De nacht vult zich met het geluid van sirenes. Bij het ochtendgloren is vanaf een gammele uitkijkpost, die is opgebouwd uit krakende spaanplaten, te zien hoe drie ambulances volledig vaststaan in de menigte. Uit de massa stijgt het geluid op van honderdduizenden stemmen van roepende, dringende mensen, politiefluitjes en omroepberichten uit luidsprekers. In de lucht zwermen drones, die door de organisatie de afgelopen dagen al veelvuldig zijn ingezet om de mensenstromen in beeld te krijgen op de Kumbh Mela, het grootste religieuze hindoefestival ter wereld. Hindoes geloven dat zonden tijdens de ‘Kumbh’ kunnen worden afgewassen in de Ganges.
Dit jaar is het festival door een uitzonderlijke stand van Jupiter, de maan en de sterren, groter dan ooit. Deze constellatie komt maar eens in de 144 jaar voor. Woensdag geldt als een bijzonder heilige dag, onder een zeer gunstig gesternte. Voor zonsopgang zou te zien zijn hoe de eerste groep heilige leidsmannen, sadhoe’s, het water van de Ganges betreedt. Hun in as bedekte lijven, gevechtsmanoeuvres en beschilderde gezichten zijn een belangrijke publiekstrekker tijdens de Kumbh. De autoriteiten van Uttar Pradesh verwachtten vooraf tien miljoen gelovigen te ontvangen. Beoogd totaal aantal in 45 dagen tijd: 400 miljoen.
Maar al kort na middernacht zou paniek zijn uitgebroken, mogelijk doordat mensen elkaar verdrongen op weg naar de rivieroever om de sadhoe’s te onthalen. Volgens ooggetuigen probeerden mensen die al op de oevers waren, te ontkomen aan de toestroom van nieuwe bezoekers die tijdens de nacht arriveerden. Anderen melden dat pelgrims zich te slapen hadden gelegd op de oevers, vanwege de sinds begin deze week opgebouwde drukte waardoor ze hun slaaptent niet meer konden bereiken. Slachtoffers zouden zijn verdrukt of verdronken.
Vijf kilometer lopen
Ook helemaal bij de entree van het festivalterrein, vanwaar pelgrims nog zeker vijf kilometer moeten lopen tot de oever, moest de politie te paard al ingrijpen om de mensenmassa’s te stroomlijnen. In het gedrang zijn waarschijnlijk tientallen doden gevallen. Autoriteiten van de Indiase deelstaat Uttar Pradesh, waar het festival elke paar jaar plaatsvindt, gaven woensdagochtend geen informatie over de slachtoffers of de omvang van de ramp.
In plaats van hun kampementen te verlaten en de gelovigen voor te gaan in de Ganges, besluiten de meeste sadhoe’s bij het ochtendgloren weg te blijven van de gezamenlijke badplaats. Ze trekken zich terug over de ponton-bruggen die over de rivier zijn gebouwd. De leiders van de religieuze ordes hebben de autoriteiten laten weten dat er vandaag geen processie zal zijn en dat de heiligmannen geen riten zullen uitvoeren in de vroege ochtend.
„De sadhoe’s beslissen zelf of zij nog willen komen”, stelt Gaultam Singh, lid van de rapid response force die onderdeel uitmaakt van de 50.000 veiligheidsmensen die volgens de autoriteiten bij het festival zijn ingezet. Hij staat tegen het felgele hek dat de oversteek naar de akhara’s blokkeert. „De wassing is hun belangrijkste ritueel. Als zij bepalen dat het niet veilig is, dan kunnen ze dat niet voltrekken. Ze hebben hun tijd nodig in het water.” De sadhoe’s zullen heel overstuur zijn, denkt de jongeman die doorgaans elders in Utter Pradesh gestationeerd is. Sinds november is hij in Prayagraj, waar de veiligheidsmensen trainden voor dit festival. „Maar zoveel crowd, miljoenen mensen, daar kunnen we eigenlijk niets tegen beginnen”, zegt hij. Zelfs nu de heiligmannen wegblijven, groeit de stroom pelgrims onophoudelijk aan.
Straten afgesloten voor vips
Al vanaf begin deze week werden toegangswegen vanaf het treinstation van de stad Prayagraj afgesloten voor het meeste verkeer. Pelgrims moesten te voet de kilometers naar de tentenkampen afleggen – als zij daarbij niet werden omgeleid door blokkades. Aanwezig politiepersoneel kon dergelijke „crowd control” moeilijk uitleggen. Voor de doorgang van vips werden straten afgesloten voor het voetvolk: de witte SUV’s van Bollywoodsterren en de kopstukken van regeringspartij BJP – premier Narendra Modi, zijn rechterhand in UP Yogi Adityanath en minister van Binnenlandse Zaken Amit Shah – konden wel direct naar het water rijden.
Op woensdag overspoelt de zo gestaag aangezwollen mensenmassa elke vorm van vooropgezet plan.
De eerste cijfers die vanuit de organisatie aan de verzamelde pers bekend worden gemaakt, als de zon alweer twee uur op is en langzaam een gat brandt in de dikke lagen mist, as en stof: „Aantal badgasten vanaf 06.00 uur ’s ochtends: 17.5 miljoen. Aantal badgasten sinds het begin van het evenement: opgelopen tot meer dan 190 miljoen.” Twee uur later wordt het aantal gelovigen dat zich in het zuiverende water heeft ondergedompeld, al met tien miljoen naar boven bijgesteld. Op de steeds dwingender geformuleerde verzoeken om in te gaan op het gebeurde en een beeld te geven van de daarbij gevallen slachtoffers, wordt in de WhatsApp-groep die speciaal voor communicatie met aanwezige media was opgericht, niet gereageerd. In Indiase media worden vijftien doden gemeld – een aantal dat haast zeker in de loop van de dag omhoog zal moeten worden bijgesteld.
