Een Zwitsers gerechtshof heeft voormalig FIFA-baas Sepp Blatter (89) en Michel Platini (69), oud-voorzitter van de UEFA, dinsdag in hoger beroep vrijgesproken van corruptie. Daarmee komt een (voorlopig) einde aan een van de meest geruchtmakende juridische gevechten in het mondiale voetbal, die ruim tien jaar heeft geduurd.
In 2022 oordeelde een Zwitserse rechtbank in eerste aanleg al dat bewijs voor corruptie ontbrak, ondanks een strafrechtelijk onderzoek dat zeven jaar had geduurd. De aanklagers legden zich niet bij dat vonnis neer, maar hebben nu ook in hoger beroep verloren.
De zaak draaide om een betaling van omgerekend 1,8 miljoen euro aan Platini die toenmalig FIFA-voorzitter Blatter in 2011 goedkeurde en die vier jaar later aan het licht kwam in een groot Amerikaans corruptieonderzoek. Het geld was een vergoeding voor advieswerk dat de Franse oud-voetballer tussen 1998 en 2002 had verricht voor Blatter, was de uitleg van de mannen, die jarenlang tot de machtigste bestuurders in het voetbal behoorden. Een schriftelijk contract voor dat vermeende advieswerk bestond echter niet.
De ‘ethische commissie’ van de FIFA accepteerde die verklaring niet en oordeelde dat de betaling ongeoorloofd was. Blatter en Platini werden voor acht jaar geschorst, een straf die later werd teruggebracht tot zes jaar. Een poging de schorsing ongedaan te maken bij het Internationaal sporttribunaal CAS haalde niets uit.
Geen contract
Daarmee waren de rollen van Platini en Blatter in het voetbal uitgespeeld, wat naar hun idee precies was wat concurrenten zoals de huidige FIFA-voorzitter Gianni Infantino wilden bereiken. Eerst ben je een legende, vervolgens word je gezien als de duivel, klaagde Platini, die in 1984 Europees kampioen werd met Frankrijk, in 2022 tegenover een Noors persbureau.
Vervolgens dook de Zwitserse justitie op de zaak. Dat leidde in datzelfde jaar tot een strafzaak, waarin Blatter en Platini werden beschuldigd van corruptie. De mannen zouden de FIFA hebben bedrogen, door Platini onder valse voorwendselen 1,8 miljoen euro te betalen voor niet geleverd advieswerk.
Maar de aanklacht hield geen stand in de rechtbank. Dat Blatter en Platini geen schriftelijk contract hadden afgesloten voor het advieswerk vond de rechter geen bewijs, het was plausibel dat er een mondelinge overeenkomst aan ten grondslag lag. Ook in het feit dat Platini pas tien jaar ná het geleverde advieswerk zijn vergoeding vroeg, zag de rechter geen bewijs voor corruptie. De Fransman had het geld immers niet direct nodig. Bovendien kende de FIFA rond de eeuwwisseling financiële problemen.
Een Zwitsers gerechtshof kwam dinsdag tot dezelfde conclusies. „Michel Platini moet nu eindelijk met rust worden gelaten door de aanklagers”, stelde zijn advocaat na afloop in een verklaring. Of dat ook gebeurt is niet helemaal zeker. Er is nog beroep mogelijk bij het Zwitserse Hooggerechtshof.
Aantrekkelijk kun je de omgeving van Schiphol niet noemen. Als ergens de verrommeling van het landschap heeft toegeslagen, dan is dat direct ten zuiden en oosten van de luchthaven. Hier verstoffen verwaarloosde woningen, staan kassen te verpieteren en lijken weilanden te wachten tot ze ooit worden omgevormd tot park. Een rit door het gebied illustreert wat het vorig jaar verschenen boek Leven onder het Luchtruim van Tijs van den Boomen en Theo Baart betoogde: dat Schiphol, hoe je verder ook over het economisch belang van de luchthaven denkt, een desastreuze invloed heeft gehad op de ruimtelijke ontwikkeling van de regio Amsterdam.
Wie hier enkele uren rondbanjert, merkt „hoe achteloos de wijde omgeving van Schiphol al decennia wordt behandeld, alsof er toch geen eer aan te behalen zou zijn”, aldus het boek. De omgeving zucht onder de regels die woningbouw verbieden, schrijven de auteurs. „Onder de Kaagbaan is de afgelopen decennia een landschap van reusachtige dozen ontstaan, hier heersen de distributiehallen, datacenters en kassen. Als de haven de machinekamer van de Amsterdamse metropoolregio is, dan is de ruimte onder de Kaagbaan een gecombineerde voorraadkast en serverruimte.”
Datacenters en verwaarloosde kassen rond Schiphol.
Foto’s Olivier Middendorp
Verrassend eenvoudig plan
Het boek was een van de aanleidingen voor het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs, dat de rijksoverheid adviseert over ruimtelijke kwaliteit, om onderzoek te doen naar de mogelijkheden zowel de geluidsoverlast te verminderen als meer ruimte „vrij te spelen” voor het bouwen van huizen, ja steden zelfs. Zonder dat dit onmiddellijk hoeft te leiden tot krimp van Schiphol.
De uitkomst is „verrassend eenvoudig”, stelt Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving Wouter Veldhuis maandag in een open brief aan het kabinet: „Door de felheid van het maatschappelijk debat, de technische complexiteit van het luchtvaartdossier en de grote internationale druk wordt een voor de hand liggende oplossing over het hoofd gezien: het verminderen van het aantal uitvliegroutes.”
Het aanpassen van twee routes van vertrekkende vliegtuigen, over Amsterdam Nieuw-West en over het gebied tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep, levert een „enorme geluidsreductie op voor tienduizenden bewoners”, aldus de brief. Door het wegvallen van regels voor geluidhinder ontstaat „ruimte voor minimaal zestigduizend woningen op twee zeer gewilde en goed bereikbare locaties”. Het college wil de ministers Mona Keijzer (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, BBB) en Barry Madlener (Infrastructuur, PVV) helpen met de „verdere uitwerking tot concrete maatregelen”.
Als een vliegroute verlegd wordt, kan het gebied tussen Hoofddorp en Nieuw Vennep bebouwd worden. Foto Olivier Middendorp
Omgeving lijkt op origami
Er liggen „enorme kansen”, zegt Wouter Veldhuis in een toelichting. De Rijksadviseurs stellen vast dat de stedelijke ontwikkeling van Amsterdam de afgelopen vijftig jaar als het ware om Schiphol heen is gevouwen, „als een origamikunstwerk”. Toch kunnen de geluidscontouren, dat wil zeggen de grenzen waarbinnen beperkingen voor het bouwen van woningen gelden, worden verlegd zonder te morrelen aan wat „cruciaal is voor een goed functionerende luchthaven”. Veldhuis: „Er zijn vliegroutes met geluidscontouren die cruciaal zijn voor de luchthaven. Je kunt bijvoorbeeld wel zeggen dat er bij Halfweg, fantastisch mooi gelegen tussen Haarlem en Amsterdam, een voorstad kan worden gebouwd. Maar als je de vliegroutes over dat gebied ter discussie stelt, stort de functie van Schiphol in.”
Anders is dat voor twee andere uitvliegroutes, een tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep en een boven Amsterdam Nieuw-West. „De urgentie van de ruimtelijke ordening in deze gebieden is groter dan het belang van het kleine stukje omvliegen.” In het voorstel vliegen vertrekkende toestellen twintig kilometer verder in zuidelijke richting om pas daar een westelijke bocht te maken, zodat Hoofddorp en Nieuw-Vennep worden ontzien. En in noordelijke richting maken ze de oostelijke bocht twintig kilometer verderop, boven het Amsterdamse Havengebied in plaats van boven het drukbevolkte Nieuw-West. „Die afstand is voor intercontinentale vluchten verwaarloosbaar.”
Een stad, zo groot als Tilburg
Het belang van een aantrekkelijke omgeving op de grond is groot, stelt Veldhuis. „De regio Amsterdam is de snelst groeiende regio van Nederland. Er zijn al veel voorzieningen. Er zijn afslagen van snelwegen. Er is openbaar vervoer. Er is werk. Er zijn scholen en supermarkten en huisartsenpraktijken. Je kunt gerust woningen in Almere bouwen, maar veel mensen willen dichter bij de voorzieningen en werkgelegenheid in de Amsterdamse regio wonen. Die kansen worden nu onvoldoende benut.” Het plan kan ertoe leiden dat Hoofddorp en Nieuw-Vennep naar elkaar toe groeien door het gebied ertussen met naar schatting 45.000 woningen te bebouwen, „in een grote variatie aan woonmilieus”, zodat de twee kernen uitgroeien tot het formaat van een stad als Tilburg.
Ook voor de wijken van Amsterdam Nieuw-West, met in totaal 160.000 inwoners, is een impuls hard nodig. Veldhuis: „Dit stadsdeel scoort binnen de regio op alle indicatoren ondermaats. De wijken kampen met sociaal-maatschappelijke problemen. Het gemiddelde opleidingsniveau is laag.” Er wordt al jaren aan stadsvernieuwing gedaan. „Maar daar zit een rem op, met name in buurten als Osdorp en Geuzenveld, die binnen de geluidscontour van Schiphol vallen. Daar kunnen nu geen woningen bij worden gebouwd. Terwijl dat hard nodig is om die wijken vitaal te houden. Bittere noodzaak.” De Rijksadviseurs mikken op ongeveer vijftienduizend extra woningen aldaar.
In het gebied onder de Kaagbaan staan vooral distributiehallen, datacenters en kassen. Foto Olivier Middendorp
Nieuwe tijd, oude contouren
De vraag is of dit voorstel niet veel eerder had kunnen worden verzonnen. Is het verlengen van twee vliegroutes misschien minder simpel dan de Rijksadviseurs suggereren? Veldhuis: „We leven in een andere tijd dan toen de bochten in deze vliegroutes werden ontworpen. Destijds was de Haarlemmermeer nagenoeg leeg. En dat geldt eigenlijk ook voor Nieuw-West. Bovendien dateren die contouren uit een tijd met een veel lagere intensiteit in het luchtruim. We leven in een nieuwe tijd met oude contouren, en het is heel legitiem om daar weer eens aan te schudden.” Daar komt nog iets bij: we zijn anders gaan denken over vlieglawaai. Veldhuis: „De twee bogen die we eruit willen halen, horen bij het idee dat je geluid moet spreiden.” En dat is onverstandig.
„We hebben Schiphol niet geconsulteerd. Maar we hebben wel verschillende luchtvaartexperts bij dit onderzoek betrokken. En meerderen zeggen dat we af moeten van het spreiden. We hebben in Nederland altijd gedacht dat voor het maatschappelijk draagvlak van de luchtvaart we de overlast moesten spreiden over meerdere plekken. Maar als het om maatschappelijk draagvlak gaat, is het beter de overlast te concentreren op enkele plekken.” Logisch eigenlijk, legt Veldhuis uit: „Je kunt beter duidelijk maken waar de geluidsoverlast echt pijn doet, dan beloven dat de hinder vermindert door het te spreiden. Als er voortaan vijftig in plaats van zeventig vliegtuigen vertrekken, dan tikt dat in de rekenmodellen enorm aan. Maar als je in je tuin staat te barbecuen heb je daar nog steeds last van. Als er anderzijds bij storm ineens een toestel laag over het Vondelpark in de binnenstad van Amsterdam vliegt, dan staat de klachtenlijn roodgloeiend.”
Bouw een mooie basisschool
Het is vervolgens wel zaak, stelt Veldhuis, om de ernstig gehinderde gebieden fiks te compenseren. Veldhuis: „Je kunt het geluid zelf niet compenseren. Je kunt wel zorgen dat jouw woonplaats op veel andere vlakken een betere plaats wordt om te wonen. Met meer groen. Een betere bereikbaarheid. Maak afspraken dat de trein er vaker stopt. Bouw een basisschool die de mooiste van de gehele regio is.” Een mooie omgeving leidt tot minder overlast, blijkt volgens Veldhuis uit onderzoek. „Het is flauw om te zeggen dat je nooit moet zeuren. Maar het is nu eenmaal zo dat ook niet-akoestische factoren bijdragen aan geluidhinder. Als je ongelukkig bent, komen tegenvallers veel harder binnen.”
Heeft de Rijksadviseur ook onderzocht of door zijn voorstel andere gebieden wellicht juist méér geluid te verduren krijgen? Het zuidelijker gelegen Sassenheim bijvoorbeeld? „Kernen als Sassenheim en Lisse krijgen meer overlast. Maar vertrekkende toestellen zitten daar al op zo’n grote hoogte dat ze minder overlast veroorzaken dan bij Hoofddorp. Hoeveel dat scheelt, is voer voor nader onderzoek.”
Hé, een bekend gezicht! Bij binnenkomst herkennen we Tara Eikenaar meteen van haar Tiktok-video’s. Krijg je puistjes van chocola? Is cola light slechter voor je dan gewone cola? Die video’s helpen het Voedingscentrum om jongeren te bereiken die hun informatie vooral van influencers krijgen. Dat lukt vrij behoorlijk: het colafilmpje is meer dan 739.000 keer bekeken.
Maar we komen voor iets anders. Hoe consumenten voedselrisico’s inschatten. En hoe ánders experts dat doen. Het Voedingscentrum peilde dat bij een representatief panel van ruim duizend Nederlanders en bij 69 voedingsexperts. De uitkomsten verschijnen vandaag.
Wat blijkt: ‘gewone’ mensen schatten veel risico’s hoger in dan deskundigen. Kort gezegd: consumenten zien meer gevaar in de effecten van milieuverontreiniging, microplastics, pesticiden en PFAS op en in hun voeding dan deskundigen. En hoewel ook het brede publiek meer oog krijgt voor ongezonde voeding, zien voedingsexperts (80 procent) hier veel vaker een „(heel) erg groot” risico in voor de gezondheid dan consumenten (41 procent).
Petra Verhoef, bijna twee jaar directeur van het Voedingscentrum, heeft het onderzoek voor zich liggen. Wieke van der Vossen, voedselveiligheidsexpert, is ook aangeschoven in het kantoor van het voorlichtingsbureau. Het is er licht en kleurig en overal staat fruit. Het ruikt zelfs naar fruit.
Verhoef begint met iets positiefs dat haar opviel in het rapport. Consumenten zien een ongezond eetpatroon nu als verreweg het grootste voedselrisico voor hun gezondheid. In de ogen van experts was het dat al. „Maar bij consumenten zie je dat bewustzijn steeds groter worden, sterker dan in 2018 en 2009, toen we vergelijkbaar onderzoek deden.”
Het maakt het probleem van overgewicht en chronische ziekten die verband houden met ongezonde voeding nog niet kleiner, maar bewustzijn is het begin van gezonder gedrag, weet het Voedingscentrum, dat een gezonder, duurzamer en veiliger eetpatroon voor alle Nederlanders als missie heeft.
Voor het eerst vroegen jullie naar microplastics en PFAS, microscopisch kleine plasticdeeltjes en chemische verbindingen die ook in voeding kunnen belanden.
WvdV: „Vorig jaar was er bijna wekelijks wel iets over in het nieuws, en nog steeds. Wij krijgen er veel vragen over. Daarom zijn we er zelf ook actief mee naar buiten gegaan. Over PFAS in eieren van hobbykippen deden we dat nadat het Bureau Risicobeoordeling (BuRo) van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit met onderzoek was gekomen. Daarin zaten hoge uitschieters, en daarom hebben we mensen hierover geïnformeerd.”
Zorgen over PFAS waren er al langer. In 2023 liet NRC eieren op PFAS onderzoeken. Daaruit bleek dat kippeneieren van particulieren in en rond Dordrecht veelal te hoge gehalten PFAS bevatten. „Het eten van deze eieren is schadelijk voor de volksgezondheid”, zei toxicoloog Martin van den Berg in het stuk. Het nieuws was de aanleiding voor het onderzoek van BuRo.
Waarom hebben jullie op die rapporten gewacht voordat jullie er zelf iets over zeiden?
WvdV: „Er moeten betrouwbare data zijn, op basis waarvan we consumenten kunnen adviseren. We volgen de wetenschappelijke literatuur, we hebben contacten met onderzoekers. Maar soms weet de wetenschap nog niet alles en dat zeggen we dan ook. Hetzelfde geldt voor microplastics. We weten dat ze ons lichaam binnenkomen, dat ze zelfs in de hersenen gevonden zijn. Maar wat ze nu eigenlijk doen met onze gezondheid, daar wordt nog veel onderzoek naar gedaan.”
Tegelijk waren er wel verontrustende signalen over PFAS-eieren. Denken jullie dan niet: hier moeten we iets over melden?
WvdV: „Als we niet weten hoe de analyse precies gedaan is, of de resultaten zijn wisselend, dan is het lastig om algemene adviezen voor heel Nederland te geven. Dan willen we toch wachten tot er eenduidig bewijs is. Maar als er een eetvraag is, zoals wij dat noemen, dan proberen we vaak wel íets op de website te zetten, zodat mensen niet gedwongen zijn om in de krochten van het internet naar informatie te zoeken. En dan zeggen we er ook eerlijk bij: het onderzoek loopt nog, nog niet alles is bekend.”
Niet meer dan 3 procent van de experts ziet pesticiden, milieuverontreiniging of microplastics als een „(heel) erg groot risico”. Terwijl een kwart van de consumenten die inschatting maakt.
WvdV: „We zien dat verschil in risicoperceptie al jaren. Die stoffen zijn ongrijpbaar: je ziet ze niet, ze komen van buitenaf, je hebt er zelf weinig invloed op. Consumenten missen vaak ook het overzicht en de kennis die experts wel hebben. Ze maken zich zorgen over hun gezondheid en die van hun kind. De kans dat je er ziek van wordt is heel klein, maar het gaat in hun ogen over dood en leven. Terwijl de kans dat je ziek wordt wanneer je het mes van de rauwe kip niet afwast voordat je een ui snijdt, veel groter is.
„Er is een belangrijk verschil tussen gevaar en risico. Een stof kan gevaarlijk zijn. Maar het gaat altijd om hoeveel je binnenkrijgt en hoe lang je wordt blootgesteld voordat het een risico is voor je gezondheid. Daar is de hele wet- en regelgeving op gebaseerd. Niet alles dat je met metingen vindt is een risico.”
En áls het gehalte stoffen hoger is dan de wettelijke norm…
„Dan betekent dat nóg niet automatisch dat je er op termijn ziek van wordt. Als uit dierproeven is afgeleid bij welk niveau een risico ontstaat, wordt de wettelijke veiligheidsnorm uit voorzorg nog honderd keer strenger. Experts kennen dat systeem, maar consumenten horen: er is PFAS gevonden, PFAS is een gevaarlijke stof. En zien dat dan als een risico.”
Maar je weet niet hoeveel gif er in jouw eieren of sla zit, en hoeveel je bij elkaar opgeteld binnenkrijgt.
WvdV: „Dus wuiven we die zorgen ook niet weg. De zorgen zijn echt. Wat wij zeggen is: als je gevarieerd eet, veel verschillende groenten en fruit, hygiënisch handelt in de keuken, je eten koel bewaart – die hele lijst – dan kun je gewoon heel veilig eten. Zorgelijk is het als mensen hele groepen voedingsmiddelen systematisch gaan mijden. Ik denk aan vis. Dat kán een bron van PFAS zijn. Toch moedigen we aan om eens per week vette vis te eten, vanwege de gezondheidsvoordelen van omega 3-vetzuren.”
Is een risico voor een individu hetzelfde als een risico voor de volksgezondheid?
PV: „Het risico in een populatie geldt gemiddeld ook voor ieder individu , maar de kans dat jij ziek wordt hangt van veel meer af, zoals je algehele gezondheid. Daarnaast speelt de preventieparadox, zeg ik als epidemioloog. Als jouw kans op darmkanker van 5 naar 4 procent gaat omdat je bijvoorbeeld iets minder bewerkt vlees eet, is dat voor jou niet zo’n groot verschil. Maar op populatieniveau kan iets minder bewerkt vlees eten veel gevallen van darmkanker voorkomen.”
Lees ook
zijn potjes babyvoeding veiliger dan verse groente en fruit?
Ons voedsel is veiliger dan ooit, maar mensen lijken er niet minder bang voor. Kijken we naar de verkeerde dingen?
WvdV: „Sommige risico’s zijn echt afgenomen, zoals salmonellabesmetting. Dat was in de jaren negentig een groot probleem. Maar door alle aandacht – van het inenten van kippen tot uitleggen dat je je eieren goed moeten bakken – zijn de besmettingen met 80 procent afgenomen. Er zijn wel nieuwe risico’s bijgekomen, zoals die PFAS en microplastics. Alleen weten we nog niet goed hoe groot die risico’s zijn.”
Jullie vroegen niet of mensen een risico zien in bepaalde producten, zoals zaadoliën of havermelk.
PV: „We stelden een open vraag: zijn er producten die u minder vaak eet? Ultrabewerkt voedsel stond hoog in de lijst. Over de producten die jij noemt gaat veel mis- en desinformatie rond, vaak geheel buiten de wetenschappelijke consensus. Soms met goede intenties, maar ook verspreid door onruststokers met een commercieel belang. Als er grote verontrustende trends zijn, maken we een bericht of video. We gaan daar niet voluit debunken en zeggen wat er allemaal niet klopt. We vertellen: dit is wat we weten, en dit kun jij doen.”
De Koerdische autoriteiten in het noordwesten van Syrië hebben zondag bekendgemaakt de nieuwe Syrische overgangsregering onder leiding van president Ahmed al-Sharaa niet te erkennen. Dat melden internationale persbureaus. Al-Sharaa presenteerde zaterdag de overgangsregering, die het land de komende vijf jaar moet besturen. Hij benoemde 23 ministers en blijft zelf aan het hoofd staan van het kabinet.
De Koerdische leiders uiten kritiek op de samenstelling van de regering. Volgens hen vertegenwoordigt de regering niet de „diversiteit en pluraliteit” van de Syrische bevolking. Ze voelen zich daarom niet gebonden aan de besluiten van de nieuwe regering.
Koerden vormen de grootste etnische minderheid in Syrië. De regering telt weliswaar één Koerdische minister, maar die komt niet uit het door de Koerden bestuurde gebied in het noorden. Ook de andere minderheidsgroepen in het land — de christenen, druzen en alawieten, de religieuze minderheid waar voormalig dictator Bashar al-Assad toe behoorde — zijn elk met één minister vertegenwoordigd. Geen van deze ministers kreeg echter een invloedrijke portefeuille: de belangrijkste posten gingen naar vertrouwelingen van Al-Sharaa.
Lees ook
Gevlucht voor het geweld in Syrië. ‘Ze riepen dat we varkens waren’
