Voormalig Labour-leider Jeremy Corbyn richt een nieuwe politieke partij op. Dat maakte de Brit donderdag bekend in een bericht op X. Met een pleidooi voor „grootschalige herverdeling van welvaart en macht” lijkt Corbyn zich vooral te willen profileren met socialistische standpunten en hoopt hij linkse kiezers te trekken.
Het is tijd voor een „nieuwe soort partij die de strijd aan moet gaan met de rijken en machtigen”, aldus Corbyn. „Het systeem is gemanipuleerd als 4,5 miljoen kinderen in armoede leven in het op vijf na rijkste land ter wereld”, valt te lezen in de verklaring, waarin Corbyn uitgebreid uitweidt over ongelijkheid.
Corbyn, die binnen Labour tot de linkerflank behoorde, zegt verder dat politici kiezers proberen wijs te maken dat migranten verantwoordelijk zijn voor maatschappelijke problemen. De politicus wil nutsvoorzieningen nationaliseren, veel meer sociale huurwoningen en een einde aan wapenverkopen aan Israël.
Corbyn had eerder al laten doorschemeren dat hij samen met bondgenoot Zarah Sultana, ook oud-Labour, werkte aan een nieuwe partij. Hoe de partij komt te heten, is nog niet bekend. Op de website valt de naam Your Party, maar dat zou volgens Corbyn alleen een werknaam zijn.
Antisemitisme
Corbyn leidde de Labourpartij van 2015 tot 2020. Niet lang na zijn opvolging door Keir Starmer werd hij geschorst als partijlid en uit de Lagerhuisfractie gezet. Reden was een onderzoek door de Britse mensenrechtencommissie EHRC, waaruit bleek dat onder zijn leiding te slap werd opgetreden tegen antisemitisme binnen de partij.
De commissie rapporteerde over politieke bemoeienis met klachten over antisemitisme. De afhandeling werd gedaan door slecht getrainde medewerkers en er was soms sprake van intimidatie. Zelf hield Corbyn vol dat hij genoeg deed om misstanden aan te pakken. Hij suggereerde dat de problemen om politieke redenen werden overdreven.
Als oppositieleider was Corbyn weinig populair en leed hij meerdere verkiezingsnederlagen. De partij eindigde bij parlementsverkiezingen van 2017 en 2019 onder de Tories. Wel zou Corbyn met zijn nieuwe partij kiezers aan de linkerflank aan kunnen spreken, wat de afgelopen tijd al leidde tot speculatie over de electorale gevolgen voor Labour. Onder Starmer vaarde Labour de afgelopen jaren een centristische koers.
Lees ook
Leider Starmer zet voorganger Jeremy Corbyn uit Labourpartij
Het Nederlandse kabinet neemt voor het eerst een aantal concrete stappen om de druk op Israël op te voeren. Zo wil het kabinet onder andere inreisverboden instellen voor de extreem-rechtse ministers Itamar Ben-Gvir (Nationale Veiligheid) en Bezalel Smotrich (Financiën). Ook wordt de Israëlische ambassadeur ontboden en zal Nederland proberen via Europa handel met Israël te beperken. Dat heeft demissionair minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp (NSC) maandagvond laten weten in een brief aan de Tweede Kamer.
Veldkamp spreekt van een „catastrofale humanitaire situatie in de Gazastrook”. Israël moet daarom „onmiddellijk (…) maatregelen [nemen] die leiden tot substantiële en snelle verbetering van de humanitaire situatie in de gehele Gazastrook.”
De voorkeur blijft liggen bij Europese maatregelen, zo lijkt het. Dinsdag wordt in Brussel vergaderd over mogelijke Europese stappen. Als dan blijkt dat Israël zich niet houdt aan humanitaire afspraken met de Europese Unie, dan zal Nederland zich „inspannen” voor een opschorting van het handelsdeel van de Associatieovereenkomst tussen de EU en Israël.
Ook zal Nederland een voorstel steunen van de Europese Commissie om Israël deels uit te sluiten van een EU-onderzoeksprogramma ter bevordering van start-ups en kleine bedrijven. Hiervoor is in Europa een meerderheid van 55 procent van de lidstaten die 65 procent van de Europese bevolking vertegenwoordigen nodig.
Inreisverbod en meer voedeldroppings
Los van een „Europees spoor”, heeft het Nederlandse kabinet ook eigenhandig de extreem-rechtse Israëlische ministers Itamar Ben-Gvir en Bezalel Smotrich tot „persona non grata” verklaard, schrijft Veldkamp. Zij krijgen wegens hun gewelddadige uitspraken over onder andere de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever een inreisverbod.
Om Israël op de hoogte te stellen van de Nederlandse stappen wordt de ambassadeur Modi Ephraim ontboden op ministerieel niveau. Veldkamp had de ambassadeur van Israël al in maart op het matje geroepen, alleen was dit toen op een lager ambtelijk niveau.
Naast politieke dwangmiddelen zegt Veldkamp meer hulp op humanitair gebied toe. Zo „bekijkt” het demissionaire kabinet „de mogelijkheid om een bijdrage te leveren” aan bevoorrading via land of de lucht. Sinds afgelopen vrijdag staat Israël weer toe dat andere landen voedseldroppings verzorgen boven de Gazastrook.
Veldkamp noemt dit echter een „relatief duur en riskant hulpverleningsinstrument”. In 2024 koos Den Haag hier wel voor: toen dropte Nederland in samenwerking met andere landen medische hulpgoederen en voedselpakketten boven het belegerde gebied. Daarvoor werd een C-130 transportvliegtuig van de Koninklijke Luchtmacht ingezet.
Wel zegt Nederland geld toe om hulpverlening via land te ondersteunen. Er gaat 1,5 miljoen euro naar een VN-bureau dat bijdraagt aan een humanitaire bevoorradingsroute via Jordanië. Daarnaast kondigt Nederland een extra bijdrage van 3 miljoen euro aan aan het Nederlandse Rode Kruis, dat het werk van de Palestijnse Rode Halve Maan steunt.
Herzog boos
Eerder op maandag had demissionair premier Schoof al in een X-bericht laten weten dat het demissionaire kabinet had besloten om nationale maatregelen jegens Israël „verder te overwegen”. Tevens maakte hij bekend dat hij de kabinetsplannen telefonisch had overgebracht aan de Israëlische president Isaac Herzog.
In een reactie op Schoofs X-bericht zei Herzog dat Schoof geen eerlijke weergave van hun telefoongesprek geeft. „Deze tweet geeft de strekking en details van ons telefoongesprek niet correct weer”, aldus Herzog. Wat er precies niet klopt aan Schoofs weergave, zegt hij niet. Herzog zegt in ieder geval aan Schoof mee te hebben gegeven dat hij denkt dat sancties een „gigantische fout” zouden zijn.
Liveblog Crisis in het Midden-Oosten
Premier Schoof belt met Israëlische president over mogelijke nationale sancties
De Amerikaanse trans man Elliot Hefty (37), uit Kentucky, legt zijn telefoon op het houten keukentafeltje in het asielzoekerscentrum in Ter Apel. „Kijk”, zegt Hefty en toont een foto van een flyer ondertekend door de Ku Klux Klan. ‘Go away or get deported!’ staat er in dikke zwarte letters op de flyer die een aantal maanden geleden op de voordeur van Hefty werd geplakt. „We waren de enigen in onze straat die zo’n briefje kregen.”
Hefty zit met landgenoten en trans personen Jane Arc (47, software ontwikkelaar) en Veronica Clifford Carlos (28, beeldend kunstenaar) in een gehorig keukentje in het ‘pinkhouse’ in het azc van Ter Apel, het grootste asielzoekerscentrum van Nederland. Het pinkhouse is een gebouwtje achter op het terrein, bedoeld voor tientallen migranten die op grond van hun seksuele geaardheid en gender asiel aanvragen. Het keukenraam kijkt uit op een hek met prikkeldraad en een slootje. Daarachter begint het Groningse boerenland.
Elliot Hefty op het parkeerterrein van het azc bij Ter Apel. Foto Sake Elzinga
Arc en Clifford Carlos (allebei uit Californië) en Hefty hebben elkaar leren kennen in Ter Apel. Ze vroegen afzonderlijk van elkaar asiel aan, omdat ze zich in de Verenigde Staten niet meer veilig voelen. Sinds de beëdiging van president Trump begin dit jaar zijn er wetten ingevoerd waardoor de overheid nog maar twee seksen erkent: ‘X’ is geen categorie meer. De financiering van transgenderzorg is voor jongeren opgeschort. En transgender jongens en meisjes mogen niet meer meedoen aan sportwedstrijden in de categorie van het gender waarmee ze zich identificeren.
Er was gebeld dat er een man in de vrouwenkleedkamer rondliep
Ook eist de regering-Trump van onderzoeksinstituten dat zij termen als ‘transgender’, ‘gender’ ‘transseksueel’, ‘lhbti’ en ‘non-binair’ schrappen uit hun onderzoeken. Verschillende onderzoeksorganisaties haalden duizenden pagina’s offline en verwijderden de termen. Met deze woorden wordt, volgens Trump, geprobeerd „de biologische realiteit van sekse te ondermijnen”.
Asielaanvragen
De Nederlands belangenorganisatie LGBT Asylum Support staat sinds Trump is aangesteld circa twintig Amerikaanse trans personen bij die een asielaanvraag hebben lopen. In eerdere jaren kwam dit niet voor, volgens de organisatie. Arc en Hefty kwamen eenmaal in Nederland in contact met LGBT Asylum, Clifford Carlos al voor vertrek uit de VS.
Volgens de immigratiedienst IND hebben de eerste helft van dit jaar 33 Amerikanen een asielaanvraag ingediend. In de jaren ervoor schommelde het aantal tussen de vijf en achttien. Volgens de IND „valt niet met zekerheid te zeggen” dat de toename verband houdt met aangescherpte wetten in de VS. LGBT Asylum Support is na de inauguratie van Trump benaderd door vijftig trans personen uit de VS en dit kwam „overduidelijk” door de aangescherpte wetgeving, volgens de belangenorganisatie.
Al tijdens zijn verkiezingscampagne bleek dat Trump het voorzien had op transgender personen. Hij wilde de „transgendergekte uit onze scholen bannen en mannen uit de vrouwensport weren”. Want, uit peilingen bleek dat Amerikanen vonden dat rechten voor trans personen waren doorgeschoten.
Jane Michelle Arc met haar hondje Noah. Foto Sake Elzinga
Voor de tweede termijn van Trump was het ook al onveilig voor trans mensen, benadrukken Arc, Hefty en Clifford Carlos. Arc was een triatlonner en trainde tientallen uren per week; ze was dagelijks in de sportschool te vinden. Tot in 2022 in de kleedkamer van de sportschool een agent onverwachts haar ID-kaart vroeg. De politieman bleek te zijn getipt, zegt Arc. „Er was gebeld dat er een man in de vrouwenkleedkamer rondliep.” De agent sloeg Arc in de boeien, zegt ze. Hij liet haar uiteindelijk gaan toen ze haar paspoort toonde. „In mijn paspoort staat dat ik een vrouw ben.”
Maar Arcs paspoort verloopt over minder dan een jaar. Ze vreest dat ze in haar nieuwe paspoort wordt teruggezet naar haar geboortegeslacht – man. „Als ik dan weer gecontroleerd word in de kleedkamer ga ik de gevangenis in.”
Omslagpunt
Hefty merkte tijdens zijn werk, voor een organisatie die voedsel en medische hulp verstrekt aan arme gezinnen, dat de herverkiezing van Trump een omslagpunt was. Hij en collega trans personen werden voor hun gevoel gedegradeerd naar „niet zichtbare plekken” op het kantoor, zoals de klantenservice. En Clifford Carlos, die zich identificeert als vrouw, vluchtte toen de overheid haar in haar paspoort uiteindelijk toch als man registreerde, terwijl ze bij andere instellingen al langer als vrouw geregistreerd staat.
Op Schiphol vroegen ze alle drie politiek asiel aan. Veronica Clifford Carlos reisde met haar vader. Die ging na een paar dagen weer terug naar de Verenigde Staten, zegt ze. Jane Arc nam haar witte hondje Noa mee, die Arcs medicijnen tegen epilepsie om haar nekje meedraagt. Alle drie waren nog nooit in Nederland geweest, zeggen ze, maar lazen online dat de rechten van trans personen er goed beschermd worden.
Het leven in een asielzoekerscentrum valt mee, zeggen ze. Ze delen de bovenverdieping van het huisje met lhbti+-ers uit Colombia, Iran en Koeweit. Op de begane grond wonen Oegandezen, Nigerianen en Ghanezen, die wegens hun seksuele geaardheid asiel hebben aangevraagd in Nederland. Hun dagen slijten ze vooral op het terrein van het asielzoekerscentrum, en soms erbuiten.
Ik besef nu hoe slecht ik het had
Veronica Clifford Carlos: „Ik loop naar Ter Apel, ga met de bus naar Emmen, met de trein naar Groningen. Ik groet mensen en zeg ‘goedemorgen’. Ik besef nu hoe slecht ik het had.” Jane Arc gaat voor behandeling van haar migraine om de paar weken naar Hoogeveen. „Het is een bevrijding hier te zijn.” Samen roken Cliffford Carlos en Arc af en toe een joint.
Onveilig
Het COA-personeel is vaak vriendelijk en behulpzaam, en beveiligers en politieagenten zijn begripvol, zeggen ze. Clifford Carlos: „In de VS leer je bang te zijn voor de politie, hier hoeft dat niet.”
Toch is het asielzoekerscentrum soms ook onveilig. Als Hefty in het gras gaat zitten, vertelt hij, roepen moeders hun kinderen bij zich. En, voegt hij toe, staren mannen hem aan.
Clifford Carlos werd door een onbekende bewoner in de buurt van het washok bij haar borsten gegrepen. Opvangorganisatie COA kon hier weinig tegen doen, volgens haar, omdat het buiten het zicht van de camera’s gebeurde. Na aandringen door LGBT Asylum Support kreeg ze een plekje in het huis voor lhbti+-ers.
Veronica Clifford Carlos in Heerlen. Foto Chris Keulen
Er wordt gejoeld voor het pinkhouse. Clifford Carlos kijkt naar buiten. Lhbti+-asielzoekers uit Oeganda, Nigeria en Sierra Leone sprinten op een man op sandalen af. „Daar zul je Sandro hebben”, zegt Clifford Carlos. Sandro Kortekaas van LGBT Asylum Support is een bekendheid in de lhbti+-gemeenschap van asielzoekers, hij ondersteunt ze al jaren tijdens de asielprocedure.
De Afrikaanse queer asielzoekers maken om de beurt een selfie met Kortekaas. „De selfies zijn voor hun asieldossier”, legt Hefty uit: „Door op de foto te gaan met Sandro willen ze de IND laten zien dat ze actief zijn in de gay gemeenschap.”
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken paste nadat Trump opnieuw president werd haar reisadvies naar de Verenigde Staten aan, speciaal voor de lhbti+ gemeenschap. Die moet, volgens het ministerie, in de VS rekening houden met wetten die afwijken van wat in Nederland geldt, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheidszorg.
De eerste asielaanvragen zijn afgewezen omdat de VS, volgens het ministerie en immigratiedienst IND, nog steeds veilig is
De eerste asielaanvragen van Clifford Carlos en Hefty zijn inmiddels afgewezen omdat de Verenigde Staten, volgens het ministerie en immigratiedienst IND, nog steeds veilig is. De IND baseert zich hiervoor op het ‘ambtsbericht over de VS’ van Buitenlandse Zaken. Hefty is inmiddels verplaatst naar de ‘uitzetlocatie’ op het terrein en Clifford Carlos verhuist deze week naar het opvangcentrum in Heerlen. Hefty en Clifford Carlos zijn in beroep tegen het besluit van de immigratiedienst.
Oude informatie
Het IND-oordeel is gebaseerd op oude informatie, vinden Hefty, Clifford Carlos en Kortekaas, die inmiddels ook in het keukentje staat. „Die informatie stamt nog uit de tijd voor Trumps’ eerste termijn uit 2016”, volgens Kortekaas. Hij heeft daarom deze maand een brief geschreven aan demissionair minister David van Weel (Asiel en Migratie, VVD) waarin hij stelt dat Nederland het „inhumane en discriminerende beleid” van Trump negeert. In een reactie op de brief schrijft de directeur Migratiebeleid van het ministerie van Justitie weliswaar dat de „ontwikkelingen” in de VS „zorgwekkend” zijn voor trans personen, maar dat er „geen gegronde vrees” is voor „vervolging. Voor een „herbeoordeling” van de VS „als veilig land van herkomst”, is volgens het ministerie nu geen aanleiding.
Maar dat klopt volgens Arc, Clifford Carlos en Hefty niet. Clifford Carlos: „Ik vrees het moment dat de persoon die me fagot [mietje] noemt een pistool trekt en me neerschiet.” Haar advocaat vindt dat ze een goede zaak heeft, zegt Clifford Carlos. Kortekaas knikt.
Arc wacht ondertussen op een uitnodiging met de immigratiedienst, voor haar eerste gesprek. Medewerkers van Vluchtelingenwerk Nederland zeggen dat ze haar medische dossier op orde moet maken, maar wat ze daarmee bedoelen blijft vaag, zegt ze. „Trans personen zijn medisch goed gedocumenteerd: elk stapje wordt bijgehouden.” Maar haar dossier beslaat „tienduizenden pagina’s”, zegt Arc. „Ik heb geen idee welke documenten relevant zijn voor de IND.”
Arc, Hefty en Clifford Carlos maken mogelijk ook als ‘hoogopgeleide migrant’ of ondernemer kans op papieren in Nederland zonder politiek asiel aan te vragen, maar dat vinden ze nu niet de juiste route. „Ik word achtervolgd door mijn buren en door de overheid en loop gevaar in mijn eigen land”, zegt Jane Arc. „Dat is een goede reden voor politiek asiel.”
Terug naar de Verenigde Staten willen ze alle drie niet. Hefty: „In Amerika heb ik geen huis, geen werk en geen gezondheidszorg – de publieke gezondheidszorg voor trans personen is onbetaalbaar geworden.” Eind 2024 betaalde Hefty nog 16 dollar voor zijn pillen, zegt hij, een paar maanden later was dat gestegen naar 180 dollar.
„Hé”, zegt Sandro Kortekaas „dat is een goed voorbeeld voor mijn speech op de pride, lekker concreet.”
Als Clifford Carlos uiteindelijk niet meer in beroep kan, zal ze Nederland verlaten, zegt ze. Een leven onder de radar, zonder papieren, wil ze niet. Ze verhuist dan misschien naar de Filipijnen. Daar woont familie van haar.
Lees ook
Amerikaanse transgenders vrezen nieuwe regels: ‘We worden uitgewist’
Stap voor stap schuifelt de tachtigjarige Sien Sukhraj aan de arm van haar man vooruit. Heel vlot gaat het niet, maar het gáát. „We hoeven niet te rennen, hoor.” De twee lopen al tien jaar lang regelmatig een rondje van één à twee uur met de wandelgroep van Frank Kanhai (62), want „goed voor de gezondheid en je komt onder de mensen”, zegt Sukhraj. Haar man heeft dementie, wat de sociale activiteiten soms beperkt.
Haar man was „zijn volwassen leven lang” diabeet, vertelt Sukhraj. Toen ze tien jaar geleden begonnen met wandelen, ging het al snel veel beter met hem: meer energie, minder pijn in de gewrichten. „We gingen samen bloed laten prikken en de dokter zei: de diabetes is verdwenen”, vertelt ze. „Ik hoorde het in Keulen donderen. Toen begon ik te begrijpen hoe belangrijk lopen is. Ook al loop je achteraan.”
De twee zijn Hindostaans-Surinaams, net als de andere wandelaars deze vrijdag in Den Haag. In die gemeenschap komt diabetes type 2 veel vaker voor dan onder autochtone Nederlanders. Voor mensen boven de vijftig jaar oud is het risico zo’n vijf keer groter, voor mensen onder de vijftig zelfs tot tien keer groter. Ook in de Turks-Nederlandse en Marokkaans-Nederlandse gemeenschappen komt diabetes vaker voor. Dat heeft te maken met zowel leefstijl als erfelijkheid.
De medailles die bij iedere wandeling uitgereikt worden, hangen de Sukhrajs thuis aan de deurklink. „Dan horen we de inbrekers aankomen.” Wandelaar Asha Boejharat-Soekhoe (61) heeft thuis een mand „met wel honderd medailles van Frank” liggen.
Ze is vandaag alleen gekomen, maar vaak neemt ze een kind of kleinkind mee. Geen van hen heeft diabetes, en zijzelf ook niet, maar het zit wel in de familie. „Dus moeten we goed in beweging blijven en probeer ik mijn kinderen en kleinkinderen vanaf jonge leeftijd te stimuleren, door te wandelen met nana [opa] Frank.”
Genetische aanleg
Bij mensen met een Hindostaanse afkomst – nazaten van contractarbeiders uit India – hangt de erfelijkheid mogelijk samen met het koloniale verleden. Volgens de thrifty gene-hypothese hebben afstammelingen van mensen die te maken hadden met hongersnoden een hoger risico op diabetes. Hun lichamen zouden efficiënter vet zijn gaan opslaan om beter om te kunnen gaan met schaarste – maar daar in tijden van overvloed juist nadeel van ondervinden. In India woedden van de achttiende tot en met de twintigste eeuw grote hongersnoden, grotendeels veroorzaakt of verergerd door het beleid van de toenmalige Britse heersers.
Dat kan invloed hebben gehad op de genetische aanleg, maar ook op de epigenetica: een soort aan/uit-knoppen van de genen, legt Mary Nicolaou uit. Zij is onderzoeker aan het Amsterdam UMC en een van de projectleiders van de grootste Europese studie naar etnische diversiteit in gezondheid en gezondheidszorg (Helius). Ze doet in dat kader veel onderzoek naar diabetes.
„Verandering in de genetische aanleg is minder waarschijnlijk, omdat zoiets doorgaans duizenden jaren duurt”, zegt Nicolaou. Veranderingen in epigenetica gaan sneller. „Als je moeder tijdens de zwangerschap bijvoorbeeld ondervoed is, heeft dat dan al invloed op jouw eitjes die later bevrucht worden. En dus niet alleen op jou, maar ook op je kinderen.”
fOTO oLIVIER mIDDENDORP
Witte wandelgroepen
De leefstijlfactor bij type 2 maakt dat er een stigma op rust: type 2? Dan moet je gewoon gezonder eten. Zo simpel is het dus niet. Bovendien, zegt Nicolaou: „Leefstijl is vaak het gevolg van de omstandigheden waarin mensen leven. Wij zien in ons onderzoek dat factoren als discriminatie, armoede en chronische stress daar veel invloed op hebben.”
„Uit onderzoek blijkt dat tot 25 procent van de etnische verschillen in depressie is toe te schrijven aan ervaren discriminatie. Uit ander onderzoek blijkt dat chronische stress, bijvoorbeeld door discriminatie en levensomstandigheden, iets doet met je leefstijl én je lichaam.”
De Bas van de Goor Foundation – een stichting van voormalig professioneel volleyballer Bas van de Goor, zelf diabeet – richt zich al jaren op diabetespreventie en verbetering van de kwaliteit van leven voor diabetespatiënten, onder meer met wandelgroepen. Dat doet de stichting in samenwerking met farmaceut Novo Nordisk, bekend van diabetesmedicijn Ozempic. Maar mensen met het hoogste risico op diabetes (bepaalde groepen met een migratieachtergrond) wisten ze niet te bereiken. „Kort gezegd: we waren witte wandelgroepen”, zegt Van de Goor, die deze vrijdag meeloopt in Den Haag.
Dus gingen Sophie Rijntjes en Younes Bouadi, projectleiders van de wandelgroepen bij Novo Nordisk, op zoek naar manieren om die groepen wél te bereiken. Bij de Turkse welzijnsorganisatie DSB zagen zij hoe sleutelfiguren uit bepaalde gemeenschappen mensen veel beter op de been krijgen dan reguliere instanties zoals de gemeente of de huisarts. Zij gingen op zoek naar bekende personen binnen gemeenschappen – zoals Frank Kanhai.
Dat dat wél werkt, heeft alles te maken met vertrouwen en vertrouwdheid, volgens Kanhai. „Omdat ik op de mensen lijk. Ze noemen me neef, oom, nana.”
Na de wandeling is er altijd een samenzijn in het Nationaal Archief, waar Kanhai vijf dagen in de week werkt. Het Nationaal Archief was bereid hem één dag in de week te detacheren bij de stichting, zodat hij de wandelgroepen die dag – betaald door de stichting – kan organiseren. Bij dat samenzijn is er ook iets te eten en te drinken.
Dat maakt zijn wandelingen zo’n succes, denkt Kanhai. „Veel mensen komen in eerste instantie voor het sociale aspect, de gezondheid is bijzaak.” Ja, zegt Van de Goor, daarom lukte het ons niet: „Wij legden de nadruk op de gezondheid, via formele zorginstanties.” En in formele instanties, zegt Kanhai, hebben veel mensen met een migratieachtergrond nou eenmaal minder vertrouwen. „Niet zonder reden.”
In Kanhai, daarentegen, is volop vertrouwen. Omdat hij de mensen ként, zeggen hij en de deelnemers, en weet wie hij op welke manier kan bereiken. Het echtpaar Sukhraj, bijvoorbeeld, stuurt hij spraakberichten via WhatsApp. Die beginnen steevast met: „Tante, pakt u even pen en papier…”, gevolgd door een opsomming van aanstaande wandelingen, heel rustig verteld, zodat ‘tante’ (ze zijn geen familie) mee kan schrijven. Anderen bereikt hij via Facebookgroepen of door ze te bellen.
Ook onderzoeker Nicolaou zegt dat het in preventieprojecten essentieel is „kennis te hebben van verschillende culturen, eetpatronen en leefomstandigheden”. „Veel standaardadviezen zijn gericht op gemiddelde Nederlandse voedingspatronen. Het is belangrijk dat het advies aansluit bij wat mensen kennen. Als gezondheidswetenschapper spoor ik mensen aan mee te doen met leefstijlprogramma’s vanuit gezondheidsoverwegingen. Maar als iemand meedoet omdat het gezellig is, is dat net zo goed geslaagd.”
De wandelingen van Kanhai laten volgens haar zien dat je als organisatie „gewoon beter je best moet doen om sommige groepen te bereiken” en dat het dan best lukt. Er zijn de laatste jaren talloze projecten opgezet waaruit dat blijkt, volgens haar. Het probleem is alleen dat die tijdelijk zijn. „Dan is het project klaar, het geld op en raakt het in de vergetelheid.” Zo heeft ze zelf tien jaar geleden samen met Hindostaanse Nederlanders een receptenboek gemaakt met gezonde Hindostaanse gerechten. „Die waren een succes, maar worden niet meer verspreid.”
Ambassadeurs
Zorgverzekeraars vinden het al moeilijk te investeren in structurele preventie, zegt Nicolaou, laat staan zulke gerichte preventie. Ook de financiering van de wandelgroepen is tijdelijk. Het project kreeg in 2022 een vierjarige subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Dus nog één jaar te gaan. „De voortzetting van veel wandelgroepen is onzeker, helemaal in het huidige politieke klimaat”, zegt projectleider Rijntjes.
Kanhai heeft verschillende ‘wandel-ambassadeurs’, zoals de 19-jarige Brighton Manniesing, die in een kleurig bloesje en met een petje en zonnebril tegen de zon meeloopt. Via sociale media probeert hij mensen over te halen mee te doen – op TikTok worden sommige van zijn video’s ruim 40.000 keer bekeken, laat hij op zijn telefoon zien – en tijdens de wandelingen maakt hij praatjes met de mensen. „Ik sluit vriendschappen met jong en oud, dat motiveert de mensen te blijven komen.” Manniesing heeft een verstandelijke beperking, maar dat betekent niet dat hij niet kan bijdragen aan de maatschappij, zegt hij. „Hiermee laat ik zien dat deze jongen ook belangrijk is voor de samenleving.”
De vriendschappen zijn ook reden voor Kamla Bandhoe (69), op zwarte Crocs, om mee te lopen. Én de gezondheid natuurlijk. „Als je niet genoeg beweegt, ga je uitdijen.” Ze heeft diabetes en loopt daarom met zoveel mogelijk wandelingen mee. „Ik houd het via Facebook goed in de gaten. Iedereen kent Frank op het internet.”
FOTO oLIVIER mIDDENDORP
Vandaag – een vroege vrijdagmiddag – zijn er 65 mensen aanwezig. „Geen gekke opkomst”, zegt Kanhai, maar in het weekend komen er soms wel 150. Naar de speciale themawandelingen die hij regelmatig organiseert, zoals recent de Anton de Kom-wandeling of de Nelson Mandela-wandeling, komen tot wel 300 mensen. Tijdens die wandelingen gaat de groep bijvoorbeeld langs standbeelden of relevante plekken in de stad, en wordt over de geschiedenis verteld. „Die wandelingen vind ik het leukst”, zegt Maltie Bhawanie (53), die sinds ze meedoet ondanks haar diabetes is afgevallen, minder spierpijn heeft en meer energie. „Het maakt het leven leuker.”
Bij de nazit in het Nationaal Archief wordt koolhydraat- en suikerarm brood geserveerd. Op Moederdag was er koolhydraat- en suikerarme roti. „Hoe smaakte dat?”, vraagt projectleider Bouadi. Héérlijk, krijgt hij te horen. Van de zomer organiseert hij met Kanhai een kookworkshop voor de wandelaars waarin ze de gezondere roti zelf leren maken. „Want roti afpakken van Hindostanen, dat gaat je niet lukken”, zegt Kanhai.
Lekkernijen laten staan is zo makkelijk nog niet, zegt de tachtigjarige Sukhraj. „We snoepen hoor, vreselijk. Rijstebrij met suiker, rozijnen en kaneel, héérlijk. Maar het moet niet alledaags worden. En als je maar genoeg loopt, kun je dat lekker blijven eten.” Het echtpaar is inmiddels dusdanig achteropgeraakt dat de groep uit zicht is. Maar niet voor lang: daar komt Kanhai alweer aangelopen, om de twee de goede kant op te leiden. „Zie je wel, Frank wacht op iedereen.”
Lees ook
Diabetes type 2 is om te keren, maar het is lastig om dit vol te houden
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482525-80d08c.jpg|https://images.nrc.nl/vb0PlQlzbfJjmmYkRp5LlOToD9E=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482525-80d08c.jpg|https://images.nrc.nl/gsImllw7RKqZiTn2O7k4C-2m_aY=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482525-80d08c.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482546-9cca67.jpg|https://images.nrc.nl/buPYYZM3a_LpIHi_ezOx7tyAdTI=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482546-9cca67.jpg|https://images.nrc.nl/cVgGOHbpf8c0GftRFZ2uph0nV58=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482546-9cca67.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482612-51c051.jpg|https://images.nrc.nl/iUlBer4E_3xib5lBrL68zlu4LwQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482612-51c051.jpg|https://images.nrc.nl/lYRZfoNODfsxZSsYdJ_MCClH4s0=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data135482612-51c051.jpg)
