Oud en nieuw Frankrijk in de schijnwerpers bij de Olympische Spelen van Parijs

De ambities zijn enorm: zo ongeveer álles aan de Olympische Spelen die deze vrijdag in Parijs worden geopend moet bijzonder worden. Er zijn minder stadions en andere ‘structuren’ uit de grond gestampt dan bij eerdere edities. De Spelen moeten groener worden dan ooit, socialer dan ooit, goedkoper dan ooit, inclusiever dan ooit.

Voor het eerst vindt de openingsceremonie buiten een stadion plaats, met feestelijke boten op de Seine, de rivier die Parijs doorkruist. Ook worden er tal van wedstrijden gehouden op historisch belangrijke plekken: van het marathon- en triatlonzwemmen in de Seine tot het paardrijden bij het Kasteel van Versailles, het beachvolleybal op het gras voor de Eiffeltoren en het schermen onder het glas van het Grand Palais.

Het is typerend voor Frankrijk, waar elke gelegenheid wordt aangegrepen om de wereld te laten zien wat l’exception française is. Bij een persontmoeting in het Élysée zei president Emmanuel Macron deze week dat de Spelen de Franse „landschappen, faciliteiten, expertise en gastronomie” in de vitrine moeten zetten – na zijn toespraak konden journalisten zich onder de gouden plafonds van zijn presidentiële woning te goed doen aan de beste Franse kazen en wijnen. De president zei dat ook hij verregaande ideeën als de Seine-openingsceremonie aanvankelijk beschouwde als „gek en niet erg serieus”. Maar volgens hem past dat bij Frankrijk: „Wij hebben dromen en we maken ze waar.”

Er is bij deze Spelen niet alleen ruimte voor het bijna mythische Frankrijk van gouden plafonds en verfijnde delicatessen; ook het moderne Frankrijk zal gevierd worden. Zo hoopt Macron dat de bijdragen van de door hem aangejaagde Franse techsector internationale aandacht zullen trekken: tal van nieuwe, door Franse bedrijven ontwikkelde technieken worden ingezet bij het evenement. Het meest in het oog springend was het exoskelet dat de verlamde para-atleet Kevin Piette in staat stelde om te lopen met de olympische vlam in zijn hand. Bij de Spelen van Parijs is er ook voor het eerst ruimte voor weinig klassieke sporten als skateboarden en breaking.

Ook multicultureel Frankrijk wordt gepromoot, onder meer door het optreden van de Frans-Malinese wereldster Aya Nakamura bij de openingsceremonie. En niet alleen Parijs, maar ook het jonge en multiculturele departement Seine-Saint-Denis komt in de spotlight. Veruit de meeste nieuwbouw voor de Spelen, zoals het olympisch zwembad en de ‘dorpen’ voor de sporters en media, staan in dit departement ten noorden van Parijs – het armste en het jongste van Frankrijk. De hoop is dat het evenement het imago van het door criminaliteit en werkloosheid geplaagde Seine-Saint-Denis kan verbeteren en het kan profiteren van de olympische investeringen.

Minder daklozen

Maar het Parijs (en omstreken) waar de naar verwachting 15,3 miljoen olympische bezoekers terechtkomen is niet het Parijs van alledag. Dit vooral omdat tal van Parijzenaren er niet zijn: vooral welgestelde Parisiens verruilen de hete hoofdstad elke zomer voor een buitenhuis op het platteland. Dit jaar lijken er meer mensen dan ooit tevoren te vertrekken, uit angst voor de drukte en chaos die de Spelen zullen meebrengen naar de compacte hoofdstad. De afgelopen dagen was het zichtbaar rustiger in niet-toeristische delen van de stad.

Ook ziet het straatbeeld er anders uit dan normaal omdat dakloze inwoners van Parijs veelal uit het zicht van olympische bezoekers zijn geplaatst. Volgens een telling van de ngo Revers de la Medaille zijn er tussen april 2023 en april 2024 ruim 12.000 mensen, onder wie meer dan 3.400 minderjarigen, geëvacueerd uit de tentenkampen, kraakpanden en andere woonplekken in en rondom Parijs, waar veel te weinig opvangplekken zijn. Nu worden dit soort ‘leefplekken’ ook in niet-olympische tijden om de zoveel tijd ontruimd, maar het aantal geëvacueerden lag dit jaar ruim 38 procent hoger dan in dezelfde periode een jaar eerder – reden voor Revers de la Medaille om te spreken van een nettoyage social (sociale zuivering) in aanloop naar de Spelen. De autoriteiten ontkennen dat.

De afgelopen weken is een verdere toename te zien in het aantal evacuaties. Zo zijn er vorige week verscheidene tentenkampen, met samen ruim vijfhonderd bewoners, ontruimd. Deze mensen zijn verplaatst naar opvangcentra net buiten de stad, ogenschijnlijk opdat Parijs zich kan laten zien zoals op de ansichtkaarten. Ze kunnen daar een maand blijven. Zodra de olympiërs weg zijn, zullen de tentjes terugkeren in het Parijse straatbeeld.

Olympische nalatenschap

De Fransen kijken graag naar het verleden, maar ook naar de toekomst: tijdens de voorbereidingen is er misschien wel meer gesproken over de jaren ná de Spelen dan over het evenement zelf. De organisatie hamert er sinds het begin op dat het sportevenement een blijvende, positieve nalatenschap moet hebben voor de Fransen. De meest in het oog springend héritage is de schone(re) Seine. Deze rivier was de afgelopen eeuw te vies om in te zwemmen, maar na een schoonmaakactie à 1,4 miljard euro kan er weer veilig in gedoken worden. Ook oude industrieterreinen in Seine-Saint-Denis zijn schoongemaakt met olympisch geld.

De inwoners van dat departement moeten na de Spelen kunnen profiteren van de olympische structuren die er gebouwd zijn: de dorpen voor de sporters en de media worden (prijzige) appartementen, het olympisch zwembad moet toegankelijk worden voor bewoners. Ook is het ov-netwerk versneld uitgebreid – hoewel niet alle beloftes op dat vlak zijn waargemaakt.

Volgens president Macron is ook de focus op de nalatenschap typisch Frans. In het Élysée herinnerde hij eraan dat „veel faciliteiten in deze omgeving zijn gebouwd voor de wereldexpositie aan het einde van de negentiende eeuw” – waarvan de bekendste de Eiffeltoren is. „Zij zijn gebleven en geven onze stad vorm. Ook deze Olympische en Paralympische Spelen zullen het leven in dit land veranderen.”

Spanningen

Naar Macron luisterend zou je bijna denken dat de Spelen wel probleemloos móéten verlopen. Maar dat is niet gezegd: het land zit in een politieke impasse na de parlementsverkiezingen die hij vorige maand onverwacht uitschreef. De maatschappelijke spanningen zitten niet ver onder het oppervlak – de president zelf sprak laatst nog van het risico op een „burgeroorlog”. Daarvan is voorlopig absoluut geen sprake, maar het is niet uitgesloten dat demonstraties of stakingen het olympische feestje zullen bevlekken.

En ook internationaal heerst er onrust: de door Macron gewenste wereldwijde olympische wapenstilstand kwam er niet en de oorlogen in Oekraïne en Gaza woeden voort. Russische sporters zijn dit jaar alleen onder neutrale vlag welkom. De Israëlische delegatie is, ondanks kritiek dat dit meten met twee maten is, wel aanwezig.

De internationale onrust vergroot de angst voor een terreurdaad in een stad die nog geen tien jaar geleden het decor was van de bloedige aanslagen op het poppodium Bataclan en op de redactie van het satirische weekblad Charlie Hebdo. Daarom is er een ongekende veiligheidsoperatie opgetuigd: 45.000 beveiligingsmensen en duizenden militairen zijn ingezet en grote delen van de stad zijn in veiligheidszones opgedeeld, waar je alleen welkom bent als je kunt aantonen dat je er woont, werkt of er namens de olympische organisatie moet zijn. De Israëlische delegatie wordt extra beveiligd.

Het is te hopen dat de spanningen niet tot dramatische gebeurtenissen zullen leiden en dat ‘Paris 2024’, zoals Macron dat wenst, herinnerd zal worden als ultieme uiting van Franse grandeur.

Tien bijzondere olympische locaties

synchroonzwemmen, duiken, waterpoloHet olympisch zwembad in Seine-Saint-Denis

Het olympische zwemcentrum is een van de weinige complexen die speciaal zijn gebouwd voor deze Spelen, met een prijskaartje van 188 miljoen euro en pal tegenover het Stade de France. Het gebouw is energiezuinige, vooral dankzij de gewelfde, houten dakconstructie. Na de Spelen wordt het zwembad toegankelijk voor inwoners van Seine-Saint-Denis.

3×3 basketbal, breaking, BMX, skateboardPlace de la Concorde

Het Place de la Concorde is het grootste plein van Parijs en de afgelopen decennia de schrik van automobilisten en (vooral) fietsers vanwege de vele rijbanen. Na de Spelen blijft een deel van het plein autovrij, in lijn met het auto-ontmoedigende beleid van burgemeester Anne Hidalgo.

marathonzwemmen, triatlonDe Seine

Voor het eerst in ruim een eeuw is het weer mogelijk om in de Seine te zwemmen, na een schoonmaakoperatie van 1,4 miljard euro. Er waren grote zorgen of het zou lukken om het water op tijd schoon te krijgen voor de Spelen, maar uiteindelijk is dat gelukt. Vanaf de zomer van 2025 moeten Parijzenaren in het water kunnen zwemmen.

Atletiek, rugby, sluitingsceremonieStade de France

Het belangrijkste stadion van Frankrijk staat in Seine-Saint-Denis, het jongste en armste departement van Frankrijk, ten noorden van Parijs. De voorsteden in dit departement worden al decennia geplaagd door criminaliteit en sociale problematiek. De hoop is dat deze steden kunnen profiteren van de olympische investeringen.

Vijfkamp, paardrijdenChâteau de Versailles

Het weelderige Château de Versailles is een van de bekendste toeristische trekpleisters in de omgeving van Parijs. Het kasteel werd in de zeventiende eeuw gebouwd voor koning Lodewijk XIV. Tegenwoordig is het de plek waar Franse presidenten staatshoofden van andere landen mee naartoe nemen als zij hen diplomatiek het hof willen maken.

beachvolleybalDe Eiffeltoren

De toren die is gebouwd voor de wereldtentoonstelling van 1889, trekt jaarlijks zeven miljoen bezoekers. Daarmee is het een van de meest bezochte toeristische trekpleisters ter wereld en internationaal hét symbool van Parijs. Voor de toren, op Champ-de-Mars, vinden vaker evenementen plaats, zoals paardensportevenementen.

Schermen, taekwondoGrand Palais

Het Grand Palais is er om „de glorie van de Franse kunst” in het zonnetje te zetten, zo is te lezen op een zijmuur van het met veel glas geconstrueerde paleis aan de Seine. Het werd samen met het Petit Palais gebouwd voor de wereldexpositie van 1900, daarna vonden er vele kunstexposities plaats. Het Grand Palais is sinds 2021 gesloten voor werkzaamheden, een deel wordt heropend voor de Spelen.

boogschietenEsplanade des Invalides

De Esplanade des Invalides komt uit bij het Hôtel des Invalides, de in goud gedoopte laatste rustplaats van Napoleon. Het Hôtel werd onder Lodewijk XIV gebouwd als militair hospitaal en bejaardentehuis voor oorlogsveteranen. Tegenwoordig zijn er meerdere militaire musea gevestigd. Er vinden ook geregeld staatsbegrafenissen plaats van mensen die iets bijzonders hebben betekend voor Frankrijk.

wielrennenPont Alexandre III

Deze brug over de Seine is gebouwd voor de wereldtentoonstelling van 1900 en vernoemd naar de toenmalige Russische tsaar als symbool van de Frans-Russische vriendschap. Die vriendschap is sinds de oorlog in Oekraïne bekoeld: Russische sporters zijn bij de Spelen niet welkom onder eigen vlag. De brug is ook het decor voor tal van reclames en bekende films als Midnight in Paris.

---

surfenTeahupo’o, Tahiti

De surfwedstrijden zullen op ruim 15.000 kilometer van Parijs plaatsvinden: op het Frans-Polynesische eiland Tahiti. Teahupo’o is een van de beste surflocaties ter wereld, met een prachtig decor. Maar de keuze voor deze plek was omgeven met ophef, vooral omdat bij de aanleg van een olympische jurytoren koraal beschadigd raakte.

Delen





Mail de redactie