
Grote Amerikaanse prijzengala’s duren bijna altijd te lang, weet ook de presentator van de Oscars dit jaar: Conan O’Brien (1963). Toen O’Brien in 2006 de Emmy’s presenteerde, nam hij dan ook geen halve maatregelen. Hij opende met de opmerking dat de uitreiking absoluut binnen de tijdslimiet moest blijven. Om dat kracht bij te zetten werd de geliefde komiek Bob Newhart (1929) in een grote glazen tank „met genoeg zuurstof voor drie uur” het podium opgereden. „Dames en heren, het is heel simpel: als de Emmy’s één seconde langer duren dan drie uur, dan sterft Bob Newhart”, zei O’Brien. „Houd die speeches kort. Het leven van meneer Newhart ligt in uw handen.” Gedurende de uitzending werd er af en toe geschakeld naar een panikerende Newhart terwijl een klok in beeld aangaf hoe lang hij nog zuurstof had. Newhart overleefde de avond en stierf pas in 2024, op 94-jarige leeftijd.
Deze Emmy-grap is typisch Conan O’Brien: cartoonesk, absurd en ongemakkelijk. Bijna dertig jaar lang was dat de stijl van de talkshows die hij op verschillende grote tv-zenders presenteerde. Hij wist zich te onderscheiden door het strakke format van de Amerikaanse avondtalkshow te ontregelen. Interviews met beroemdheden waren minder slijmerig dan bij collega’s en grappen en sketches waren minder op actualiteit en politiek gericht. Toen er door tv-bazen geklaagd werd dat zijn programma te grof was, introduceerde zijn programma Late Night with Conan O’Brien een nieuw personage: Masturbating Bear, een man in een berenpak die opeens kon verschijnen om (masturberend) de uitzending te verstoren.
Ongemakshumor, zijn specialiteit, zal vrijwel zeker een belangrijk onderdeel van het 97ste Oscargala worden. De 61-jarige presentator spaart zichzelf nooit en maakt van zichzelf graag een zo treurig mogelijke figuur op het podium of tijdens een reportage. „Ik vind het leuk om een vreemde eend in de bijt te zijn, iemand die er niet bij past”, vertelde O’Brien in 2024 tegen vakblad The Hollywood Reporter. „Ik sprak iemand die naar mijn huid en mijn sproeten keek en zei: ‘Ben je ziek?’ Dat soort situaties vind ik amusant.” Hij is graag zelf de punchline. Tijdens de Oscars komt dat van pas: Hollywoodsterren worden liever niet keihard aangepakt door de presentator.
‘The Simpsons’
O’Briens interesse voor komedie begon tijdens zijn studie geschiedenis en literatuur op de universiteit Harvard, waar hij redacteur was van het gerenommeerde satirische studentenblad The Harvard Lampoon. Na zijn studie kreeg hij verschillende schrijfklussen voor tv-programma’s. Zijn doorbraak in de comedywereld kwam in 1988, toen hij sketchschrijver werd voor variétéprogramma Saturday Night Live (SNL). Daar vormde hij een schrijfduo met Greg Daniels, die later de Amerikaanse The Office zou maken.
Na drie jaar SNL kwam O’Brien terecht bij een ander tv-instituut: The Simpsons. De animatiesitcom was op dat moment een popculturele sensatie en creatief op een hoogtepunt. O’Brien schreef afleveringen die behoren tot de beste uit de serie. Zoals ‘Marge vs the Monorail’: een parodie op musical The Music Man, waarin een zingende en dansende oplichter de inwoners van stadje Springfield een defecte trein aansmeert. De signatuur van O’Brien was duidelijk te zien: humor op de grens van intellectueel en kinderlijk dwaas. „Er was nog nooit zoiets gedaan”, zei Simpsons-producent Josh Weinstein tegen de site Vice. Hij vindt het de beste aflevering in de geschiedenis van televisie: „Er zaten zoveel verschillende komische lagen in.”
Late Night
Hoewel O’Brien nooit van plan was zelf op televisie te verschijnen, werd hij in 1933 door Saturday Night Live-producent Lorne Michaels gevraagd om presentator te worden van de talkshow Late Night op de zender NBC. Hij volgde daarmee David Letterman op, een geestverwant van O’Brien die zijn liefde voor ontregelen deelde.
Het dagelijkse programma werd pas om half 1 ’s nachts uitgezonden, na de meer traditionele talkshow The Tonight Show. Door het extra late tijdstip was er meer ruimte voor experiment. Niet dat er geen druk was: de eerste jaren dacht O’Brien dat hij elk moment ontslagen kon worden. Hij sorteerde voor op de kritiek door na zijn eerste aflevering een ingezonden brief naar The New York Times te sturen met de kop ‘O’Brien Flops!’ „Ik was niet onder de indruk”, schreef O’Brien over zichzelf. Critici deelden zijn mening. Pas na drie jaar veranderde dat, en vond O’Brien zijn publiek: jonge mensen, veel studenten, voor wie zijn spannende, onvoorspelbare begin nog altijd culttelevisie is. Die eerste show vormde naar hun zeggen ook de humor van komieken als Bill Hader, John Mulaney en Nikki Glaser.
De zelfspot bleef, ook toen O’Brien onderdeel werd van harde zenderpolitiek en in 2010 vertrok bij NBC. Hij kreeg een nieuwe talkshow op zender TBS. Daarin bewoog hij steeds meer mee met het veranderende medialandschap door zijn shows op te knippen in korte fragmenten voor YouTube. Het werd de blauwdruk voor veel moderne talkshows.
In 2021 stopte O’Brien als talkshowpresentator. Het medium voelde ouderwets, zei hij. In plaats daarvan legde hij zich toe op de podcast Conan O’Brien Needs a Friend en het komische reisprogramma Conan O’Brien Must Go voor streamingdienst HBO Max. Voor dat laatste bezoekt hij luisteraars van zijn podcast in andere landen: Argentinië, Noorwegen, Thailand en Ierland. In de introductie van het programma beschrijft de beroemde Duitse regisseur Werner Herzog hem in een voice-over als „clown met doffe oogjes” En: „Ooit was hij een trotse talkshowpresentator. Door een veranderd ecosysteem is hij naar een harder klimaat gedreven: de wekelijkse podcast.” Op 23 maart krijgt O’Brien de Mark Twain Prize for American Humor wegens zijn „immense nalatenschap”.
Maar eerst nog de Oscars: een berucht moeilijke presentatieklus. O’Briens toon zal waarschijnlijk iets ingetogener zijn dan het publiek van hem gewend is, mede omdat de Hollywood-gemeenschap de verwoestende natuurbranden die Los Angeles in januari teisterden nog aan het verwerken is. En hoewel hij niet veel aan politieke humor doet, zal hij op zijn minst ook moeten verwijzen naar de verdeeldheid en onrust in de VS sinds de inauguratie van Donald Trump. Zelf zegt hij in een interview: „Het is een lastige show en een lastige tijd. Ik ga mijn best doen. Als het niet lukt, zul je me nooit meer zien.”
