Het liep zoals verwacht: het optreden van de Hongaarse premier Viktor Orbán in het Europees Parlement in Straatsburg leidde woensdag tot felle botsingen. Tussen Orbán en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, tussen Orbán en Europarlementariërs, en tussen Europarlementariërs onderling. Maros Sefcovic, vicevoorzitter van de Europese Commissie, sprak na drieëneenhalf uur debat van „een van de meest politiek geladen sessies die ik in dit huis heb meegemaakt”.
Op de agenda stond de presentatie van de prioriteiten van het Hongaarse voorzitterschap van de EU, een programma met de provocerende leus Make Europe Great Again. Waar Orbán zich in zijn toespraak inhield, koos Von der Leyen in haar reactie voor een andere aanpak. Aan het einde van haar eerste termijn als Commissievoorzitter maakte ze duidelijk wie haar grootste tegenstander is binnen de EU. Haar verwijten aan Orbán waren hard en persoonlijk.
Bijvoorbeeld wat betreft zijn contact met Poetin – Orbán begon het voorzitterschap met een omstreden bezoek aan Moskou – en zijn sabotage van Europese steun aan Oekraïne. Er zijn nog steeds mensen die de oorlog in Oekraïne wijten aan het binnengevallen land in plaats van aan de agressor, aldus Von der Leyen. „Zouden deze mensen de Sovjet-invasie van 1956 ooit wijten aan de Hongaren?” Ook andere sprekers plaatsten de Hongaarse vrijheidsstrijd van 1956 tegenover de pro-Russische houding van de huidige regering.
Bij het gevoelige thema migratie verweet Von der Leyen Orbán dat hij opgepakte mensensmokkelaars voortijdig vrijlaat en uitzet. „Dat is gewoon problemen over het hek van je buren gooien.” Von der Leyen verweet Orbán dat hij Russen toelaat zonder screening, en met Chinese politie in Hongarije de deur openzet voor buitenlandse beïnvloeding.
Overstromingen
Orbán had het graag over andere zaken willen hebben. Hij had zijn plannen ook eerder willen presenteren: het Hongaarse voorzitterschap is al over de helft van de zes maanden-termijn. Een toespraak op 18 september werd door Orbán geannuleerd omdat hij zijn aandacht wilde richten op de overstromingen in zijn land. Veel sprekers wezen op de EU-steun aan Hongarije na de overstromingen.
Orbán begon zijn presentatie met de ambitie om de economische concurrentiekracht van de EU ten opzichte van China en de VS te vergroten. Dat is een breed gedeelde ambitie, zeker na het recente rapport van Mario Draghi over de slechte staat van Europa’s concurrentiekracht en productiviteit.
Meer omstreden zijn Orbáns ambities op het gebied van Europese waarden ( „We moeten onze godsdienst beschermen”), uitbreiding van de Unie („De Westelijke Balkanlanden moeten snel toetreden, zonder toetreding van Servië wordt de Balkan niet stabiel”) en met name op het gebied van migratie. De enige juiste strategie om illegale migratie te bestrijden is volgens Orbán het opzetten van detentiecentra (‘hotspots’) langs de EU-buitengrenzen. Alleen migranten met hun vooraf geregelde vergunning mogen naar binnen. „Alle andere oplossingen zijn illusies.”
Wat betreft migratie staat Orbán minder alleen dan voorheen. Deze week vroeg de Hongaarse regering, met verwijzing naar het Nederlandse voorbeeld, om een opt-out voor het Europese asielbeleid. Orbán laat zich er graag op voorstaan dat zijn land niet één migrant toelaat.
Corruptie en zelfverrijking
Tot ongenoegen van parlementariërs van partijen die Orbán goedgezind zijn, verdwenen de Hongaarse ambities voor de EU al snel naar de achtergrond. Een lange reeks sprekers van liberale, christen-democratische, sociaal-democratische en groene partijen benadrukte wat er allemaal mis is in Hongarije: corruptie en zelfverrijking van de kliek rond Orbán, misbruik van Europese subsidies, afbraak van de rechtsstaat, inperking van rechten van minderheden.
Het ging er bij vlagen fel aan toe. Diverse parlementariërs vinden dat Hongarije vanwege de ondermijning van EU-waarden en EU-beleid geen tijdelijk voorzitter had mogen worden. Ze richtten zich direct tot Orbán. Terry Reintke van de Groenen: „U bent niet welkom hier”. Moritz Körner, ook Duits, van de liberale groep Renew: „U bent een ‘nuttige idioot’ voor Rusland en China.” CDA-politicus Jeroen Lenaers (Europese Volkspartij, EVP) signaleerde het contrast tussen de beloftes uit Orbáns toespraak en de realiteit in Hongarije.
Vooraf werd met spanning uitgekeken naar de bijdrage van Péter Magyar van de Hongaarse oppositiepartij Tisza, Orbáns enige serieuze politieke uitdager. Bij de Europese verkiezingen in juni haalde Tisza bijna 30 procent van de stemmen, goed voor zeven zetels in het Europees Parlement, onder de vlag van de EVP.
Lees ook
dit profiel van Péter Magyar
Magyar benadrukte de teloorgang van publieke voorzieningen in Hongarije: zorg, onderwijs en infrastructuur verkeren in slechte staat. „U heeft het platteland in de steek gelaten”, aldus Magyar. Jonge mensen verlaten volgens hem massaal Hongarije omdat ze er geen toekomst zien.
Patriotten voor Europa
Er was niet alleen kritiek op de Hongaarse leider in Straatsburg. Steun en applaus kreeg hij uit conservatieve hoek en vooral van de door Orbán opgerichte politieke familie Patriotten voor Europa, waartoe ook de PVV behoort. Met 86 leden zijn de ‘Patriots’ naar omvang de derde politieke groep in het parlement. Zij hekelden de ‘hypocrisie’ van hun collega’s. Orbán zelf sprak in zijn slotwoord over ‘linkse propaganda’ en betichtte individuele parlementariërs van misstappen. Magyar noemde hij niet – zoals Poetin Navalny nimmer bij naam noemde.
Tot toenadering of wederzijds begrip zal het optreden van Orbán niet leiden. Eerder was het een bevestiging dat zijn ideologie en beleid het Europees Parlement tot op het bot verdelen. Weinig onderwerpen maken de polarisatie tussen links-liberaal en rechts-conservatief zo helder.
