Als eerste lid van het Amsterdamse college haalde burgemeester Femke Halsema tijdens een bijeenkomst in Internationaal Theater Amsterdam, begin juni, uit naar het nieuwe kabinet. Dat zou „tegenstellingen tussen mensen” aanwakkeren. Ze zei te vrezen voor verdere verschraling van het onderwijs. En dat „kunst en cultuur in het verdomhoekje raken”.
Vervolgens trok wethouder Rutger Groot Wassink (Sociale Zaken, GroenLinks) van leer richting Den Haag. Hij noemde de PVV „een bedreiging voor de democratische orde en de rechtsstaat”. Met die woorden stapte hij vorige maand per direct op als voorzitter van de asielcommissie van gemeentekoepel VNG. „Ik wil niet normaal maken wat ik niet normaal vind”, aldus Groot Wassink.
Vorige week was de Amsterdamse wethouder Touria Meliani (Cultuur, GroenLinks) aan de beurt om zich uit te spreken tegen het Rijk. In niet mis te verstane bewoordingen veroordeelde ze het advies van de Raad voor Cultuur (RvC), dat volgens de wethouder vooruitgelopen was op het regeerakkoord en voorstelde fors te snoeien in de rijkssubsidies voor Amsterdamse culturele instellingen.
Lees ook
Harde woorden en minder subsidie voor ITA: wat speelt er bij het Amsterdamse theatergezelschap?
Zo adviseerde de RvC de rijkssubsidies voor 45 Amsterdamse instellingen helemaal stop te zetten en de rijkssubsidie van het Internationaal Theater Amsterdam (ITA) met 1,7 miljoen te korten tot 2 miljoen euro. Vanuit de landelijke politiek klinkt al langer de wens om meer geografische spreiding van geld voor cultuur. Minder voor de Randstad, meer voor de rest van Nederland.
De RvC snapt echter niet „hoe het eigenlijk werkt in Nederland”, zei Meliani tegen Het Parool. „Er is gewoon geen goed beeld van welke rol Amsterdam heeft als [culturele] hub”. De wethouder voelde zich „gedwongen” om voor de komende vier jaar 12 miljoen euro extra gemeentelijke subsidie toe te zeggen aan de getroffen instellingen, om acute crises te voorkomen. En om „een signaal af te geven”, dat het Rijk niet zomaar waardevolle culturele instellingen kan „kapotmaken”.
‘Arrogant’
De VVD, de grootste lokale oppositiepartij en deelnemer van het nieuwe kabinet, was eerder ontstemd over de uitspraken van Groot Wassink en is nu „heel kritisch over de boude uitspraken van Meliani”, zegt VVD-fractievertegenwoordiger Sietze Hylkema desgevraagd. De partij wilde woensdagmiddag van de cultuurwethouder weten „hoe zij de relatie met het Rijk voor zich ziet”. Tijdens de gemeenteraad noemde VVD-raadslid Kune Burgers de reactie van de wethouder „arrogant”.
„Wij zien dat er een groot probleem is met het nieuwe kabinet en wat er allemaal op ons afkomt”, antwoordde Meliani hem. „En het is mijn verantwoordelijkheid als wethouder van deze stad om op te komen voor onze instellingen. Ik denk dat we trots moeten zijn op hun unieke positie.”
Een tweede kritiekpunt van de VVD is de extra gemeentesubsidie voor ITA, die Meliani toezegde in reactie op het advies van de RvC én na het verschijnen van een rapport over ernstige sociale onveiligheid bij dit theatergezelschap. Voor de RvC woog de onveilige werkcultuur mee in zijn advies om ITA te korten.
Meliani is het ermee eens dat de werkcultuur bij ITA beter moet. „Maar het gaat ook beter sinds de nieuwe directie is aangetreden”, zei ze woensdag. Korting op rijkssubsidie beschouwt zij als een „afrekening” voor de werknemers die hun mond durfden open te trekken om de sociale veiligheid te verbeteren.
Ommezwaai
Het lijkt een ommezwaai, nadat Meliani vorig jaar aanvankelijk had gezegd dat de grotere instellingen wel wat subsidie konden inleveren, ten faveure van de kleinere en ten behoeve van de spreiding over de stad. Minder voor stadsdeel Centrum, meer voor de buitenwijken.
ITA kon wel met een kwart miljoen minder gemeentesubsidie toe, oordeelde ook de Amsterdamse Kunstraad, ten gunste van theaters in Nieuw-West en Zuidoost. Het cultuurbudget van Amsterdam was destijds nog 160 miljoen. Dat was het absolute maximum, zei Meliani toen.
Nu maakt de cultuurwethouder een beweging in omgekeerde richting. Haar oorspronkelijke idee, verklaarde ze eerder tegenover lokale media, was dat grote gezelschappen zelf meer inkomsten binnen konden halen. Maar de plannen van het nieuwe kabinet om de btw op kaartjes te verhogen en de giftenaftrek af te schaffen deden deze hoop vervliegen.
Van de extra gereserveerde 12 miljoen is 9,5 miljoen bestemd voor grote instellingen en 2,5 voor de kleinere productiehuizen en gezelschappen. ITA krijgt er „in directe reactie op het advies van de RvC” elk jaar van de gemeente een kwart miljoen bij. De voorgestelde korting van gemeentesubsidie is daarmee van de baan. ITA krijgt de komende jaren 11,7 miljoen euro van de gemeente, net als dit jaar.
Ongedekt
Hoe Meliani de extra 12 miljoen gaat bekostigen, blijkt pas in het najaar als de gemeentelijke begroting wordt gepresenteerd. Ook het toezeggen van ongedekte subsidies stoort de VVD. Hylkema: „Wij zijn natuurlijk bang voor belastingverhoging.” En het steekt Hylkema dat nu „een enorm bedrag voor cultuur wordt uitgetrokken, terwijl misschien in de uitwerking van het regeerakkoord blijkt dat problemen op andere terreinen groter zijn. Amsterdam kan niet alles compenseren.”
Dinsdag maakte wethouder Groot Wassink bijvoorbeeld ook al bekend dat Amsterdam volgend jaar 4,5 miljoen extra wil uittrekken om de opvang voor zo’n vijfhonderd mensen zonder verblijfsvergunning open te houden, omdat het nieuwe kabinet de financiering voor volgend jaar stopzet.
Over de plannen van wethouders Groot Wassink en Meliani gaat de gemeenteraad direct na het zomerreces verder in discussie. Na Prinsjesdag volgt er in Amsterdam vermoedelijk nog veel meer debat over de gemeentebegroting.
