De VVD heeft rare kostgangers. In de laatste dertig jaar zijn er tien kabinetten geweest. Met uitzondering van Balkenende IV (2007-2010) maakte de VVD daar telkens deel van uit. In vijf kabinetten leverde de VVD de bewindspersoon voor de portefeuille asielzaken. Het is daarom niet onredelijk om de VVD in grote mate verantwoordelijk te houden voor drie decennia van mislukt opvangbeleid van asielzoekers.
Jarenlang is er bewust beleid gevoerd om de opvang van asielzoekers niet structureel te regelen. Dat zou immers ‘aanzuigende werking’ hebben. Een onzin-argument, maar desalniettemin diep verankerd in de Nederlandse politiek. Zoals: de aarde is plat, kijk maar naar buiten. De praktijk liet daardoor een Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) zien dat permanent langs de gemeenten moest leuren met de vraag: heeft u misschien nog een locatie beschikbaar voor een opvangcentrum? Echt, het is maar tijdelijk.
Een tijd lang kun je gebruik maken van de welwillendheid van een beperkt aantal gemeenten (1 op 5) om die Rijkstaak uit te voeren. Totdat het in de gaten begint te lopen dat er wel erg veel gemeenten de deur dicht houden. En dan ontstaat er wrevel. Omdat een heel klein aantal gemeenten de opvang op zich neemt die eigenlijk over alle gemeenten zou moeten verdeeld worden. En dat kan ook.
Lees ook
Nederland kan de asielcrisis niet meer alleen aan: er is dringend hulp nodig
De Huisvestingswet regelt nu al dat alle gemeenten naar rato van het inwonertal asielzoekers die de status van vluchteling gekregen hebben huisvesten. Voor heel 2024 is die taakstelling twee statushouders per duizend inwoners.
Op soortgelijke wijze – met een eenvoudige wetsaanpassing – zou diezelfde wet kunnen regelen dat gemeenten structureel opvangplaatsen organiseren voor asielzoekers die nog in de procedure zitten. Net zoals iedere gemeente de formele taak heeft om geboortes te registreren, huwelijken te sluiten of paspoorten uit te geven. Dat is geen dwang: dat is een overheidstaak.
Maar dat eenvoudige voorstel (Plan Kan genoemd) mocht er niet komen. De VVD-fractie in de Tweede Kamer liep daarbij de eigen staatssecretaris voor de voeten. Uiteindelijk werd er een slap compromis gevonden dat eigenlijk een voortzetting is van de huidige situatie. Veel vrijwillige bijdragen van gemeenten en pas in allerlaatste instantie de mogelijkheid om gemeenten te verplichten om de Rijkstaak uit te voeren.
Is er een probleem? Jazeker. En heeft dat ook met de krappe woningmarkt te maken? Jazeker. Maar het is onzinnig en onfatsoenlijk om mensen die gevlucht zijn daarvan de dupe te laten worden. En dat is precies wat de huidige demissionaire minister van Justitie, annex VVD-partijleider, annex fractievoorzitter in de Tweede Kamer doet. Bovendien zet Dilan Yesilgöz alle burgemeesters die zich inspannen voor een menswaardige opvang in de kou. Zoek het maar uit, is haar boodschap.
De door haar ingediende motie om de Eerste Kamer ertoe op te roepen de Spreidingswet in de koelkast te zetten, is alleen een aanwinst voor het rariteitenkabinet van onzinnige moties. Juridisch heeft die motie geen betekenis omdat de Tweede Kamer deze wet al heeft aangenomen.
Los daarvan is de logica van de motie onthutsend. Er staat iets als: we willen minder regen en dus schaffen we de paraplu af. De wens echter om minder asielzoekers in Nederland toe te laten staat los van de vraag hoe je de mensen, die er al zijn, wilt opvangen – en waar.
De Spreidingswet gaat namelijk over de opvang van mensen die zich al in Nederland bevinden, waarvan het overgrote merendeel uiteindelijk een verblijfsvergunning zal krijgen. Die wet gaat niet over het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt. Als je dat überhaupt al met een wet zou kunnen regelen. Het beëindigen van conflicten is daarvoor een beter middel.
Over hoeveel mensen hebben we het eigenlijk? Vorig jaar kwamen er meer Nederlanders als remigrant terug naar Nederland (44.000) dan nieuwe asielzoekers (35.500). Ook kwamen er meer studenten (45.000); meer arbeidsmigranten, kenniswerkers, expats of hoe je ze ook wilt noemen (70.000), of meer gezinsleden (70.000) van die werknemers dan asielzoekers.
En wat stelt de motie? Om „pas op de plaats te maken” met de Spreidingswet. Dat betekent dat het nog moeilijker wordt voor de demissionaire staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) om opvang te regelen bij die paar gemeenten die nog wel willen meewerken. Eigenlijk is het schandalig. Een land dat tot de meest welvarende landen ter wereld behoort, slaagt er niet in om degenen die alles hebben verloren behalve hun leven, structureel een fatsoenlijk dak boven hun hoofd te bieden.
En jazeker: Nederland is dicht bevolkt en er staan veel mensen te springen om een woning. Maar dat probleem is door politiek Den Haag zelf gecreëerd. Dat de huidige VVD-partijleider dat negeert is schaamteloos.
De onlangs geuite wens om de Grondwet te respecteren en de Tweede Kamer af te rekenen op haar wetgevende arbeid, ligt nu al in de prullenbak. Kenmerkend is dat diezelfde VVD-partijleider nu stelt dat ze in een andere rol zit. Het honoreren van dat argument betekent toegeven aan het opportunisme van Yesilgöz die alleen aan jouw kant staat als het haar uitkomt. En dat kan morgen zo maar anders zijn.
Leeslijst
