Van de leerling uit vwo 5 aan wie ik een bijles spelling en formuleren heb gegeven krijg ik de volgende dag een door zijn moeder gebakken Turkse pizza. Dat het wel goedkomt met zijn Nederlands bewijst hij met de poëtische omschrijving van ongekookte bladgroenten in zijn uitleg over hoe ik de pizza het best op kan warmen. „Gewoon in de pan of oven, meneer, en dan daarna nog wat konijnenvoer erin.”
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
Uitgeversconcern WPG gaat De Bezige Bij zelfstandig maken; de literaire uitgeverij die in de Tweede Wereldoorlog in de illegaliteit is opgericht. Dit is het sluitstuk van een grote reorganisatie van WPG, dat in twee jaar al zijn tijdschriften, educatieve uitgeverijen en ook boegbeeld Vrij Nederland afstootte.
De Bezige Bij komt rechtstreeks onder de Stichting WPG te vallen, maar niet meer onder de Raad van Bestuur en de Holding. De operatie moet nog worden goedgekeurd door de Centrale Ondernemingsraad.
„Zo wordt De Bezige Bij een onafhankelijk literair huis, dat meer zélf kan ondernemen. Ik zou het een bevrijding willen noemen”, zegt de algemeen directeur van WPG Wiet de Bruijn, die per 1 december vertrekt. De Bezig Bij wordt niet verkocht of anderszins afgestoten, aldus De Bruijn, maar wel losgemaakt van de andere algemene boekenuitgeverijen die WPG nog heeft: A.W. Bruna, Xander Uitgevers en WPG Kindermedia. De verzelfstandiging van De Bezige Bij gaat volgens De Bruijn „een grote aantrekkingskracht hebben op het schrijvende talent in Nederland”. Ook de auteurs zijn er heel blij mee, stelt hij op het kantoor van WPG in Amsterdam.
In 2022 kwam De Bruijn bij WPG om het bedrijf uit de rode cijfers te halen. In dat jaar leed de uitgeverij een verlies van 6 miljoen euro. Zijn voorganger René Witzel moest vertrekken nadat werknemers een petitie hadden ingediend waarin ze om zijn vertrek vroegen wegens een angstcultuur. Behalve het bedrijf weer winstgevend maken, moest De Bruijn ook een toekomststrategie uitstippelen.
Tommy Wieringa is blij
Was onder Witzel nog twaalf miljoen euro betaald om Xander Uitgevers te kopen, onder De Bruijns leiding heeft WPG niet gekozen voor overnames of een fusie. „We hebben met verschillende partijen gesproken over samenwerking, en ons afgevraagd: kunnen we beter opgaan in een andere partij, of kunnen we de uitdaging zelf aan? Onze conclusie was: we kunnen het zelf.” Vele reorganisaties volgden, er vielen veel ontslagen en er werden concernbrede plannen gemaakt waarbij de spanningen tussen De Bruijn en De Bezige Bij en diens auteurs hoog opliepen.
Schrijver Tommy Wieringa, wiens boeken bij De Bezige Bij verschijnen, is blij met het besluit dat er nu ligt. „We hadden al heel lang het verlangen zelfstandig te zijn. Dat verlangen werd sterker toen dit voorjaar plannen om WPG onder te brengen bij VBK erg concreet werden.” VBK is het grootste uitgeefconcern van Nederland. „Op een haar na, door een razendsnel veto van de Schrijversvereniging van De Bezige Bij, zijn we toen ontsnapt aan die onverkwikkelijke plannen, waarbij we dan niet alleen onder VBK zouden vallen, maar ook onder Simon & Schuster.” Die Amerikaanse uitgeefgigant nam dit voorjaar VBK over en wil onder meer met boeken van VBK experimenteren met AI-vertalingen. „Toen het urgent werd, hebben we snel doorgeschakeld en nu is er zelfstandigheid binnen WPG, onder voorwaarden die voor ons gunstig zijn”, legt Wieringa uit. „Voor De Bezige Bij is deze ontwikkeling de best denkbare oplossing.”
Lees ook
Het grootste uitgeefconcern van Nederland komt in Amerikaanse handen. ‘Moeten we hier wel zo blij mee zijn?’
Net als de andere WPG-uitgeverijen maakt De Bezige Bij weer winst. In 2021, voordat WPG de educatieve boeken en de tijdschriften afstootte, haalde het bedrijf een omzet van 84 miljoen euro met 369 werknemers. „En nu”, zegt financieel directeur Erik van Aalst, „hebben we 130 tot 140 werknemers en is de omzet gehalveerd – maar het aardige is dat we veel beter zijn gaan draaien. Over 2023 hebben we een winst gemaakt van 8,7 miljoen, en 2024 wordt ook goed. Kleiner worden is niet per se slecht.” Met het kleiner worden en het afstoten van de educatieve boeken is wel de oorspronkelijk missie van WPG – het brengen van „geestelijke ontwikkeling en verrijking” – onder druk komen te staan, maar met de nieuwe structuur van De Bezige Bij blijft die nog zoveel mogelijk in behouden.
Kwart boeken Engelstalig
In de wereld van de Nederlandse boekenuitgevers is de afgelopen jaren veel veranderd. Literatuur wordt minder goed verkocht. Met Simon & Schuster is er nu een grote buitenlandse speler op de markt verschenen en in korte tijd is het aandeel Engelstalige boeken dat in Nederland wordt verkocht gegroeid tot 25 procent van de markt – wat ten koste is gegaan van het marktaandeel van de Nederlandstalige uitgevers. Op al die ontwikkelingen moeten uitgevers inspelen.
Dat ziet ook Romy van den Nieuwenhof, de uitgeefdirecteur van De Bezige Bij: „Ooit was het kostentechnisch handig om binnen een groot concern te vallen, maar door al deze veranderingen is dat niet meer zo. We voelden ons er niet meer echt thuis. Als we verkocht waren aan VBK was dat niet een boodschap die ik De Bezige Bij-auteurs had willen vertellen.”
Van den Nieuwenhof benadrukt dat er nu meer flexibiliteit mogelijk wordt en dat de uitgeverij meer autonomie krijgt bij beslissingen. Dat De Bezige Bij niet helemáál zelfstandig wordt en eigendom blijft van de oude stichting, is omdat zo een financiële zekerheid wordt geboden waar een privé-investeerder toch wat voor terug zou willen. „We hoeven niet meer zoals de andere WPG-uitgeverijen bij voorkeur 10 procent rendement te halen. Voorwaarde is nu dat we onze eigen broek moeten kunnen ophouden. Maar dat vind ik geen gekke eis.”
Feyenoord heeft geprobeerd een aangifte wegens mishandeling tegen twee leden van de harde kern tegen te houden. Een scheidsrechter die werd mishandeld tijdens een supporterstoernooi in De Kuip werd door een medewerker van de afdeling Supporterszaken gevraagd om de kwestie „buiten justitie om” op te lossen. Hij ging daar niet op in.
Uit onderzoek van NRC en BNNVARA-programma BOOS blijkt dat Feyenoord een radicaal deel van de eigen harde kern regelmatig faciliteert. Zo worden door de club feesten georganiseerd met supportersorganisaties die geleid worden door fans die zijn veroordeeld voor voetbalgerelateerd geweld.
Politie en gemeente Rotterdam zijn regelmatig kritisch op het optreden van Feyenoord tegenover de eigen harde kern, blijkt uit interne stukken. Zo zijn er vraagtekens over de veiligheid in het stadion, ook omdat de politie in 2022 constateert dat een lid van de harde kern, die een stadionverbod heeft, beschikt over een sleutel van De Kuip.
Een wedstrijd fluiten in De Kuip, daar droomde de jonge scheidsrechter van. Hij is 21 jaar en groot Feyenoordfan. Als een vriend hem vertelt dat er nog scheidsrechters worden gezocht voor een supporterstoernooi, hoeft hij niet lang na te denken. Hij fluit op een zondagmiddag in juni van dit jaar meerdere wedstrijdjes. In de Kuip leidt hij een duel waarin een team van de Rotterdam Radicals speelt. Dat is een supportersgroepering, geleid door een prominente hooligan.
Het team van de Radicals incasseert een tegendoelpunt, waarna een van hun spelers zich niet kan beheersen. Hij schopt een tegenstander na, herinnert de scheidsrechter zich. Als hij daar wat van zegt, richt de agressie zich op hem. De aanvoerder van de Rotterdam Radicals begint hem uit te schelden. „Kankermongool”, zou hij hebben gezegd. En: „Kankerhomo.”
De scheidsrechter geeft de aanvoerder een rode kaart. Die loopt op hem af en schopt hem tegen de grond. Terwijl hij daar ligt, rent een andere speler van de Radicals op hem af en slaat hem op zijn hoofd, net boven zijn slaap. „Ik dacht toen: dit is het einde”, vertelt de scheidsrechter. „Dit ga ik niet overleven.” Hij houdt er een hersenschudding en verwondingen aan zijn hoofd en been aan over. Hij wil, uit angst voor represailles, anoniem blijven.
Feyenoord organiseert het toernooi in De Kuip voor supporters. „Zeven tegen zeven”, op het „heilige gras”, kondigt het Instagramaccount van de afdeling Supporterszaken het toernooi aan. Teams die willen deelnemen moeten mailen naar een e-mailadres van Feyenoord – met de namen van alle deelnemers – en 25 euro betalen. Op de Instagrampagina van de Radicals is een teamfoto geplaatst: een groep getatoeëerde mannen in zwarte shirts. Alle teamleden zijn onherkenbaar gemaakt.
Teamfoto van de Rotterdam Radicals bij het supporterstoernooi waar de scheidsrechter werd mishandeldFoto Instagrampagina Rotterdam Radicals
De Rotterdam Radicals beheren een webshop, waarmee ze supporterskleding verkopen, waaronder een bivakmuts. Het bedrijf heeft twee eigenaren. Een daarvan, Max V., is door het gerechtshof veroordeeld tot een celstraf van drie jaar, omdat hij een coördinerende rol had bij een serie incidenten waarbij Feyenoord-hooligans tussen 2021 en 2023 betrokken waren. V. stuurde een geplande aanval aan op de ME tijdens Oud en Nieuw in ‘s Gravendeel, waarbij tientallen jongeren de politie bekogelden met zwaar vuurwerk. Ook was hij de bedenker van bedreigende, nazistische en discriminerende spandoeken.
De 21-jarige scheidsrechter weet niet wie de spelers zijn die hem hebben aangevallen. Maar van het toernooi zijn foto’s gemaakt, dus hij kan de mannen zo aanwijzen. Hij vertelt dat hij meteen die dag aangifte doet bij de politie, agenten zijn naar de Kuip gekomen. Een dag later belt hij met de medewerker van Feyenoord, die betrokken was bij de organisatie van het toernooi.
Die medewerker is vanaf eind vorig jaar in dienst van Feyenoord getreden als Supporters Liaison Officer (SLO) en fancoach. In die functie moet hij ‘een brug’ vormen tussen de harde kern en de club, zodat er geen problemen ontstaan. De SLO’er wil volgens de scheidsrechter geen namen geven van de deelnemers en brengt hem ook niet in contact met anderen binnen Feyenoord die hem verder kunnen helpen.
Een kleine week na de aanval vraagt de Feyenoord-medewerker of de scheidsrechter in gesprek wil met het team van de Rotterdam Radicals. Daarna volgt nog een appje. „Mijn rol als fancoach wordt wel op de proef gesteld zo”, stuurt de werknemer van Feyenoord. Daarna vraagt hij of er „een andere manier” is „om het op te lossen buiten justitie om”.
De scheidsrechter is verbijsterd. Hij is aangevallen en in plaats van hem te helpen, probeert Feyenoord hem te bewegen zijn aangifte in te trekken. Hij gaat er niet op in.
Volgende week moeten er twee mannen voor de rechter komen voor het aanvallen van de scheidsrechter. Het gaat om Damian K., de andere eigenaar van de Rotterdam Radicals, en Toon K. Dat is een realityster uit het RTL5-programma Bij Ons op het Kamp. Ze worden verdacht van openlijke geweldpleging en het medeplegen van mishandeling.
Van Feyenoord hoorde de scheidsrechter na het appje niks. De club wil niet ingaan op vragen van NRC over de kwestie. Vlak na het toernooi postte het Instagramaccount van de afdeling supporterszaken een foto van de winnaars van het toernooi. „Een mooie sportieve middag” staat erbij.
Dichtbij houden
Hoe gaat een voetbalclub om met supporters die zich schuldig maken aan geweld, racisme, homofobie, het uiten van doodsbedreigingen en afsteken van illegaal vuurwerk? Mensen die fan-organisaties leiden die verbonden zijn aan de club. Die op ‘speurtocht’ door de stad gaan om bestuursleden te intimideren. Die het volgens politiestukken „kanker prachtig” vinden als ze in de krant lezen over een slachtoffer dat erg geschrokken is omdat zíj een brandbom hebben afgestoken bij diens pand.
Die jonge mannen, ook fans van je club, oproepen om in bossen te gaan vechten tegen rivalen of „af en toe een steen door iemands raam [te] keilen”, als ze maar een bijdrage leveren. Wat doe je met fans die bij een wethouder langs willen gaan als die een kritisch interview heeft gegeven? „Opkkre met ze”, met iedereen „die een grote bek over ons heeft”. Fans die op een spandoek oproepen om een mede-fan te vergassen.
Probeer je zulke mensen, het radicale deel van je harde kern, uit het stadion te krijgen? Help je de politie om ze te laten oppakken? Of houd je ze dichtbij, geef je ze wat ruimte, om de lieve vrede zo goed mogelijk te bewaren? Feyenoord, één van de grootste clubs van Nederland, zegt in het openbaar het eerste te willen en handelt daar in samenwerking met de gemeente Rotterdam, politie, Openbaar Ministerie en voetbalbond KNVB ook regelmatig naar.
Cheverno van A. (rechts) van De Noordzijde staat naast Feyenoord-doelman Justin Bijlow tijdens diens contractverlenging op het stadionterrein. Van A. had op dat moment een gebiedsverbod tijdens wedstrijddagen voor De Kuip.Foto Website Feyenoord
Maar uit onderzoek van NRC en BNNVARA-programma BOOS, op basis van niet eerder geopenbaarde strafdossiers, apps, e-mails en gesprekken met betrokkenen, blijkt dat de praktijk ook vaak anders is. Hooligans duiken – ook na een strafrechtelijke veroordeling – op bij een verkenningsreis in een Europees stadion, gelijktijdig met een Feyenoord-medewerker. Ook organiseert de club feesten met supportersorganisaties die worden geleid door veroordeelde criminelen. En wat deed een harde kern-lid met een gebiedsverbod vorig jaar in De Kuip toen Feyenoord-doelman Justin Bijlow zijn contract verlengde?
Brand en spandoeken
De Rotterdam Radicals, het team dat in juni meedeed aan het door Feyenoord georganiseerde supporterstoernooi, kennen een geschiedenis van geweld. In 2022, vier dagen voordat Feyenoord een Europese finale speelt tegen AS Roma in de Albanese hoofdstad Tirana, wordt een foto van een spandoek gedeeld in de groep ‘Road to kankerchaos’. In de appgroep zitten diverse leden van Feyenoords harde kern, onder wie Radicals-eigenaar Max V. Het spandoek dat wordt rondgestuurd zal hem later in grote juridische problemen brengen.
„Hitler onze vorst vergaSS Paul v. Dorst KK Flikker KK Jood”, staat erop. Max V. reageert goedkeurend, ook op andere afbeeldingen die zijn gedeeld. „Spandoeken zijn iig stuk voor stuk media schande waardig”. Er wordt afgesproken om een groepsfoto te maken met de spandoeken. Twee dagen later stuurt de Radicals-eigenaar een foto rond waarop hij op twee regenboogvlaggen staat met zijn middelvingers omhoog. „Roze Paul we gaan je dood maken”, staat erbij. En: „Woensdag Tirana fanzone.” De leden van de groep reageren enthousiast. „Hahahaha dit wordt weer een premium artikel op ’t AD.”
Op de dag van de finale is in Tirana een grote fanzone voor Feyenoord-supporters ingericht. Duizenden Feyenoorders zijn naar de Albanese stad afgereisd. Agenten van de Voetbaleenheid Rotterdam, speciaal opgericht om problemen met fans te voorkomen en op te sporen, herkennen in de groep verschillende leden van de harde kern. De Voetbaleenheid is naar Tirana gekomen om de Albanese politie te ondersteunen.
Ze zien Feyenoord-fans die onderdeel zijn van supportersgroepen RJK (Rotterdam Jongeren Kern) en FIIIR (derde generatie Feyenoordfans). Ook zijn er fans aanwezig die banden hebben met het bij de politie bekende kledingmerk Rotterdam Radicals en sfeergroep De Noordzijde. De politie heeft het idee dat leden van de supporterskernen zich „onaantastbaar wanen”, staat in een intern stuk, ook omdat in het recente verleden vaak geen vervolging is ingesteld na ‘voetbalgerelateerde’ incidenten.
Die zijn er volop geweest. Supporters van de groeperingen worden in verband gebracht met allerlei ongeregeldheden. Zo wordt Max V. van de Rotterdam Radicals later veroordeeld voor een aanslag op een sportschool, een jaar voor de finale. Het is de gym van Paul van Dorst, de man die wordt bedreigd op het zelfgemaakte spandoek.
Van Dorst richtte in 2021 lhbtiq+-supportersgroep de Roze Kameraden op en dat was zeer tegen de zin van de harde kern. Een paar dagen na de oprichting hoorden omstanders volgens het strafdossier rumoer bij zijn sportschool en zagen ze drie mannen wegrennen in de nacht. Van Dorst zag de volgende dag dat er teksten op zijn sportschool waren geklad. „Kkr Flikkers niet welkom bij FR”, „Kkr Homo’s sterf” en meer.
Uit het dossier blijkt dat ook voor die ‘actie’ intensief appcontact is geweest tussen leden van de harde kern. Radicals-eigenaar Max V, die ook in de ‘Road to Kankerchaos-app’ over Tirana het hoogste woord heeft, stuurde voor de actie een tekening rond waarop hij aangaf waar teksten op de muren moesten worden geklad. Precies daar worden de leuzen later ook gevonden. „Hahahahah”, „hier doen we het voor. Iedereen zo door blijven gaan komende tijd” is zijn reactie na afloop.
Het is slechts een van vele incidenten waarbij Feyenoordfans betrokken zijn. De Voetbaleenheid somt de lijst in interne stukken op. De politie schrijft dat tijdens coronajaar 2021 supporters de Kuip binnendringen terwijl ze hun gezicht bedekken en vuurwerk op het veld gooien, waarop de wedstrijd wordt stilgelegd. Later blijkt dat een van de supporters een sleutel had van het stadion.
Op de lijst staat dat voetballer Steven Berghuis, als hij mogelijk naar Ajax vertrekt, ernstig wordt bedreigd. Dat de ruiten van een journalist, die eerder bedreigd is door de harde kern, worden ingegooid. Dat hetzelfde gebeurt bij het huis van Feyenoord-directeur Mark Koevermans, die kort daarna zijn werkzaamheden neerlegt vanwege de bedreigingen. Dat burgemeester Aboutaleb raadsvergaderingen moet annuleren vanwege intimidatie en bedreigingen richting raadsleden. Dat de woning van de locoburgemeester wordt beklad met leuzen. Dat bestuursleden van de Duitse voetbalclub Union Berlin worden aangevallen in een Rotterdams restaurant.
En dan zijn er ook nog incidenten die nooit veel media-aandacht kregen, maar waarbij de politie wel moest ingrijpen. De politie noteert dat vijf harde kernleden worden opgepakt nadat ze bij een coronademonstratie een persoon tegen het hoofd schoppen, terwijl deze op de grond ligt. Dat de Rotterdamse politie ternauwernood een confrontatie tussen fans van Slavia Praag en Feyenoord voorkomt en slagwapens, bivakmutsen en tassen vol zwaar vuurwerk in beslag neemt. Dat confrontaties na een „vechtafspraak” tussen Feyenoord- en Ajax-fans in Amsterdam tot drie keer toe worden voorkomen.
De politie neemt het geweld en de dreiging voor de openbare orde zeer serieus. „Ze dwingen met geweld hun (politieke) visie op, hetgeen een sterk ondermijnend effect heeft op de democratische rechtsorde”, staat in een proces-verbaal over een deel van de harde kern.
Een aantal mannen om wie het gaat is op die middag in Tirana druk met hun spandoeken. Op 25 mei 2022 om 15.58 uur, een paar uur voor de finale van de Conference League, stuurt Rotterdam Radicals-eigenaar Max V. weer een bericht in de appgroep: „Kan iemand ducttape meenemen naar fanzone!???” En daarna: „Zo wat schandalige spandoeke voor Paul en Abou ophangen.”
De geplande foto wordt gemaakt. Supporters staan op een grasveld dat is bezaaid met lege drinkbekers. Ze hebben de spandoeken vast. Een van hen brengt de Hitlergroet, is te lezen in het politiedossier. Het is Cheverno van A., de bestuurder van De Noordzijde. Het doek met de bedreiging aan het adres van Paul van Dorst is er.
Spandoek gemaakt door Feyenoordhooligans.Foto afkomstig uit het strafdossier van de politie
De naam van burgemeester Aboutaleb staat op een van de spandoeken onder de naam van de dan net overleden oud-Ajacied Jody Lukoki. Achter diens naam staat een groen vinkje, net als achter die van een overleden Franse voetbalsupporter. Achter Aboutalebs naam staat een nog aan te kruisen vakje. De dochter van Aboutaleb wordt „kehba” (hoer) genoemd. „Paul, je kankermoeder”, staat op een ander doek. En: „Roze Kameraden, spreading HIV since 2021.”
Van Dorst, Aboutaleb en zijn dochter doen aangifte. Feyenoord reageert op de verschillende incidenten met duidelijke bewoordingen. De aanslag op de sportschool wordt door Feyenoord „in- en intriest” genoemd, een woordvoerder benadrukt dat „iedereen bij Feyenoord welkom is.” De spandoeken in Tirana noemt de club „walgelijk.” De actie heeft volgens de club met Feyenoord „helemaal niets te maken.” De Rotterdamse club noemt de daders „laf” en vraagt zich af „wat hen bezielt.”
Spandoek waarop burgemeester Aboutaleb met de dood wordt bedreigd.Foto afkomstig uit het strafdossier van de politie
Op het stadhuis
Een paar dagen na de verloren finale in Tirana stuurt Feyenoord een brief naar het stadhuis, met ongeveer dezelfde boodschap. Niet voor het eerst, schrijft de club aan de burgemeester, „moeten we vaststellen dat er in de maatschappij lieden rondlopen, onder wie mensen die zich Feyenoord-supporters noemen, met hele verkeerde denkbeelden en een totaal gebrek aan fatsoen en tolerantie.”
Op 6 september van dat jaar komt een zware delegatie van Feyenoord op bezoek in de kamer van de burgemeester, om met hem, de wethouder en vele andere betrokkenen te praten. Ook algemeen directeur Dennis te Kloese is erbij. Een aanwezige herinnert zich dat Feyenoord het gebeurde vooral wijt aan verharding in de maatschappij. Ook vertellen de Feyenoord-bestuurders volgens diegene dat zij deels machteloos zijn, omdat ze alleen verantwoordelijk zijn voor wat er ín het stadion gebeurt en niet kunnen controleren wat de harde kern daarbuiten doet.
Het is ook het verhaal dat Feyenoord vertelt in een reactie aan NRC. De club zegt niet de „exclusieve eigenaar” te zijn van alle problemen in de stad, zoals de verruwing van de maatschappij. Feyenoord doet er naar eigen zeggen alles aan om racisme, discriminatie, homohaat en antisemitisme te voorkomen – „en daar slagen we in”. De club ziet zichzelf als internationale voorbeeldclub als het gaat om de bestrijding van „voetbal-gerelateerd antisemitisme” en steekt „veel energie” in projecten die onder meer met de Anne Frank stichting worden georganiseerd.
Toch zijn bij de politie en gemeente Rotterdam zorgen over de rol van de club, is te lezen in interne documenten. Zo is er kritiek op Feyenoord als het gaat om het tegengaan van onder meer racisme en homofobie. „Tegen de kleine groep anonieme ‘gekken’ die met homofobe en Hitler-verheerlijkende spandoeken zich buiten het stadion aan de naam Feyenoord verbindt, kan de club ook niet veel doen”, staat in het memo. „Maar ze kunnen zich wel veel duidelijker uitspreken tegen discriminatie en voor gelijkwaardigheid van met name de LHBTIQA+ fans.” Feyenoord zou „concrete acties” moeten ondernemen en niet alleen symbolisch de roze vlag moet hijsen op Roze Zaterdag.
Van het gesprek bij de burgemeester zijn geen stukken openbaar gemaakt. Wel duidelijk is dat de politie en de burgemeester ook in de jaren daarna zeer kritisch zijn over de maatregelen die Feyenoord neemt tegen overlastgevende fans, ook ín het stadion. In oktober 2022 constateren burgemeester, politie en Openbaar Ministerie in een onderling overleg dat een prominent lid van de harde kern van Feyenoord is aangehouden. „Heeft voor 12 weken een stadionverbod van het OM ontvangen maar heeft wel een sleutel” van stadion De Kuip, staat in een intern stuk.
Als Ajax-speler Davy Klaassen in april 2023 een aansteker op zijn hoofd krijgt gegooid tijdens een bekerwedstrijd in De Kuip, en de wedstrijd wordt stilgelegd, concludeert een onderzoeksteam dat er „een omslag moet komen” in De Kuip als het om veiligheid gaat. Supporters die zich misdragen worden volgens het onderzoeksteam onvoldoende aangesproken door Feyenoord-stewards. „Op dit moment hebben wij niet het idee dat de veiligheidsoperatie in het stadion onder controle is”, staat er, ook omdat volgens de onderzoekers in delen van het stadion supporters zelf „de regie” hebben en niet de club.
Davy Klaassen ligt op het gras nadat hij een aansteker tegen zijn hoofd heeft gekregen.Foto Maurice van Steen/ANP
Dit jaar blijkt ook dat Feyenoord problemen met vuurwerk in het stadion – al jaren een punt van discussie – niet onder controle krijgt, al probeert het van alles om mensen op te sporen die het afsteken. Probleem is dát het vuurwerk het stadion in komt.
In april 2024 stuurt een bezorgde voetbalfan burgemeester Aboutaleb een mail. Volgens hem komt het vuurwerk op twee manieren stadion De Kuip binnen. Mensen binnen Feyenoord die toegang hebben tot het stadion leggen het doordeweeks al klaar („inside jobs” wordt dat in de brief genoemd). Daarnaast is er volgens de fan sprake van intimidatie en bedreigingen: groepen stewards die supporters moeten fouilleren zouden bang zijn en mensen niet durven aanspreken.
Politiechef Fred Westerbeke mailt de burgemeester dat hij bekend is met de problemen, als Aboutaleb de mail doorstuurt. De politiechef stelt dat zijn mensen weten van de ‘inside jobs’ en problemen met stewards, maar het is volgens hem „primair aan Feyenoord om hier op te acteren.”
De politiechef snijdt een gevoelig punt aan. Feyenoord is, zoals het bestuur bij de burgemeester al uitlegde, zelf verantwoordelijk voor de veiligheid in het stadion. Daar hoort ook het onderhouden van de relatie met de harde kern bij. De club heeft voor dat laatste een afdeling Supporterszaken. Die afdeling heeft weer zogenoemde ‘Supporters Liaison Officers’ in dienst, die voor goed contact met de fans moeten zorgen. Met álle fans, maar veel energie gaat zitten in het tevreden houden van de harde kern.
Voetbalbond KNVB stelt verplicht dat betaald voetbalclubs zo’n Supporters Liaison Officer in dienst hebben. Zij hebben een ingewikkelde rol. Aan de ene kant moeten ze ervoor zorgen dat het stadion veiliger wordt en aan de andere kant moeten ze goede banden onderhouden met harde kernleden, ook als die zich schuldig hebben gemaakt aan criminele activiteiten.
Het is een aanpak die wetenschappelijk wordt ondersteund. Het idee is dat repressie richting overlastgevende voetbalfans niet goed werkt. Volgens een onderzoek van de Erasmus Universiteit en de gemeente Rotterdam kan beter worden ingezet op „onderlinge afspraken” en daarbij horen compromissen. Zo stellen de onderzoekers voor om supporters iets terug te geven in ruil voor het minder afsteken van vuurwerk. Bijvoorbeeld: „herintroduceren van tapbier”, in plaats van het al jaren in het stadion aanwezige ‘light’ bier.
Feyenoord maakt inderdaad zulke afspraken met de harde kern. Volgens de club zorgen de SLO’ers ervoor dat „spanningen” worden voorkomen en „wederzijds begrip” wordt vergroot. Het leidt volgens Feyenoord tot „gezamenlijke oplossingen”. De club benadrukt dat het „in deze aanpak gelooft.”
Feesten voor de harde kern
In januari 2023 stuurt de politie een persbericht rond. Die ochtend zijn de voordeuren van meerdere verdachten eruit geramd, als onderdeel van een anderhalf jaar durend onderzoek naar de harde kern van Feyenoord. Elf supporters, onder wie De Noordzijde-bestuurder Cheverno van A., worden gearresteerd, onder meer voor de spandoeken in Tirana en de aanslag op de sportschool van Roze Kameraden-oprichter Paul van Dorst.
Van Dorst is opgelucht. Eindelijk zijn er hooligans opgepakt die hem al zestien maanden in angst hebben laten zitten. Hij appt naar Maarten van Holstein, de manager Supporterszaken van Feyenoord, die ook de SLO’ers aanstuurt. „Fantastisch nieuws vandaag”, schrijft hij. Van Holstein reageert boos. De appwisseling is in bezit van NRC en BOOS. Twee dagen later staat Feyenoord – Ajax op het programma. „Gewoon een vraagje”, stuurt de manager Supporterszaken naar Van Dorst. „Kijk jij ook verder dan je eigen belang? Heb je enig idee wat dit doet twee dagen voor zo’n klassieker met […] de club? […] Ik ben blij dat jij blij bent. Maar van mij hadden ze dit echt een week later mogen doen.” Van Dorst wordt verzocht om niet op sociale media te gaan „juichen.” Van Holstein schrijft: ,,Ik weet dat je die aandacht ook wil hebben, maar ik wil die wedstrijd gewoon laten voetballen.”
Cheverno van A. wordt in april 2023 door de politierechter schuldig bevonden voor zijn rol in Tirana. Zijn naam staat ook op een interne lijst die bij Feyenoord rond is gegaan. Daarop staan namen van supporters die mee zouden hebben gedaan aan de intimidaties en huisbezoeken van voorstanders van een nieuw Feyenoordstadion, onder wie voormalig directeur Koevermans.
De rechter vraagt Van A. in de Tirana-zaak nog waarom hij eigenlijk de Hitlergroet bracht. „Ik had ook de handstand kunnen doen. Maar ik heb voor dit gekozen”, zegt hij. Van A. krijgt een celstraf van enkele dagen en een taakstraf voor het bedreigen van Aboutaleb met de dood en het opzettelijk beledigen van mensen vanwege hun geaardheid. De rechter bepaalt dat hij tijdens uit- en thuiswedstrijden van Feyenoord niet in de buurt van stadion De Kuip mag komen.
Cheverno van A. (tweede van rechts) van De Noordzijde viert met Feyenoord-spelers het winnen van de KNVB-Beker.Foto sociale media
Toch voorkomt Feyenoord niet dat Van A. later dat jaar naar De Kuip komt en zich in de buurt van het eerste elftal ophoudt. Hij is bevriend met Feyenoord-keeper Justin Bijlow. Op Cheverno’s sociale media zijn veel foto’s te vinden met Bijlow. Van A. poseert op foto’s bij de contractverlenging van de keeper in het Maasgebouw bij De Kuip. En als de club in april 2024 de winst van de KNVB-beker viert is Van A. bij het besloten feest van de selectie in de Harbour Club. Hij gaat onder meer op de foto met assistent-trainer John de Wolf en met meerdere spelers.
Max V., de eigenaar van de Rotterdam Radicals, wordt in oktober 2023 door de rechtbank (en later door het Hof) veroordeeld voor een leidende rol bij de aanslag op de sportschool en de spandoeken in Tirana. Toch organiseert Feyenoord in december 2023 een supportersfeest samen met de Rotterdam Radicals en sfeergroep De Noordzijde. De afdeling Supporterszaken van de club zet, een dag voor de uitwedstrijd in de Champions League van Feyenoord tegen Celtic, een feest in een club in Glasgow op poten.
Toenmalig burgemeester Aboutaleb begrijpt er weinig van, zei hij destijds tegen het AD. „De bestuurders van deze verenigingen hebben al meerdere malen laten zien de club geen goed te doen. Daar zou Feyenoord zich wat mij betreft van moeten distantiëren.” Feyenoord verdedigt het organiseren van het feest, omdat het zou zorgen dat „zaken goed georganiseerd zijn en hopelijk leuk en zonder incidenten verlopen.”
Als Feyenoord aan het begin van het huidige seizoen tegen het Spaanse Girona speelt, in oktober, wordt er in Lloret de Mar, op een half uur rijden, opnieuw door Feyenoord een feest voor supporters georganiseerd. Op de flyer staan de logo’s van de Rotterdam Radicals en sfeergroep De Noordzijde, naast het logo van de afdeling Supporterszaken van Feyenoord. Een halve liter bier kost 4 euro, het feest begint op de dag van de wedstrijd om half twaalf ’s middags.
Aankondiging van een feest dat Feyenoord met radicale supportersgroeperingen organiseerde
En dat terwijl er een paar maanden eerder in De Kuip opnieuw een zwaar incident heeft plaatsgevonden, waarbij een eigenaar van de Rotterdam Radicals betrokken is. Het gaat om Damian K., die de 21-jarige scheidsrechter zou hebben mishandeld op het supporterstoernooi. Het toernooi dat Feyenoord zelf organiseerde en waaraan de Radicals, ondanks de eerdere veroordeling van leider Max V., mochten deelnemen.
De medewerker van Feyenoord, de Supporters Liaison Officer die aan de scheidsrechter vroeg om zijn aangifte in te trekken, kondigt nu het supportersfeest in Spanje aan op sociale media. Daarbij tagt de medewerker ook Cheverno van A., de man van de Hitlergroet.
Diezelfde Feyenoordmedewerker was ook een maand voor de wedstrijd al in Girona, blijkt uit foto’s op zijn sociale media. Wie daar op datzelfde moment ook waren? De veroordeelde Noordzijde-bestuurder Cheverno van A. en Damian K., die volgende week voor de rechter moet verschijnen voor de mishandeling van de scheidsrechter.
De leiders van De Noordzijde en de Rotterdam Radicals staan samen op de foto in het stadion van de Spaanse club, in het uitvak. Dat is een plek waar gewone bezoekers van het stadion van Girona niet zomaar kunnen komen. Een woordvoerder van Girona wil niet zeggen hoe de fans toegang kregen tot het stadion en of ze er waren als onderdeel van een officiële Feyenoord-delegatie. Vragen erover vallen volgens hem onder de bevoegdheid van Feyenoord. De Rotterdamse club wil niet zeggen wie de reis voor Van A. en K. heeft betaald, maar stelt wel dat er een „nauwe samenwerking” is met supporters bij de organisatie van uitwedstrijden.
Oud-burgemeester Ahmed Aboutaleb van Rotterdam laat in een korte reactie weten dat zijn ervaring met Feyenoord „wisselend” is. Hij is wel kritisch op de club. „Vooral angst binnen de leiding voor de harde kern maakt dat Feyenoord niet durft stevige maatregelen te nemen tegen de kleine minderheid die de club voortdurend in diskrediet brengt”.
Roze Kameraden-oprichter Paul van Dorst ziet dat er „een groep is die de club nooit zal kunnen aanpakken”, zegt hij. Maar sámenwerken met hooligans, zoals Feyenoord doet, vindt hij veel te ver gaan. „Als je dit gedrag wil aanpakken en je werkt tegelijk met ze samen, dan is dat een dikke middelvinger naar iedereen.” Volgens hem geeft de club criminele supporters op die manier een extra podium. „Dan kun je als Feyenoord bij de burgemeester met droge ogen zeggen dat je wil dat mensen zoals ik beter worden behandeld, maar met deze opstelling wint altijd degene met de grootste bek”, zegt Van Dorst.
De mishandelde scheidsrechter is zenuwachtig voor de rechtszaak. „Ergens voel ik dat dit de club zal schaden en dat wil ik niet als Feyenoorder.” Maar die mentaliteit is te lang onderdeel van het probleem geweest,vindt hij. „Ik denk dat het belangrijk is als we dingen gaan durven benoemen die gewoon echt niet kunnen.”
Nog maar een paar jaar geleden was het haast ondenkbaar: een groot Europees land dat meer rente op zijn staatsschuld betaalt dan Griekenland, lang het land met de gammelste overheidsfinanciën van Europa.
Woensdag en donderdagochtend was het zover. De rente op Franse tienjarige staatsobligaties lag twee keer eventjes boven de tienjarige Griekse rente – voor het eerst in de geschiedenis. De marktrente op Franse staatsschuld schommelt de laatste dagen rond de 3 procent.
De hoge Franse rente is een teken van nervositeit onder beleggers over de houdbaarheid van de Franse staatsschuld. De regering van de conservatieve premier Michel Barnier dreigt de komende weken te vallen vanwege de pijnlijke bezuinigingen en belastingverhogingen die zij in de ontwerpbegroting van 2025 heeft vastgelegd.
Een belangrijke stressindicator is het verschil in rente tussen Frankrijk en Duitsland, het land dat traditioneel wordt gezien als de solide basis van de eurozone. Dit renteverschil (de zogeheten spread) bedroeg donderdagochtend bijna 0,9 procentpunt, het hoogste niveau sinds de Europese schuldencrisis van 2012.
In Frankrijk zijn de overheidsfinanciën de afgelopen jaren fors verslechterd. De staatsschuld lag in 2000 nog onder de 60 procent. Vlak voor de coronapandemie, in 2019, was de schuld opgeklommen naar 98 procent. Dit jaar komt deze uit op 113 procent, zo verwacht de Europese Commissie. Het huidige Franse begrotingstekort is zeer hoog: 6 procent, tweemaal het EU-maximum van 3 procent.
Motie van wantrouwen
Eerder dit jaar, in juni, ontstond ook al onrust op de markten over Frankrijk. Na een overwinning van het radicaal-rechtse Rassemblement National (RN) bij de Europese verkiezingen schreef president Emmanuel Macron vervroegde parlementsverkiezingen uit. Daarop won de linkse alliantie Nouveau Front Populaire de meeste zetels. Macrons middencoalitie verloor de meerderheid en Macron stelde de conservatief Barnier aan als premier.
Lees ook
De Franse premier Barnier moet aan de slag: hoe bezuinigt hij 60 miljard?
Links en radicaal-rechts keren zich tegen Barniers plan om volgend jaar 40 miljard euro te gaan bezuinigen en de lasten te verhogen met 20 miljard. Barnier wil onder meer de belasting op elektriciteit verhogen en de indexering van pensioenen, aanpassing aan de inflatie, uitstellen. Links heeft een motie van wantrouwen voorbereid, die het RN zegt te gaan steunen. Mogelijk komt deze motie volgende week al ter stemming in het parlement.
Het Internationaal Monetair Fonds noemde Frankrijk tijdens zijn jaarvergadering in oktober als een van de landen die niet kunnen wachten met harde ingrepen in de begroting. Het risico van onrust op de financiële markten – waarna abrupt en drastisch beleid nodig is – is niet denkbeeldig, zei het IMF. Onlangs noemde ook de Europese Centrale Bank Frankrijk bij naam in een jaarlijks rapport over financiële stabiliteit. Daarin stond de kwetsbaarheid van de eurozone voor hoge staatsschulden in combinatie met lage economische groei centraal.
Lees ook
Franse schuldenstress kan ook probleem voor Europa worden
