‘Een volk dat zijn privileges waardevoller vindt dan zijn principes zal snel beiden kwijtraken.” Dit zei de Amerikaanse president Dwight D. Eisenhower bij zijn inauguratie in 1953. Deze les trok hij uit twee wereldoorlogen en de dood van miljoenen mensen. Nu premier Dick Schoof en het kabinet het regeerprogramma opstellen, moeten zij 71 jaar later opnieuw deze les trekken. Want alleen zo waarborgen we onze veiligheid, vooruitgang en vrijheid.
En dat is hard nodig. Want sinds de val van de Muur verdwenen de zwaarbevochten westerse kernwaarden steeds meer naar de achtergrond in de internationale politiek. Het kapitalisme had immers het socialisme vermorzeld en creëerde wereldwijd ongekende welvaartsgroei. Terwijl armoede en honger halveerden en nieuwe economieën opkwamen, werden oorlogen schaarser en nam de mondiale stabiliteit toe. De markt deed zijn werk naar wens. En dus werd Eisenhowers pleidooi voor principes minder relevant. Einde geschiedenis. Eind goed, al goed.
Helaas pakte het anders uit. Het ideologische vacuüm dat het Westen liet vallen, werd gretig gevuld door anderen. Antiwesterse, antidemocratische en antisociale krachten hoefden niet veel moeite te doen om de zakelijke kijk van het Westen voor eigen gewin te exploiteren. Van de invasie in Irak via het hamsteren van coronavaccins tijdens de pandemie tot het trage klimaatbeleid en Gaza vandaag: telkens werd propaganda over de westerse onbetrouwbaarheid en dubbele moraal bevestigd.
Vastberadenheid
Eisenhower kreeg dan ook gelijk. Door de morele grenzen te laten vervagen, vergrootten we de ruimte en de moed van anderen om onze idealen en belangen verregaand te ondermijnen. Poetin surfte mee op de antiwesterse golf, annexeerde de Krim, adopteerde Assads brute regime, stuurde Wagners huurlingen openlijk naar Afrika, en viel Oekraïne binnen. Maar de voorbeelden zijn talrijk. Denk aan China dat de grenzen oprekte in Hong Kong, Taiwan en de Zuid-Chinese Zee. Of denk aan Erdogan die Europa chanteerde door bewust vluchtelingen onze kant op te sturen. Niet verrassend zagen ook in Europa extreemrechtse boegbeelden hun kans schoon openlijk democratische samenleving te gaan uithollen.
Tegen die ondermijning is geen militaire beleidsstrategie, bedrijfssubsidie, onderhandelingsronde, of economische sanctie opgewassen. Slechts de vastberaden keuze om pal te staan voor onze idealen kan onze geloofwaardigheid herstellen en onze toekomst veiligstellen. Want nog altijd vormt onze vrije, open, en gelijkwaardige samenleving een krachtig wenkend perspectief. Daar willen honderden miljoenen mensen wereldwijd deel van uitmaken. Zo graag zelfs dat ze ervoor de loopgraven in Oekraïne en gammele bootjes op de Middellandse Zee trotseren.
Het is daarom goed dat de coalitie en minister-president Schoof ‘hoop, lef en trots’ wil uitstralen, aldus het hoofdlijnenakkoord. Met een nieuwe internationale koers kunnen ze dat op drie manieren doen.
Offers brengen
Ten eerste, beitel onze morele grenzen samen met bondgenoten in steen. En bewaak ze met harde hand. Zo overtuigen we sceptici dat iedereen die de wereld vooruit wil helpen onze steun verdient én krijgt. Niet je afkomst, je rang, je olie, of je investeringsklimaat bepalen of je onze bondgenoot bent, maar je waarden, je gedrag en je goede wil. Dan volgt de rest vanzelf. En als iemand de vrijheid en het welzijn van onze morele bondgenoten bedreigt dan schieten we te hulp. Niet alleen in Oekraïne.
In plaats van carte blanche voor ons internationale bedrijfsleven moeten we hen dwingen ook elders mensenrechten, natuur en klimaat te respecteren
Ten tweede, there is no such thing as a free lunch. Ook Eisenhower zei al dat „we bereid moeten zijn, als individu en als natie, de offers te accepteren die gevraagd zullen worden”. Dus: geen wapens meer verkopen aan foute regimes. Geen goedkope olie en gas meer kopen van dictators. En geen belastingparadijs in Nederland ten koste van de rest van de wereld. Juist door onze rijkdom ook in te zetten voor wereldwijde vooruitgang waarborgen we onze eigenbelangen op de langere termijn.
Ten derde, neem het voortouw bij het bestrijden van gedeelde gevaren zoals klimaatverandering, cyberdreigingen, grondstoffenschaarste, ongelijkheid en onbeteugelde Big Tech. En laat zien dat we er zijn voor slachtoffers van honger, onderdrukking en oorlog. In plaats van mensonterende migratiedeals met dictators moeten we de door hen onderdrukte bevolkingen steunen. In plaats van een krijgsmacht die zich alleen ingraaft aan de NAVO-grenzen, moeten we blijven bijdragen aan vredesmissies verder van huis. En in plaats van carte blanche voor ons internationale bedrijfsleven moeten we hen dwingen ook elders mensenrechten, natuur en klimaat te respecteren.
Dit is niet makkelijk, want de geopolitiek is weerbarstig. Daarom hebben we een premier en ministers nodig die durven te staan voor deze keuzes. Alleen zo voorkomen we dat miljoenen mensen als enig perspectief op een beter leven een lekkend rubberbootje richting Europa zien. Alleen zo voorkomen we dat radicaal-rechts en polarisatie ons vervreemden van onze vrienden. En alleen zo maken we Nederland en Europa veiliger door autocraten en terroristen af te schrikken.
Dus minister-president Schoof, doe de titel van het hoofdlijnenakkoord eer aan. Zet internationaal onze principes weer voorop. En laat ons weer trots zijn op ons landje dat ver voorbij de landsgrenzen met hoop en lef werkt aan vooruitgang én de privileges die u en mij zo aan het hart gaan. Eisenhouwer leerde die les decennia geleden al, nu wij nog.
Lees ook
Negeert Nederland voor Israël de Grondwet?
