Opinie | Sporen van de lastercampagne tegen de Moslimbroederschap waren ook in NRC te zien

De meeste complotten zijn bedrog, althans ze bestaan slechts in de gedachten van de argwanenden, maar soms komt er daadwerkelijk een samenzwering aan de oppervlakte. Zoals vorige week zaterdag toen NRC schreef over een door de Verenigde Arabische Emiraten betaalde lastercampagne tegen Europese moslims. Doel van de campagne was het zwartmaken van de Moslimbroederschap. Het Zwitserse bedrijf Alp Services, gespecialiseerd in ‘dark pr’, paste Wikipediapagina’s aan, betaalde journalisten en wetenschappers en stichtte nepaccounts om de Moslimbroederschap en daar mogelijk aan gelieerde organisaties in diskrediet te brengen. De krant schreef over de campagne nadat de buit van een hack bij Alp Services was beland bij European Investigative Collaborations, een journalistiek samenwerkingsverband waar NRC deel van uitmaakt.

Een doelwit van de campagne was de islamitische jongerenorganisatie Femyso, die twee jaar geleden in het Nederlandse nieuws kwam bij de kandidatuur van Kauthar Bouchallikht (GroenLinks) voor de Tweede Kamer. Zij was vicevoorzitter van Femyso en werd in het verlengde daarvan beschuldigd van banden met de Moslimbroederschap. De Telegraaf noemde haar een „wolf in schaapskleren”. In de berichtgeving van NRC over de kwestie kwam destijds ook „de gerenommeerde moslimbroeder-onderzoeker Lorenzo Vidino” aan het woord, verbonden aan de George Washington University. Hij waarschuwt voor Femyso.

Vidino blijkt echter samengewerkt te hebben met Alp Services en ook betaald te zijn door het bedrijf: minstens tienduizend euro, blijkt uit het NRC-onderzoek. Vidino laat overigens aan de krant weten daar het probleem niet van te zien; het gaat volgens hem om advieswerk dat een wetenschapper nu eenmaal doet.

Zo eenvoudig ligt het niet, lijkt mij: er zit nogal een geloofwaardigheidsverschil tussen een ‘gerenommeerde onderzoeker’ en een man die weliswaar ook de naam heeft een kenner te zijn, maar die zich bovendien heeft laten betalen door een bureau dat werkt aan een grote lastercampagne. Wat dat betreft bevatte het onderzoek van Andreas Kouwenhoven en Wilmer Heck ook een les voor NRC zelf. „Als media wetenschappers van gerenommeerde universiteiten aan het woord laten,” zei Heck in de podcast NRC Vandaag, „gaan we er vaak vanuit dat we een onafhankelijk iemand laten horen. Dat blijkt dus niet altijd het geval.” Op de redactie wordt nagedacht over mogelijkheden om dit probleem te ondervangen, bijvoorbeeld door in voorkomende gevallen altijd een tweede wetenschapper te vragen.

Niet iedereen was content met de NRC-publicaties over Alp Services, waarvan de derde in de editie van 15 juli staat. De Nederlandse publicist Carel Brendel meldde zich met een eis tot rectificatie naar aanleiding van het eerste verhaal. Volgens hem suggereerde het NRC-artikel „dat er een direct verband zou bestaan tussen mijn blogs en de campagne van Alp”. Brendel komt tweemaal ter sprake in het verhaal. Eenmaal als degene die door Alp aangezwengeld nieuws over hulporganisatie Islamic Relief „oppikt”, waarna die organisatie uiteindelijk een Nederlandse subsidie misloopt. Daarnaast is Brendel degene die als eerste melding maakte van Bouchallikhts rol bij Femyso en de banden van die organisatie met de Moslimbroederschap. NRC schreef vorige week zaterdag over dat blog: „Hij haalt met name Vidino aan om dat te onderbouwen.”

NRC betaalt niet voor informatie, zegt de hooofdredacteur – al staat dat niet in de NRC-Code

De passages laten zien dat Brendel een rol had in de dynamiek waar Alp naar streefde, maar meer ook niet – de suggestie van directe betrokkenheid staat nergens in de tekst. Ook de opmerking van Brendel dat hij al vijftien jaar (dus al vóór de Alp-campagne) waarschuwt voor de Moslimbroederschap, haalde het NRC-artikel.

Wel valt er nog iets te zeggen over een ander punt waar Brendel bezwaar tegen maakte, namelijk de formulering dat hij in zijn berichtgeving over Bouchallikht „met name” Vidino aanhaalde ter onderbouwing. In zijn eerste blog noemt Brendel twee mensen ter onderbouwing van de banden tussen Femyso en de Moslimbroederschap: Vidino en zijn boek The Closed Circle uit 2020 en Stephen Merley, naar aanleiding van zijn website en een onderzoek dat hij deed in 2008.

Dat werd in het artikel „met name” Vidino, zegt Wilmer Heck, omdat diens autoriteit veel groter en zijn werk recenter was dan dat van de onbekende Merley.

Akkoord, maar dan had ik die argumentatie er wel bij willen lezen. Nu wekt dat „met name” de indruk dat Brendel een hiërarchie aanbracht in zijn argumentatie en dat lees ik niet terug in zijn blog. De redactie heeft „met name” in het artikel inmiddels veranderd in „mede”.

Aan een tweede ethische vraag bij het drieluik werd kort aandacht besteed in NRC Vandaag, namelijk de herkomst van de gegevens over Alp. Die zijn gehackt en dus gestolen goed. Kan de krant dat zomaar gebruiken? Onder bepaalde omstandigheden wel. In de podcast legde Heck uit dat NRC niet voor het materiaal heeft betaald en de onderzoekspartners van de krant ook niet. Vervolgens is de echtheid van het materiaal gecheckt, waarna het publieke belang van de onthulling afgewogen. Dat NRC niet betaalt voor informatie, is volgens hoofdredacteur René Moerland vast beleid, al is er in de NRC Code niets over vastgelegd.

Arjen Fortuin

Reacties: [email protected]