Op 22 januari heeft de Indiase premier Narendra Modi een kolossale nieuwe Hindoetempel ingezegend. De Ram Mandir in Ayodhya is gewijd aan de god Ram, die volgens overlevering op deze plek geboren is. Modi heeft zich ontpopt als een soort politieke hogepriester van het hindoeïsme. In die rol bracht hij offers aan de god. De nieuwe tempel heeft bovendien een bijzondere betekenis voor de partij van Modi, de BJP, omdat hij werd opgetrokken op de ruïnes van een moskee uit de 16de eeuw die in 1992 werd verwoest door joelende Hindoe-nationalisten, daartoe aangespoord door leiders van de BJP.
Modi belooft zijn volgelingen dat hij een ‘nieuw India’ zal stichten, een hindoeïstisch India namelijk, waar de meer dan 200 miljoen moslims worden gezien als ongewenste vreemdelingen. Deze chauvinistische vermenging van politiek en godsdienst is in strijd met de Indiase grondwet. Jawaharlal Nehru, de eerste premier van een onafhankelijk India, en ook Mahatma Gandhi, wisten maar al te goed hoe explosief religieuze twisten kunnen zijn in een multiculturele, multireligieuze, multi-etnische samenleving. Daarom is India volgens de grondwet een seculiere staat.
Hindoe-nationalisten
Het verlangen om de seculiere staat te ondermijnen begon al lang voor de komst van Modi en de BJP. De moordenaar van Gandhi was lid van de RSS, een paramilitaire organisatie van hindoe-nationalisten die was geïnspireerd door fascistische partijen in Europa. De huidige RSS is verbonden met de BJP en was betrokken bij de vernietiging van de moskee in Ayodhya.
De quasireligieuze politiek van Modi is helaas geen uitzondering. Iets dergelijks is ook in andere landen mainstream geworden. Donald Trump mag dan een fraudeur en een aanrander zijn, die vrouwen naar hun ‘pussy’ grijpt, maar veel van zijn trouwe volgelingen zien hem als een verlosser die door God op aarde is gezet om de VS te bevrijden van feministen, homo’s, liberale elites, immigranten, asielzoekers, en andere zondaars.
Volgens een video op Trumps website, Truth Social, moeten we dit zo zien: „God moest iemand hebben om zich te begeven in de vuige slangenkuil… Daarom heeft God Trump geschapen.”
In evangelische en reactionaire katholieke kringen is Trump meer dan een politicus. God heeft de voormalige president gekozen om Amerika weer groot te maken. Hij wordt weliswaar aangeklaagd wegens financiële en politieke fraude en ophitsing tot geweld, maar dat betekent dat hij een martelaar is, die wordt vervolgd door snode machten, net als Onze Lieve Heer.
Lees ook
‘God stuurt ons leiders die ontwrichtend zijn’, zeggen ze in Iowa, waar de Amerikaanse voorverkiezingen beginnen
Over immigratiepolitiek kan men het oneens zijn, maar over Gods waarheid valt niet te marchanderen
Geert Wilders, de poldermessias, zegt dat hij bereid is om tot een schikking te komen met andere partijen en om zijn extremisme tijdelijk in de ijskast te bewaren, maar een politicus die de Koran wenst te verbieden en zich presenteert als de redder van de ‘joods-christelijke traditie’ is ook niet de juiste man om een democratische regering te leiden.
Het heeft geen zin om te hopen dat de mensheid kan worden genezen van religie. De zucht om zich te onderwerpen aan een hogere macht, het verlangen naar een leven na de dood, de scheiding tussen gelovigen en ongelovigen, de begeerte om de levensfasen met ritueel te begeleiden, zijn universeel en van alle tijden. Maar dergelijke verlangens horen in de kerk, de tempel, de synagoge, of de moskee, en niet in het politieke discours. Zelfs confessionele partijen moeten zich beperken tot wereldlijke problemen. Kerkelijk en politiek gezag mogen nooit samengaan in een democratie.
Nehru begreep dit. Thomas Jefferson begreep dit. Zelfs Abraham Kuyper begreep het – misschien juist Kuyper, omdat hij geen inmenging van de staat wenste in kerkelijke zaken. Katholieken hebben zich wel vaak verzet tegen de scheiding van kerk en staat, maar ook zij hebben er mee moeten leren leven.
Messianistisch
Dat veel democratische staten nu te kampen krijgen met messianistische politiek komt niet omdat de macht van de kerk is toegenomen. Ik denk eerder dat het tegendeel waar is. In de meeste westerse democratieën geniet de georganiseerde godsdienst nauwelijks nog enig gezag. Dat is zelfs zo in de VS, waar de meeste mensen nog wel de een of andere religie aanhangen. Maar erg veel Amerikaanse christenen, met name de Trump aanhangers, volgen freelance dominees en geestelijke entrepreneurs.
Juist op plekken in Europa waar rechts populisme sterk is toegenomen is het gezag van de kerk – en ook de communistische ‘kerk’, denk aan het oosten van Duitsland – in elkaar gezakt. Mensen die vroeger braaf naar de kerk gingen en zich door de priester of dominee lieten vertellen op wie zij moesten stemmen, voelen zich vaak verloren en zoeken nu naar een nieuwe verlosser die de oude vertrouwde wereld, waarin alles zo duidelijk leek, weer te voorschijn kan toveren. Er zijn nu meer dan genoeg volksmenners die maar al te graag aan dat verlangen tegemoet willen komen.