Opinie | Recht op protest is een stuk kleiner voor mensen zoals ik

Klimaatprotest Als klimaatactivist van kleur heb je nooit de luxe je louter op de inhoud te focussen, omdat je altijd ook moet dealen met racisme, aldus .
Politie verwijdert klimaatactivisten van snelweg A12 in Den Haag.
Politie verwijdert klimaatactivisten van snelweg A12 in Den Haag. Foto Jeffrey Groeneweg / ANP

Extinction Rebellion (XR) staat weer volop in de aandacht met de A12 blokkade. Ze protesteren tegen de 37,5 miljard euro subsidie die er elk jaar naar de fossiele industrie gaat. En hoewel die subsidies nog niet zijn afgeschaft, lijkt het in ieder geval qua mediaoffensief een succes. XR begon met deze acties in juli 2022. Ruim veertien maanden en acht blokkades verder, is het protest uitgegroeid van 300 tot ruim 20.000 demonstranten. Een indrukwekkende prestatie. Meer dan 170 organisaties spraken steun uit voor de meest recente blokkade en minister Rob Jetten kwam zelfs langs om in gesprek te gaan.

Toch klonk er ook kritiek. Het gemak waarmee XR-activisten zich laten arresteren getuigt van een privilege dat vooral voor witte mensen is weggelegd, betoogde actrice en schrijver Maryam Hassouni in OneWorld. Daarmee negeert XR wat het betekent voor mensen van kleur om in aanraking te komen met politie, en sluit zij (onbewust) bepaalde groepen uit.

Ik voer al jaren acties voor het klimaat, en kan uit eigen ervaring zeggen: Hassouni’s kritiek is volkomen terecht. En ik denk dat het witte privilege van XR verder reikt dan de luchtigheid waarmee men zich in de boeien laat slaan.

Want je zal maar een organisatie zijn die overwegend uit mensen van kleur bestaat, en hetzelfde kunstje willen flikken. Stel je voor dat bij de eerste XR-blokkade driehonderd Marokkanen zich hadden gewaagd aan de burgerlijke ongehoorzame actie (een vorm van protest waarbij sprake is van een wetsovertreding). Zou het een jaar later net zo een succesverhaal zijn?

Vreselijk vermoeiend

Het recht op protest is een groot goed, en niet voor niets verankerd in de grondwet. Het blokkeren van een snelweg om je punt te maken voor het klimaat is wat mij betreft acceptabel, mits vreedzaam zoals de acties van XR. De geschiedenis laat zien dat burgerlijke ongehoorzaamheid dé motor is voor sociale verandering. Het is de reden waarom ik zelf al jaren meedoe aan klimaatacties.

Maar ik heb aan den lijve ondervonden dat je als activist van kleur niet de luxe hebt om puur bezig te zijn met het actievoeren en de inhoud, maar altijd óók met de gevolgen, omdat je continu meer risico loopt. Als ik demonstreer, betekent dat voor mij dat ik mezelf blootstel aan discriminatie en racisme. Dat is vreselijk vermoeiend, en ik ervaar het als een inbreuk op mijn recht op protest.

Tijdens een actie tegen privéjets bij Schiphol waar ik bij betrokken was, konden witte activisten weglopen, en werden mensen van kleur eruit gepikt door de autoriteiten voor ondervraging en identificatie. Een paar dagen later kreeg ik een brief. Van ene Paul uit Vijfhuizen, zonder vermelding van achternaam. Hij noemde „namens heel Nederland” mij een kutmarokkaan, schorem, crimineel die achter de tralies moet verdwijnen. Het is een realiteit waar ik mee moet dealen.

Toekomstmuziek

Persoonlijk weiger ik me hierdoor te laten tegen houden. Ik heb nota bene twee maanden in de Russische cel gezeten voor het uitoefenen van mijn recht op protest. Toen ik terugkeerde, kreeg ik naast veel lof en waardering, ook opmerkingen of ik mij als vrouw van kleur niet met andere onderwerpen moet bezighouden. Vragen als ‘Wat vindt jouw familie hier eigenlijk van? Waarom maak je je niet druk om vluchtelingen uit Syrië? Moet jij je niet bezighouden met het opvoeden van Marokkaanse jongeren?’.

Zou ik andere mensen van kleur actief oproepen mee te doen aan klimaatacties? Nee. Juist omdat ik weet welke bagger je over je heen krijgt, kan ik die keus niet voor een ander maken. De vrijheid die witte activisten zich kunnen permitteren is voor activisten van kleur toekomstmuziek. Het is uiteraard niet alleen de taak van XR om uitsluiting en discriminatie aan te pakken: dat is een opdracht voor de hele maatschappij. En natuurlijk valt er wat voor te zeggen om je witte privilege juist in te zetten door je te laten arresteren. Maar besef wel: zolang racisme en discriminatie prevaleren, is het recht op protest een stukje groter voor witte mensen.

Lees ook: Extreem weer leidt lang niet overal tot debat over klimaatverandering


Praat mee over dit onderwerp en stuur een brief!

Wilt u reageren op een artikel? Stuur via dit formulier een brief (maximaal 250 woorden) naar de opinieredactie van NRC.

Als uw brief gepubliceerd wordt, dan nemen we per e-mail contact met u op. Anonieme brieven en brieven die aan verschillende media zijn gestuurd, plaatsen wij niet. De opinieredactie kan uit uw brief citeren in de zaterdagrubriek ‘Inbox van de redactie’.