Opinie | NRC waarschuwt voor nepdesign, maar hoe zit het met de bijzettafel in de webwinkel?

Een lezer uit Heemstede las op 5 april met instemming het uitgebreide artikel Designlamp bleek namaakprul dat ook op AliExpress staat over schimmige webwinkels. In het laatste deel van dat verhaal ging het over ‘namaakdesign’: producten die sprekend lijken op bestaande, beroemde ontwerpen, maar daar in enkele details van verschillen en zo juridische maatregelen trachten te ontlopen.

Elders in het economiekatern stond een advertentie voor de zogenoemde ‘weekdeals’ van de NRC Webwinkel, met daarin een ‘Vince Design koffietafel Eileen Grey’ voor € 99,– (om teleurstellingen te voorkomen: de week is voorbij, de tafeltjes zijn op). De afbeelding deed de lezer sterk denken aan de bekende bijzettafel E-1027 uit 1926 van de Ierse ontwerpster Eileen Gray (1878-1976). Maakte de webwinkel – inclusief a-e-wisseling – zich hier niet schuldig aan wat elders in de krant aan de kaak werd gesteld? De lezer zag er een bevestiging in van zijn gedachte dat het maken van een kwaliteitskrant niet te verenigen is met het bestieren van een winkel.

Die laatste opmerking – E-1027 zetten we even opzij, ik kom er zo op terug – past bij de dubbele wijze waarop nogal wat NRC-lezers zich tot de webwinkel verhouden. Aan de ene kant zijn de cijfers helder: men koopt er graag, omzet en assortiment groeien snel. De opbrengst is belangrijk voor de financiering van de journalistiek. Verder zijn die twee gescheiden. De redactie opereert onafhankelijk van de webwinkel en vice versa.

Tegelijkertijd wordt de winkel zeer kritisch gevolgd. Veel abonnees, in dit geval zou je ze ook best leden kunnen noemen, identificeren zich in hoge mate met NRC. Dat leidt tot hoge verwachtingen en kritische zin, die zich automatisch uitbreidt tot de winkel en dan zeker bij ethische kwesties die nu eenmaal met consumptie verbonden zijn. Dan richt men zich graag tot de ombudsman. De laatste jaren gaat het vaak om reizen die worden aangeboden, vanwege de schade die vliegverkeer toebrengt aan het klimaat – in versterkte vorm gold dat bezwaar voor de cruises die NRC tot enkele jaren geleden organiseerde. Met verwante argumenten vragen lezers zich af wat de noodzaak is van de vele luxe-producten in het assortiment.

Maar lezers beperken zich niet tot kritiek van principiële of planeetomvattende aard. De afgelopen weken meldden ze zich juist met meer gedetailleerde observaties over de spullen die de webwinkel verkoopt, zoals een door Frederik Roijé ontworpen nestkastje voor vogels. Dat is gemaakt van cortenstaal en gebruik ervan zou volgens een lezeres neerkomen op het stoven van de erin nestelende mussen. Bij nadere inspectie lijkt dat risico mee te vallen: in het metalen omhulsel zit een houten ‘binnenhuisje’ dat lang niet zo heet wordt als metaal. (Bovendien wordt toch al aangeraden om nestkastjes niet in de volle zon of wind te hangen; invliegopening bij voorkeur op het noordoosten, wegens de dominante westenwinden.)

Een andere lezer meldde zich aangaande de „eerlijke fabrieken en circulaire productie” van de als ‘Duurzaam Denim’ aangeprezen MUD spijkerbroeken die hij bij de webwinkel had aangeschaft. In Vrij Nederland had hij een uitgebreid artikel gelezen over een fabriek in Tunesië waar die broeken werden gemaakt. De lokale bevolking klaagde over vervuiling, watertekorten en onwil bij de autoriteiten om maatregelen te nemen. De duurzaamheidsclaims van de jeansfabrikant leidden in de plaatselijke horeca tot „hoongelach”. Naar aanleiding van de brief is navraag gedaan bij de leverancier, zegt Emma Jeras van de NRC Webwinkel. Die stuurde de bevindingen van een onafhankelijk onderzoek, waaruit bleek dat de fabriek „niet perfect” was, maar dat er voldaan wordt aan „de belangrijkste milieu- en sociale eisen”. Dat blijkt inderdaad uit de samenvatting (die ik ook las), maar die vaststelling is op zich nog geen weging van de duurzaamheidsclaims van de fabriek.

Precieze reproductie

Dan het bijzettafeltje. Wat de webwinkel verkoopt, is volgens de leverancier niet een aangepaste versie van het oorspronkelijke ontwerp van het type dat in het verhaal in het economiekatern werd genoemd. Het is een precieze reproductie van de tafel zoals die in 1926 werd ontworpen. Dat ontwerp bevindt zich volgens de leverancier inmiddels in het publieke domein en dus mag iedereen de tafels produceren en verkopen. Desalniettemin stelt het bedrijf Classicon op de eigen site licentiehouder van het werk van Gray te zijn, waarop de webwinkel om meer uitleg vroeg. Zonder een al te diepe duik in het auteursrecht te nemen: voor de duur ervan maakt het uit waar een bepaald ontwerp is ontstaan (de tafel van Gray komt uit de door haar ontworpen villa in Roquebrune-Cap-Martin, Frankrijk) en vervolgens ook nog hoe de wetgeving precies is in het land waar het object wordt verkocht. Contact met Classicon leidde, aldus de leverancier, jaren geleden tot de conclusie dat hun reproductie van E-1027 zonder problemen kan worden verkocht in de Benelux. Dat gebeurt inmiddels al een jaar of tien zonder juridische complicaties.

Jeras erkent dat de benaming ‘Eileen Grey’ in de advertentie de indruk wekt van bijna-echt en dat is niet de bedoeling: „NRC Webwinkel staat voor kwaliteit, betrouwbaarheid en zorgvuldige selectie. Wij zijn trots op de samenwerkingen die wij hebben met onze leveranciers en partners. We hebben nooit de intentie om lezers of klanten te misleiden, maar we begrijpen dat sommige commerciële productomschrijvingen of advertentieteksten – die nu eenmaal zijn bedoeld om producten aantrekkelijk te presenteren – anders kunnen worden opgevat dan bedoeld. Dus houden we ze geregeld tegen het licht.” De bedoelde tafel zal bij een eventuele terugkeer in het aanbod niet meer onder de noemer ‘Eileen Grey’ worden verkocht.

Arjen Fortuin

Reacties: [email protected]

Delen





Mail de redactie