Enkele maanden geleden haalde de NAVO een groep scenarioschrijvers uit de Amerikaanse filmindustrie naar Brussel. Kon Hollywood helpen om het verhaal over trans-Atlantische veiligheid opnieuw te vertellen, was de vraag. Want: de generatie politici die opgroeide in de schaduw van de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog en voor wie betrokkenheid bij Europa vanzelfsprekend was, gaat met pensioen. Voor jongere generaties Amerikanen is samenwerking met Europa niet vanzelfsprekend. Het verhaal over trans-Atlantische samenwerking is daarom aan vernieuwing toe.
Wat is er aan de hand? Er waait een isolationistische wind in de Verenigde Staten. Die manifesteert zich met name binnen de Republikeinse Partij, waar meer dan de helft van de Republikeinse kiezers vindt dat Amerika geen actieve rol meer zou moet spelen op het wereldtoneel (bron: Chicago Council on Global Affairs ).
Maar ook Democraten zijn terughoudender geworden. Al onder president Barack Obama was sprake van voorzichtigheid. In Syrië besloot hij niet in te grijpen, ook niet toen zijn zelf gestelde rode lijn, de inzet van chemische wapens, overschreden werd. Het was president Joe Biden die de terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Afghanistan doorzette. En die nu, ten opzichte van Oekraïne, vooral probeert om escalatie met Rusland te vermijden.
Rivaliteit met China
Daarnaast moeten we inzien: Europa is voor Amerika niet langer topprioriteit. Het is vooral de situatie in de Indo-Pacifische regio die Amerika zorgen baart. Politieke, economische en militaire rivaliteit met China staat centraal in het Amerikaans buitenlandbeleid. Washington vreest een Chinese aanval op of blokkade van Taiwan en de assertiviteit van China in de Zuid-Chinese Zee.
En ook voor een politieke grootmacht zijn er grenzen aan politieke en militaire bandbreedte. Bij gelijktijdig conflict op meerdere continenten – Azië, het Midden-Oosten en Europa – zullen ook de Verenigde Staten keuzes moeten maken.
Tot slot speelt de groeiende polarisatie binnen de Amerikaanse binnenlandse politiek. Daarvan ondervindt ook het Amerikaans buitenlandbeleid de gevolgen. Het duurde maanden voordat het Amerikaans Congres het laatste steunpakket voor Oekraïne ter waarde van zestig miljard dollar goedkeurde. En dat terwijl de meeste Amerikaanse congresleden Oekraïne graag blijven steunen. „It was all about making Biden look stupid” (Het was erop gericht om Biden als er als een kluns uit te laten zien), zo hoor je in de wandelgangen in Washington. Het steeds grotere gat tussen Democraten en Republikeinen heeft een negatieve impact op de slagvaardigheid van de zittende regering. Dat treft ook het buitenlandbeleid.
NAVO-top
De NAVO-top in Washington, kort voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen en dus midden in campagnetijd, staat daarmee in het teken van het winnen de hearts and minds van de Amerikanen. Hoe blijft Europa een interessante gesprekspartner voor de Verenigde Staten? Hoe houden we de Amerikanen aan boord binnen de NAVO, ook onder een mogelijk volgend presidentschap van Donald Trump?
Lees ook
Bij de NAVO zal Rutte zijn lenigheid voluit moeten benutten
Het antwoord daarop ligt deels in het bouwen aan een sterk Europa, en het gelijktrekken van een relatie die door achterblijvende Europese defensie-uitgaven uit balans is geraakt. Dat 23 van de 32 bondgenoten nu voldoen aan NAVO’s beroemde 2 procent regel zorgt voor momentum.
Daarnaast zal Europa oog moeten hebben voor de Amerikaanse zorgen omtrent de rol van China op het wereldtoneel. De NAVO is een regionale organisatie en zal zich niet naar Azië uitbreiden. Maar betere banden met partners als Australië, Japan, Korea en Nieuw-Zeeland liggen wel degelijk voor de hand. Europa moet blijven benadrukken: ook een groot en machtig land heeft bondgenoten nodig. In een multipolaire wereld met concurrerende machtsblokken en wereldvisies, goed omschreven in het WRR-rapport Nederland in een fragmenterende wereldorde dat vorige week verscheen, kan Amerika niet zonder vrienden. Ook handelsrelaties – trans-Atlantische handelsstromen zorgen voor 16 miljoen banen aan beide kanten van de Oceaan, aldus de Europese Commissie – zijn daarvoor een belangrijke basis.
Een nieuw verhaal
Film is een krachtig medium, maar het nieuwe verhaal over trans-Atlantische veiligheid moet niet alleen aan Hollywood worden overgelaten. Daarvoor is de relatie tussen Europa en de VS, met de NAVO als belangrijke uitdrukking ervan, te belangrijk, en de wederzijdse afhankelijkheid te groot.
Lees ook
Rutte moet werk maken van nucleaire ontwapening
Laten we dus hopen dat de leiders deze week in Washington in staat zijn om een nieuw verhaal te vertolken dat ook een nieuwe generatie Amerikanen aanspreekt. Een verhaal waarin ruimte is voor een zakelijke benadering, met oog voor wederzijdse materiële belangen. Zonder daarbij de gedeelde waarden te vergeten die, met een oorlog op het Europese continent, opnieuw betekenis hebben gekregen: democratie, vrijheid en mensenrechten, respect voor de rechtsstaat.
