Opinie | Na tweeënhalf jaar van dood en lijden wil Kyiv de oorlog fundamenteel veranderen

De Oekraïense inval in de West-Russische regio Koersk sinds 6 augustus 2024 is geen klein incident. De onverwachte operatie kan het karakter van de oorlog veranderen in minstens vijf opzichten.

Ten eerste is het een klassiek militair offensief dat op grote schaal wordt uitgevoerd door de officiële strijdkrachten van Oekraïne. Eerdere infanterieaanvallen op Russisch grondgebied werden uitgevoerd door het kleine en semi-reguliere Legioen Vrij Rusland en het Russische Vrijwilligerskorps, bestaande uit Russische burgers die aan Oekraïense zijde vochten.

Dit onderscheid is zowel praktisch als symbolisch van belang. Het huidige offensief is niet, zoals de eerdere offensieven van pro-Oekraïense Russische strijders, een beperkte en korte inval in Rusland. Het is een grote Oekraïense militaire operatie met een grote inzet van personeel en een breed scala aan wapens. Nu doet het reguliere Oekraïense leger in veel opzichten met Rusland wat het Russische leger sinds 2024 met Oekraïne doet. De symboliek – althans, voor Oekraïners, Russen en andere Oost-Europeanen – van deze nieuwe ontwikkeling is groot.

Ten tweede zijn de eerste dagen van de Oekraïense aanval over land op Rusland onverwacht succesvol geweest voor Kyiv. De Oekraïense troepen slaagden erin om snel meer dan 300 vierkante kilometer strategisch belangrijk grondgebied van de Russische staat te bezetten, terwijl ze in deze eerste fase slechts een beperkt aantal soldaten en uitrusting verloren. Oekraïense troepen veroverden meer dan tien nederzettingen, waaronder het administratieve district Soedzja.

Hoewel Soedzja slechts een kleine stad was met ongeveer vijfduizend inwoners, was het tot 6 augustus belangrijk voor het Russische leger als logistiek knooppunt.

Gazprom

Soedzja herbergt een Gazprom-meetstation waarlangs al het resterende Russische aardgastransport naar de EU loopt. Dit feit veroorzaakt een nerveuze reactie op de Europese markten, waar de gasprijzen sinds 6 augustus sterk zijn gestegen. De angst achter deze stijgingen lijkt echter ongegrond. Gas dat via Soedzja wordt opgepompt, is tijdens de hele oorlog sinds 2014 continu via Oekraïne naar Slowakije gestroomd en vandaar verder naar Centraal-Europa.

Zowel Moskou als Kyiv waren tot nu toe commercieel geïnteresseerd in het in stand houden van de resterende Russisch-EU gashandel en zullen dat waarschijnlijk ook blijven. Dit betekende en kan ook in de toekomst betekenen dat militaire ontwikkelingen rond de transportinfrastructuur van Gazprom – op Oekraïens of Russisch gebied – niet per definitie een belemmering vormen voor wederzijds winstgevende gasstromen.

Ten derde heeft de Oekraïense invasie geleid tot de grootste en snelste verandering van de frontlinie van de oorlog sinds de laatste Oekraïense aanval op door Rusland gecontroleerd grondgebied in de Oekraïense regio’s Charkiv en Cherson in de herfst van 2022. Voor het eerst sinds lange tijd ziet de kaart van het front tussen Rusland en Oekraïne er aanzienlijk anders uit.

Van uitputtingsslag naar bewegingsoorlog

Ten vierde kan de Oekraïense inval in Koersk worden gezien als de verlate uitvoering van het veelbesproken Oekraïense tegenoffensief dat in 2023 was vastgelopen. Met de relatief verre inval in West-Rusland is de oorlog minder een uitputtingsslag geworden en weer meer een bewegingsoorlog.

Ten vijfde, en misschien wel het belangrijkste, is de landoorlog veranderd van een confrontatie die zich bijna uitsluitend op Oekraïens grondgebied afspeelt in een confrontatie die nu wordt uitgevochten op het legale grondgebied van beide landen. Het is al na de eerste dagen een bron van verlegenheid en afleiding geworden voor het Kremlin. Die zal vooral belangrijk zijn als de Oekraïense opmars naar Rusland niet slechts een korte episode blijkt te zijn. In dat geval zal de heroriëntering door Kyiv van zijn defensieve oorlogsvoering zowel een paradigmatische als strategische en niet alleen een operationele of tactische betekenis hebben.

Voor Moskou maakt de nieuwe Oekraïense strategie, zelfs met de huidige beperkte resultaten, de verdere planning en uitvoering van de expansionistische oorlog van Rusland tegen Oekraïne ingewikkelder. Rusland zal meer troepen op zijn eigen grondgebied moeten houden en inzetten in plaats van op het Oekraïense grondgebied.

De Russische strijdkrachten waren tot voor kort gericht op gevechten in het buitenland, zoals in Moldavië, Georgië, Syrië, Oekraïne. Deze uitsluitend offensieve periode waarin de Russische strijdkrachten werden ingezet tegen externe vijanden is nu voorbij. Daarvoor in de plaats komt de nieuwe taak waarbij de verdediging van het Russische grondgebied wordt gecombineerd met expansionistische operaties in de voormalige Sovjet-Unie.

Afleidingsmanoeuvre

Voor Kyiv is de inval in de regio Koersk vooral een afleidingsmanoeuvre, bedoeld om troepen die anders Oekraïne zouden aanvallen, verwoesten en terroriseren, vast te houden in een Russisch westelijk grensgebied. De Oekraïense motivatie achter de aanval kan bovendien zijn geweest om de binnenlandse en buitenlandse aangelegenheden van Rusland te beïnvloeden. Kyiv probeert blijkbaar de politieke reputatie, propagandastrategie en informatiepolitiek van het Kremlin te ondermijnen bij zowel de Russische bevolking als de internationale gemeenschap.

Kyiv hoopt dat de Russische bestuurlijke dwalingen die hebben geleid tot het Oekraïense militaire succes op Russische bodem, een probleem zullen vormen voor Poetins aanzien bij de Russische politieke elite en pro-Russische groeperingen in de hele wereld. De onverwacht verre en tot nu toe succesvolle Oekraïense inval en het plotselinge verliezersimago van Moskou ten opzichte van Kyiv creëert bij dergelijke doelgroepen cognitieve dissonantie.

Ruslands vermeende onoverwinnelijkheid

De Oekraïense aanval heeft opnieuw de onverwachte strategische ongeschiktheid, administratieve tekortkomingen en materiële zwakheden van Rusland geïllustreerd. De operatie ondermijnt opnieuw het populaire verhaal van Ruslands vermeende onoverwinnelijkheid en superioriteit. Na tweeënhalf jaar van dood en lijden wil Kyiv nu de context fundamenteel veranderen.

Een grotere geopolitieke context van deze Oekraïense strategie is gerelateerd aan mogelijke onderhandelingen met het Kremlin over territoriale kwesties. Het kan ook een voorbereiding zijn op grotere multilaterale gesprekken, zoals een geplande tweede grote internationale conferentie over de oorlog na de eerste Vredesconferentie in Zwitserland in juli 2024. Naast het blijven uiten van morele, normatieve en juridische argumenten kan Kyiv – als het erin slaagt om de veroverde Russische gebieden te behouden – nu een nieuwe aanpak volgen. Zowel in de directe communicatie met Moskou als op internationale conferenties kan het leiderschap van Oekraïne transactievoorstellen doen om veroverd Russisch land te ruilen voor geannexeerd Oekraïens grondgebied.

Wat de uitkomst van de operatie van Oekraïne in de Koersk-regio ook is, Kyiv zal blijven zoeken naar zwakke plekken langs de hele grens met Rusland en zijn bondgenoten, agenten en proxy’s. Rusland zal moeten investeren in de versterking van de Russisch-Oekraïense grens en meer aandacht besteden aan andere oorlogsgebieden dan het Oosten en Zuiden van Oekraïne. De Oekraïense inval in Rusland ondergraaft het beeld van een schijnbaar statische frontlinie, een stabiele troepenconstellatie en een voorspelbaar verloop van het conflict.

Delen





Mail de redactie