Opinie | Na rapport over bevolkingsgroei is geen rechts maar links beleid nodig

Afgelopen maandag verscheen dan eindelijk het rapport van de in 2022 ingestelde Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050. Dit gedegen advies aan het kabinet en de Tweede Kamer gaat uitvoerig in op de demografische ontwikkelingen in de komende decennia, met veel aandacht voor het probleem van de snelle vergrijzing en de vraag welk migratieniveau gewenst is. Het rapport constateert dat immigratie onontkoombaar is gezien de krapper wordende arbeidsmarkt en de natuurlijke bevolkingskrimp, maar merkt tevens op dat migratie op zich geen oplossing is voor de vergrijzing.

Met het oog op de gewenste sociale cohesie en het bestrijden van sociale ongelijkheid, adviseert de commissie een langetermijnkoers die gericht is op gematigde bevolkingsgroei, waarbij het aantal inwoners rond 2050 op zo’n 19 à 20 miljoen zou uitkomen. Dat kan niet zonder immigratie, alleen wel op een lager niveau dan in de afgelopen jaren.

Anders dan veel rechtse partijen willen, blijft asielmigratie (ongeveer 10 procent van het totaal) buiten schot, en zijn er ook geen voorstellen om de arbeidsmigratie van EU-burgers door een vergunningenstelsel af te remmen. In plaats daarvan constateert de commissie dat inwoners van Nederland zelf langer, meer en slimmer moeten gaan werken. Daarnaast moeten uitbuitende verdienmodellen van arbeidsbemiddelaars en werkgevers beteugeld worden, en stelt de commissie dat laagwaardige economische sectoren met veel arbeidsmigranten op den duur vervangen moeten worden door een brede kenniseconomie.

Snelle integratie

De commissie adviseert kortom een forse en urgente ingreep door de overheid in de structuur van de Nederlandse economie, naast het weer in ere herstellen van de arbeidsinspectie en minder vergunningen voor het zoveelste distributiecentrum. Om ervoor te zorgen dat mensen meer en langer werken, en minder zorg nodig hebben, moet de sociale ongelijkheid worden tegengegaan, de toegang tot de gezondheidszorg worden verruimd, en zijn er investeringen nodig in kinderopvang en ouderschapsverlof. Maar er moet ook aandacht uitgaan naar het veel beter, proactiever en sneller integreren van asielzoekers en statushouders, in plaats van het Verelendungsbeleid van de afgelopen decennia dat vooral op ontmoediging is gericht. Verder is er meer geld nodig voor het onderwijs, zodat er voldoende goed opgeleide werknemers beschikbaar zijn voor de gewenste kenniseconomie en Nederland minder afhankelijk is van kennismigranten, eigenlijk de enige knop waar het beleid aan kan draaien. En tot slot wijst de commissie op het belang van de energietransitie en klimaatmaatregelen, zodat er voldoende woningen gebouwd kunnen worden.

Alleen bij een (centrum)links kabinet hebben de adviezen van de commissie enige kans van slagen

Hoewel de termen ‘neoliberaal’ en ‘flexibilisering’ (van de arbeidsmarkt) niet vallen, wijst de commissie wel op de negatieve gevolgen van doorgeschoten marktwerking in de zorg en op de arbeids- en de woningmarkt. En als je alle voorgestelde maatregelen op een rij zet, kun je niet anders dan concluderen dan dat alleen bij (centrum)linkse kabinetten de uitvoering van dit programma enige kans van slagen heeft. Want Pieter Omtzigt mag in zijn reactie op het rapport dan triomfantelijk verklaren dat de koers overeenkomt met die van zijn eigen partij, kijk je naar de maatregelen die hij voorstelt om migratie af te remmen, dan gaapt er een groot gat tussen de inhoud van het advies en de vage, vrijblijvende en deels onwettelijke maatregelen die hij voorstelt. Zelfs als Nederland voor een Nexit zou kiezen.

Doorgeschoten marktwerking

De kans dat het waarschijnlijk te vormen kabinet deze adviezen overneemt, is dan ook klein. De overheidsinvesteringen die nodig zijn in de collectieve voorzieningen, de beperking van de marktwerking en het terugdringen van de sociale ongelijkheid zijn immers geen speerpunten bij de partijen die de momenteel meerderheid vormen in het parlement. Sterker nog: juist door beleid van partijen als de VVD en het CDA (en onder Rutte II ook de PvdA) is de arbeidsmarkt extreem geflexibiliseerd geraakt, zijn er allerlei doorgeschoten vormen van marktwerking ontstaan, is de armoede toegenomen en heeft het onderwijs flink aan kwaliteit ingeboet.

Om nog maar te zwijgen over de onwil om asielzoekers en statushouders snel te integreren en aan het werk te krijgen, zoals blijkt uit de bewust veroorzaakte puinhoop in Ter Apel en het zeer moeizame en bij vlagen absurdistische proces dat uiteindelijk heeft geleid tot de aanvaarding van de spreidingswet, die snellere integratie juist moet bevorderen. Ook de door de staatscommissie aanbevolen „robuuste opvangcapaciteit” past niet in de xenofobische plannen van de partijen die momenteel aan de onderhandelingstafel zitten. Laat staan de aanbevelingen om de energietransitie vorm te geven en de klimaatdoelen te verwezenlijken.

Hoewel gezien de politieke verhoudingen de kans dus erg klein is dat veel van de adviezen in dit rapport worden overgenomen, is het wel een zeer nuttige reality check voor de politiek en het publieke debat – en biedt het een keur aan argumenten, zowel voor links als voor de middenpartijen, om populistische en extreemrechtse anti-migratieballonnen door te prikken.

Delen





Mail de redactie