N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103109187-b27aa2.jpg)
In de afgelopen vijftien jaar heeft de Europese Unie vele crises doorgemaakt en vele problemen aangepakt. Immigratie is een van de moeilijkste kwesties gebleken. Een eenvoudige oplossing is er niet, maar het zou helpen als landen collectief het menselijk kapitaal waarderen dat hun grenzen binnenkomt om het vergrijzingsprobleem tegen te gaan.
Vorige maand werden de EU-leiders het eens over een deal over migratie. Geen enkele EU-overeenkomst is ooit makkelijk, maar elk akkoord over migratie moet een moeilijk evenwicht vinden tussen de landen aan de randen van de EU die de golven van migranten ontvangen en hulp nodig hebben, en de landen die zich in het midden van de EU bevinden en klagen dat te veel migranten vrij naar hun land kunnen reizen.
Landen aan de EU-buitengrens klagen dat ze geen keuze hebben: ze ontvangen alle migranten, krijgen alle schuld als het misgaat en dragen de sociale gevolgen van het niet kunnen opnemen van al degenen die proberen het EU-grondgebied binnen te komen, met name via de zogeheten hotspots, aanmeldcentra. Landen in het midden worden geconfronteerd met een veel minder acute noodsituatie.
Maatschappelijke impact
Het EU-migratieakkoord houdt onder meer in dat de ‘randlanden’ minder asielaanvragers accepteren en dus veel meer van degenen die worden afgewezen terugsturen. De ‘middenlanden’ krijgen de keuze om meer geld in een gemeenschappelijke pot te stoppen in plaats van migranten in hun land op te nemen. Met dit akkoord accepteren de randlanden geld bij gebrek aan andere hulp. De middenlanden vermijden de gevreesde maatschappelijke impact van immigratie. Maar hoe de landen van de Europese Unie er ook voor kiezen om de totale ‘last’ van immigratie te verdelen, de kern van het probleem is het onvermogen en, misschien relevanter, de onwil om meer migranten op te nemen.
Niet lang nadat de EU-deal was gesloten, viel de Nederlandse regering, omdat de coalitiepartners het niet eens konden worden over wat het juiste is om te doen op het gebied van immigratie. Op het eerste gezicht lijkt het paradoxaal dat immigratie zo’n netelige kwestie zou zijn in een land dat geografisch zeer ver van de hotspots ligt en dat zich voor keuzemogelijkheden gesteld ziet die de landen aan de buitengrenzen helemaal niet hebben. En Nederland heeft voldoende middelen, in vergelijking met veel andere landen in de EU, dus je zou denken dat dit een makkelijk op te lossen probleem is.
De kwestie is zo fundamenteel, dat gebrek aan overeenstemming politieke instabiliteit kan veroorzaken, zoals de val van het kabinet-Rutte IV illustreert
Maar bij nader inzien vermindert de fysieke afstand de acuutheid van het probleem. Toch, omdat het vele dimensies raakt, van politiek en economie tot moraal en mensenrechten, is de kwestie zo fundamenteel, dat gebrek aan overeenstemming politieke instabiliteit kan veroorzaken, zoals de val van het kabinet-Rutte IV illustreert.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103003781-47e0ac.jpg)
Het is de plotselinge toestroom van migranten die overal in Europa de kern van het probleem is. Europese landen zijn landen van reizigers die door de geschiedenis heen altijd mensen wegstuurden. Het fenomeen dat mensen naar Europese landen komen is relatief nieuw, in historisch opzicht. In tegenstelling tot de Verenigde Staten, een land van immigranten, heeft de gemiddelde inwoner van een EU-land nog steeds niet kunnen accepteren dat de samenleving waarin hij leeft, zijn cultuur, gewoonten en taal polymorf worden.
Menselijk kapitaal
Toch ontbreekt het Europa, een vergrijzend continent, steeds meer aan menselijk kapitaal om al het werk dat er is te laten verrichten. De jongeren die ernaar streven het continent binnen te komen, vormen een unieke pool van arbeidskrachten die de structurele arbeidstekorten in de EU kunnen helpen oplossen. Met de juiste scholing kunnen de jongere migranten en kinderen ontbrekende vaardigheden verwerven, als ze tenminste worden opgenomen in het geavanceerde onderwijssysteem van het continent. Dit is niet alleen het juiste om te doen; het is ook noodzakelijk om het bestaande welvaartsniveau op peil te houden.
Dat vereist wel een verandering van het dominante verhaal over immigratie als culturele en maatschappelijke bedreiging naar een verhaal over economische integratie die kansen biedt.
Tot slot is het ook van cruciaal belang dat de EU de migranten die binnenkomen helpt bij het opbouwen en onderhouden van belangrijke banden met hun landen van herkomst, meestal in de minder ontwikkelde wereld. Dat is nodig om een deel van de inherente wrok die internationale samenwerking in de weg staat, te helpen verminderen.
