‘The taxman’s taken all my dough”, klaagden popzangers The Kinks in 1966, in hun hit ‘Sunny Afternoon’. „De Belastingdienst heeft al mijn geld gepakt”. Ook The Beatles hadden weinig vriendelijke woorden over voor de Britse Taxman. Beide bands waren duidelijk niet superblij met het supertarief van meer dan 90 procent onder Labourpremier Harold Wilson.
Hoewel ik geen wereldberoemde popster ben, en nu in Nederland woon, en niet tijdens de Swinging Sixties in het Verenigd Koninkrijk, voel ik elke oktober een zekere verwantschap met The Kinks en The Beatles.
Wanneer de bladeren van de bomen vallen, en ik meer dan 1.225 uren in het jaar heb gewerkt, sta ik voor een keuze. Ga ik door met het werken, in de wetenschap dat bijna 70 procent van mijn volgende verdiende 10.000 euro naar de Belastingdienst gaat? Of besteed ik mijn tijd aan familieverplichtingen, creatieve projecten of vrijwilligerswerk? Als tweede kostwinner zonder schulden besef ik dat ik een keuze heb die sommige mensen niet hebben. Toch lijk ik niet de enige te zijn met dit dilemma.
Nederland heeft de kortste werkweek van Europa, zo niet van de wereld. En er is een nijpend arbeidstekort. Veel vrouwen werken, maar vaak in deeltijd, meestal drie dagen per week. Er is al jaren discussie over de oorzaak: een cultureel fenomeen, zeggen sommigen. Nee, het zijn ouderwetse mannen die verwachten dat een vrouw het meeste werk in huis doet, zeggen anderen.
Volgens mij is er (ook) een simpelere reden: als je het druk hebt en elke euro die je extra verdient zwaar belast wordt (tot 70 procent of zelfs 80 procent), waarom zou je dan in godsnaam kiezen om meer te gaan werken?
Verbouwingslawaai
Ik ervoer het voor het eerst jaren geleden. Ik had extra hard gewerkt, ook ’s avonds en in het weekend, met hogere kosten voor kinderopvang en veel minder tijd voor familie. Ook met het eindeloze verbouwingslawaai op de achtergrond van de buren in hufterig Amsterdam, en toen mijn partner vaak in het buitenland zat. Ik was trots dat ik uiteindelijk 10.000 euro extra had verdiend. Tot mijn accountant liet zien dat het grootste deel van dat geld naar de Belastingdienst ging. Sindsdien vraag ik me af, na mijn verplichte 1.225 uren werk, om officieel zzp’er te zijn: stop ik nu?
Uit onderzoek van het CBS, het Nibud en het SCP bleek onlangs dat er minder arme mensen in Nederland wonen dan in de afgelopen jaren. Toch blijft er zorg om de zogeheten ‘werkende armen’, mensen die niet rondkomen ondanks dat ze werken en geen bijstandsuitkering hebben. VVD-leider Dilan Yesilgöz schreef er onlangs over in een opiniestuk in het AD. Werk moet altijd meer lonen dan een uitkering, en inkomenssteun moet ook naar werkenden gaan; voltijdsbonussen zouden kunnen helpen om arbeidstekorten op te lossen.
Ze heeft een punt. Toen de overheid de ‘marginale belastingdruk’ vorig jaar onderzocht, kwamen er schokkende cijfers naar boven: sommige mensen betalen tussen de 76 en 87 cent belasting op elke euro die ze extra kunnen verdienen, in plaats van het tarief van de inkomstenbelasting (36,93 procent), bij salarissen van 26.000 tot 45.000 euro per jaar. Toeslagen dalen en heffingskortingen nemen af, waardoor velen niet langer genieten van een ‘negatief belastingtarief’, waarbij ze netto meer verdienen dan bruto. Bij een hoge marginale druk ga je er netto weinig op vooruit.
Lees ook
Kan iemand die kerstboom aftuigen?
Geen wonder dat Nederland kampt met een lerarentekort en problemen in de zorg, waar veel deeltijders werken. Je wordt simpelweg niet gestimuleerd om van drie naar vier dagen te gaan. Zeker niet als je ook nog extra kinderopvang moet betalen. Dan hou je niet méér over, terwijl je wel meer werkstress, drukte en vermoeidheid ervaart.
Het verbaast me niets dat het Nederlandse belastingstelsel, met zijn verschillende fictieve rendementen, keer op keer onrechtmatig wordt bevonden door de Hoge Raad. Voor elke buitenlander is het overduidelijk dat het stelsel bizar complex is. Nederland lijkt zijn belastingstelsel te hebben uitbesteed aan managementconsultants, met verwarrende complexiteit, averechts werkende prikkels en totale waanzin als gevolg.
Ik had gehoopt op een lagere eerste schijf in de inkomstenbelasting, om mensen te motiveren om meer te gaan werken
Ik ben geen aanhanger van dit rechtse kabinet, maar ik had wel gehoopt op een lagere eerste schijf in de inkomstenbelasting, om mensen te motiveren om meer te gaan werken. Veel laagverdieners betalen erg weinig belasting in Nederland, maar de stap van een uitkering of weinig belasting naar de ‘normale’ tarieven is veel te scherp. Het moedigt mensen aan om, als het kan, drie dagen per week te werken. En daar heeft Nederland weinig aan.
Wij leven in tijden van xenofobie – stem je PVV, dan haat je gelukszoekers, stem je GroenLinks in Amsterdam dan geef je de schuld voor alles aan de expats. Maar opvallend is het feit dat de hoogopgeleide buitenlanders die belastingvoordeel genieten (27 procent van hun inkomsten is belastingvrij) bijna allemaal voltijds werken: 97 procent van hen, vergeleken met 52 procent van de gewone Nederlanders.
Misschien denk je: maar deze mensen komen toch ook naar Nederland voor die voltijds banen? Dat klopt, en ze zijn te vergelijken met de hoogopgeleide, goedverdienende Nederlanders die de ballen hebben om in een ander land en een andere cultuur te wonen. (Deze Nederlanders genieten van een gunstige belastingregeling in Dubai, Singapore en Portugal.) Wat de regeling echter laat zien is dat een belastingvoordeel voor fulltimewerk in een land met – internationaal gezien – hoge belastingen mensen kan stimuleren om die fulltime banen te vervullen.
Verder zijn die expats ook niet bezig met belastingtrucs, zoals sommige Nederlanders die een ‘interior design bureau’ bedenken om kinderopvangtoeslag aan te aanvragen of een bv opzetten om te doen alsof hun gezinsboot een bedrijf is. Ook hebben de hardwerkende expats geen bv opgericht om minder belasting te betalen door een dividendconstructie. Ze laten juist zien dat als je het fiscaal aantrekkelijk maakt, mensen meer gaan werken.
Scheef stelsel
Als Nederland vooruit wil, of welvarend wil blijven, is er veel werk te doen aan het belasting- en toeslagensysteem. Zelfs als er geen enkele asielzoeker (of hoogopgeleide, hardwerkende migrant) meer komt, heeft Nederland nog steeds een door zichzelf gecreëerd productiviteitsprobleem door een scheef belasting- en toeslagenstelsel.
Je hoeft mensen niet te vertellen dat ze meer moeten werken als je het aantrekkelijk maakt. En je hebt geen economiediploma nodig om te begrijpen dat het frustrerend is als je meer hebt gewerkt maar niet veel extra geld ziet. Die frustratie verklaart volgens mij een deel van de proteststem op de PVV.
Dus, hier zit ik alweer in oktober, luisterend naar The Kinks. Stop ik nu met werken nu ik voor de Belastingdienst werk? Nee. Wij betalen hier sowieso meer belasting dan we zouden doen in Engeland. Maar daar gaat het niet om. Ik wil leven in een maatschappij waar mensen niet op straat belanden, waar we voor elkaar zorgen en de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Belasting betalen hoort daarbij. „The taxman’s taking all my dough”, zing ik mee.
Klik op het vinkje naast ‘Ik ben geen robot’
