Ik sta na mijn zwemmetje even te kletsen met een moeder met een klein dochtertje. Dan horen we een vrouw, met paniek in haar stem, herhaaldelijk roepen: „Max, nu bij mama komen!” Na een tijd komt er een hondje aangehuppeld dat uitbundig door de vrouw wordt geknuffeld. Het kind heeft al die tijd niets gezegd, maar duidelijk wel goed opgelet. Ze vraagt: „Mama, vind jij ook niet dat dat jongetje heel erg op een hondje lijkt?”
Margreet van Schie
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
Er hangen donkere wolken boven de afdeling aardwetenschappen op de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hoewel niet duidelijk is wat de VU precies met aardwetenschappen van plan is, geldt er sinds kort een vacaturestop en ligt de bouw van laboratoria stil. Wat er ook gebeurt, opheffen of wegbezuinigen van aardwetenschappelijke opleidingen en onderzoek zou een heel onverstandige beslissing zijn, waarmee de VU zich onttrekt aan haar verantwoordelijkheid om mensen op te leiden die kunnen gaan werken aan de grote maatschappelijke uitdagingen waar een snel veranderende wereld ons voor stelt.
Aardwetenschappen aan de VU is een plek waar onderzoek naar klimaat en aarde van zeer hoog niveau wordt bedreven, en waar aan ongeveer 300 studenten misschien wel het beste aardkundeonderwijs van het land wordt gegeven. Nóg wel.
Want het lijkt financieel niet goed te gaan met de afdeling, vooral doordat een paar jaar geleden de regels werden herzien voor de facultaire financiering van onderwijs en onderzoek. Het gebruik van laboratoria wordt sindsdien volledig doorberekend aan de groepen die er gebruik van maken. Erg nadelig voor een onderzoeksgroep als aardwetenschappen, met kleinschalige opleidingen en veel labonderzoek. Collega-klimaatonderzoekers van mij voelen zich overvallen door de recente vacaturestop, en maken zich grote zorgen over de toekomst van onderzoek en onderwijs.
Energietransitie
We zullen kennis over onze bodem de komende tientallen jaren nog hard nodig hebben. Neem alleen al de energietransitie. Een essentiële uitdaging is dat we momenteel bezig zijn om onze gehele energievoorziening te verplaatsen van de onzichtbare ondergrond naar het overvolle aardoppervlak. Een gaswinningslocatie, dat zijn een paar leidingen met een hek eromheen. Als je niet weet dat het er staat, rijd je er zo aan voorbij. Zonneparken en windmolens zijn daarentegen niet te missen.
De verplaatsing naar het aardoppervlak geeft overal wrijving in de samenleving. Aardwetenschappers zijn onmisbaar om die ruimteclaims in goede banen te leiden, met kennis van bodem, natuur en water als basis. Ze kunnen ook helpen de druk op het oppervlak te verlichten, door te werken aan ondergrondse energieopslag, geothermie, aanleg van warmtenetten en waterstofinfrastructuur. Ze zijn onmisbaar voor een overstap naar duurzaam en circulair gebruik van grondstoffen. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de enorme joker in alle twee-gradenscenario’s: afvangen en ondergronds opslaan van CO2. Niemand die weet hoe we dit gaan opschalen maar we rekenen wel vast op knappe koppen die dit gaan oplossen.
De aardwetenschappen zijn ook onmisbaar om ons klimaat beter te leren begrijpen. Voor een groot deel wordt ons klimaat bepaald door snelle en langzame kringlopen van water en koolstof. Die verblijven lang (gesteente, ijskap) of kort (boom, wolk) in verschillende reservoirs, boven en onder de grond. De uitwisseling van water en koolstof tussen al die reservoirs verandert in een snel opwarmend klimaat. Maar hoe, dat weten we niet altijd.
Vrijwel alle gaten in onze kennis over het klimaat komen doordat we het veranderende gedrag van die kringlopen niet precies begrijpen. Onderzoek en onderwijs moeten helpen om antwoorden te vinden op belangrijke vragen. Hoeveel koolstof kan de oceaan nog opnemen? Hoelang blijven broeikasgassen nog opgesloten in de permafrost en op de oceaanbodem? Hoe houden we bodems vitaal voor akkerbouw en hoe wordt bodemkwaliteit beïnvloed door toenemende droogte en wateroverlast?
Dalende instroom
Je kunt beredeneren dat Utrecht, Delft en Wageningen studenten wel kunnen opvangen als de aardwetenschappen uit Amsterdam verdwijnen. Maar dat is wensdenken. Studentenkamers zijn schaars en duur, daardoor woont tegenwoordig meer dan de helft van de studenten thuis. In de praktijk raak je daarmee potentiële studenten uit de regio Noord-Holland en Flevoland kwijt. Studenten die we zo hard nodig hebben voor al die uitdagingen op het gebied van energie, voedsel, landschap, water en veiligheid.
Stopt er één opleiding, dan gaat dat ten koste van de landelijke instroom én de landelijke zichtbaarheid.
In 2020 heeft de VU zich nog met andere universiteiten uitgesproken voor een versterking van de aardwetenschappen. Dat mondde onder het vorige kabinet uit in de zogenoemde sectorplannen, waarmee kon worden geïnvesteerd in onderzoekers en docenten. Wat we nu echter zien is het tegenovergestelde. Daarmee lijkt de VU terug te komen van haar ambities, en onttrekt zij zich aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid én vraag om aardwetenschappelijke kennis voort te brengen.
Aardwetenschappen is een fundamenteel vakgebied, onmisbaar in een wereld waarin we miljarden mensen voorzien van voedsel, energie, water en grondstoffen. Onderzoek en onderwijs zijn cruciaal in voorbereiding op de grote verbouwing van Nederland en de wereld, op weg naar een circulaire, fossielvrije toekomst. Aan alle VU-bestuurders: de aardwetenschappen hebben investeringen nodig, geen bezuinigingen.
Peter Kuipers Munneke is glacioloog bij de Universiteit Utrecht en weerman bij de NOS
Steeds als de stikstofdiscussie oplaait, zoals nu ook weer het geval is, hoor je nogal uiteenlopende economische argumenten. Er zijn onderzoeken die aantonen dat de boeren het zwaar hebben. Maar het tegenovergestelde valt ook te bewijzen. Je hoort dat de agrarische sector van groot belang is voor de Nederlandse economie. Maar ook dat landbouw Nederland economisch niet zoveel oplevert. Hoe zit het echt?
Vandaag banen Maarten en Marike een weg door een doolhof aan cijfers. Hoe afhankelijk zijn we van onze landbouw?
Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Nu het lastiger is geworden om drugs via de havens van Rotterdam en Antwerpen Europa in te krijgen, zoeken drugscriminelen nieuwe smokkelroutes. Het is daarom niet toevallig dat Europa’s meest gezochte drugscrimineel Jos Leijdekkers vorige week ineens opdook in Sierra Leone. Volgens verslaggever Jan Meeus speelt hij vanuit het West-Afrikaanse land een sleutelrol in de internationale cocaïnehandel.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
