Opinie | Gebruik bevroren Russische tegoeden voor Oekraïens herstelfonds

Wat te doen met de Russische tegoeden die inmiddels al ruim een jaar bevroren zijn bij westerse banken? Afgelopen najaar opperde ik in NRC om die tegoeden te beleggen in staatsobligaties van lidstaten van de Europese Unie. De opbrengsten daarvan konden dan naar Oekraïne worden gesluisd, om iets tegemoet te komen aan de wanhopige behoefte aan geld voor het herstel van de infrastructuur die door de Russische indringers is verwoest of beschadigd.

Drie maanden later kwamen de EU-leiders met eenzelfde initiatief, maar zij steggelen nog altijd over de uitvoering ervan. Alleen België was zo vriendelijk om Oekraïne 100 miljoen euro te sturen – geïnd als belastingopbrengst door de Belgische fiscus bij de banken die profiteerden van de investeringen van het Russische geld dat op hun rekeningen is gestort. Alle andere EU-landen plus het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland blijven hun banken gerieven door hun toe te staan Russisch geld te gebruiken.

Al meer dan een jaar roepen de Oekraïense autoriteiten op om deze gelden in beslag te nemen en aan Oekraïne over te dragen. Maar de Europese leiders vinden dat zo’n stap de Europese rechtsregels ondermijnt en de geloofwaardigheid van het Europese financiële stelsel en de euro als munt ernstig zou schaden. Sinds afgelopen zomer wordt weliswaar door verschillende groepen deskundigen gewerkt aan regelingen die tot een toekenning van de middelen kunnen leiden, maar vooralsnog heeft dat niet tot een doorbraak geleid.

Eeuwigdurende leningen

Toch is er ook nog een andere route. Twee maanden geleden verklaarden de G7-leiders op een top in Hiroshima dat „de tegoeden van de Russische staat binnen onze jurisdictie bevroren zullen blijven totdat Rusland de schade vergoedt die het aan Oekraïne heeft toegebracht”. Deze verklaring zou in een bindend verdrag moeten worden omgezet. Tegelijkertijd moeten die zeven landen, samen met Zwitserland en de EU (die Nederland, België en de andere kleinere landen vertegenwoordigt waar op dit moment Russische reserves worden aangehouden) het Herstelfonds voor Oekraïne oprichten. Als volgende stap zou de Oekraïense regering dan bereid moeten zijn dit fonds te machtigen om als enige de Russische herstelbetalingen (waartoe Rusland door de Algemene Vergadering van de VN is opgeroepen) te innen en ontvangen.

De uitvoering is vergelijkbaar met een hernieuwd ‘Marshallplan’

Met deze stappen kan er heel veel veranderen. Zodra het fonds is opgericht, kunnen de G7-landen en de Europese Commissie opdracht geven om de bevroren Russische gelden en de voorwaarden waaronder ze bij depositobanken zijn ondergebracht door te lichten. Is dat werk gedaan, dan wordt de banken gevraagd het Herstelfonds voor Oekraïne leningen te verstrekken die in omvang en waarde gelijk moeten zijn aan de bevroren Russische tegoeden. Daarbij wordt de rente dan 0,1 procent hoger vastgesteld dan in de depositocontracten met de Russische Centrale Bank. Verder hoeven de ECB en de centrale banken van de deelnemende landen zich niet aan de dekkingsverplichtingen te houden die aan deze leningen verbonden zijn. Ook mag de Wereldbank aanvullende garanties aan de deelnemende banken afgeven. Nadat het geld is vergaard, kan het Fonds dan eeuwigdurende (of laten we zeggen honderdjarige) leningen verstrekken aan de Oekraïense regering en individuele bedrijven die door de Russische inval verliezen hebben geleden. Alle uitgaven zouden dan onder toezicht en begeleiding van dit Fonds worden gedaan, waarmee de uitvoering vergelijkbaar is met een hernieuwd ‘Marshallplan’.

Lees ook dit stuk van Inozemtsev: De strijd tegen de rijksten uit Rusland wordt nu het slagveld

De Russische tegoeden worden dus niet direct aangewend voor een herstelfonds, maar indirect. Daarmee worden de Europese rechtsregels en de geloofwaardigheid van het Europese financiële stelsel gerespecteerd, zoals westerse autoriteiten willen. Zolang de regeling nodig is blijven de Russische tegoeden bevroren, ze worden dus niet in beslag genomen. Formeel is er dan ook geen verband met de leningen die het Fonds verstrekt; tegelijkertijd kan Oekraïne het geld wél in korte tijd gaan gebruiken.

Wederopbouw

Mocht Rusland toch met herstelbetalingen instemmen, dan moeten deze worden doorgesluisd naar het Herstelfonds voor Oekraïne. Zodra ze hier binnenkomen worden ze meteen in de vorm van een afgeloste lening bij de geldverstrekkende banken afgeschreven, zodat deze op hun beurt de juiste hoeveelheid bevroren Russische tegoeden kunnen deblokkeren. Deze opzet kan zelfs bijdragen aan de bereidheid van toekomstige Russische regeringen om herstelbetalingen aan te gaan, omdat ze dan voor een deel tenminste worden gecompenseerd door de ‘ontdooide’ tegoeden. En ook als Rusland weigert te betalen zal er geen probleem zijn. De leningen zijn immers doorlopend en kunnen voor onbetaalde tijd worden herverstrekt – terwijl de bevroren Russische tegoeden in dertig à veertig jaar grotendeels zullen worden afgeschreven omdat de inflatie veel hoger is dan de verkregen rente.

Met enige fantasie kunnen we zelfs zeggen dat het Westen zijn financiële hulp aan Oekraïne nu verstrekt uit Russisch geld

Deze opzet zal niet alle financiële en juridische problemen met bevroren Russische tegoeden volledig oplossen. Maar ik denk wél dat de huidige toestand veel erger is, omdat westerse landen nu profijt hebben van de tegoeden. Die dragen bij aan de winsten van hun financiële stelsel, er wordt belasting over geheven die de begrotingen ten goede komt, en stilletjes kijken overheden hoe de geblokkeerde gelden snel in waarde verminderen. Met enige fantasie kunnen we zelfs zeggen dat het Westen zijn financiële hulp aan Oekraïne nu verstrekt uit Russisch geld; het totale bedrag aan financiële en militaire steun komt namelijk niet in de buurt van de 300 miljard dollar die bij westerse banken bevroren is. Daarmee geven die overheden geen blijk van de wens dit geld te gebruiken voor de wederopbouw van Oekraïne. Het is tijd dit te veranderen.