Opinie | Geadopteerden staan alleen met hun vragen

Wij, geadopteerden, krijgen de meest intieme vragen. Of we onze echte ouders kennen? Al snel volgt dan de volgende, intieme vraag. Hoezo ken je je ouders niet? Wil je dat dan niet weten? Of de vragenstellers vullen het antwoord zelf in. „Ik zou het willen weten”, zeggen ze dan. Of: „Je hebt het ook goed hier, je hoeft het niet te weten.” En ook: „Wat erg voor je.”

Talloze keren heb ik dit te horen gekregen. Mijn antwoord is trouwens eenvoudig: „Ik zou het willen weten, maar de overheid maakt dat vrijwel onmogelijk.”

Eerder deze maand werd bekend dat de overheid in de jaren negentig tientallen meters aan adoptiedossiers heeft vernietigd. Het gaat om dossiers uit de jaren zeventig, meldde de NOS. Er zou destijds geen noodzaak zijn om de dossiers bij het ministerie te bewaren; het ministerie had vermoedelijk andere selectiecriteria dan de andere betrokken instanties. Sommige adoptiediensten bestaan niet meer en dan kwam de geadopteerde vaak uit bij de Centrale autoriteit Internationale Kinderaangelegenheden (Ca IKA).

Het gevolg is dat een groep geadopteerden nu nooit zal weten wie hun oorspronkelijke ouders zijn. Zo onthoudt de overheid hen fundamentele informatie.

Het is absurd dat de overheid de adoptiegegevens heeft vernietigd, in plaats van ze beschikbaar te stellen – al was dit vermoedelijk volgens de wet toegestaan. Informatievoorziening en transparantie zijn toch de basis van een democratie? Maar de overheid laat keer op keer gedachteloos de wet uitvoeren – denk ook aan de Toeslagenaffaire – zonder oog voor de tragedies die daaruit voortvloeien.

Excuses alleen zijn niet genoeg. Toen in 2021 minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) namens de Nederlandse overheid excuses maakte voor het jarenlange wegkijken bij adoptie-misstanden, wist de Ca IKA dat deze adoptiedossiers allang vernietigd waren. De overheid had, gelijk met de excuses, op eigen initiatief moeten zeggen dat de adoptiedossiers waren vernietigd. Dat was menselijk geweest.

Maar het is niet gezegd, en ik denk dat er nog meer niet is gezegd. Dat geeft mij een onbehaaglijk gevoel. Geadopteerden moeten zonder steun van de overheid de eigen herkomst uitzoeken. Dat kost eigen bloed, zweet, tranen en bakken met geld. Niemand helpt ons het adoptiesysteem systematisch en op een weldoordachte wijze te ontrafelen.

We zijn ook een versplinterde minderheidsgroep in Nederland; daardoor kan de overheid ons tegen elkaar uitspelen. Deze keer was het een individu, Stephanie Dong-Hee Kim, in 1980 uit Zuid-Korea geadopteerd, die de onderste steen boven haalde, waardoor het nieuws over de vernietigde dossiers naar buiten kwam.

Kortom: de doeltreffendheid en de zin van de excuses van oud-minister Dekker zijn ver te zoeken.

Lees ook: Onder schimmige omstandigheden werden hun kinderen ter adoptie aangeboden. Nu proberen de moeders ze terug te vinden via dna-tests

Hete aardappel

Adoptie wordt uitgevoerd zonder inspraak van de geadopteerde zelf. Wij zijn de hete aardappel die steeds wordt doorgeschoven in het adoptiedebat. Natuurlijk, wij hebben recht op informatie, op kennis van onze geschiedenis etcetera. Toch bestaat er een paradoxale hiërarchie, waarbij de rechten van de oorspronkelijke ouders te allen tijde boven die van de geadopteerden gaan. De ouder die afstand doet, heeft recht op geheimhouding van naam en adres en van zijn/haar medische achtergrond waaronder erfelijke ziektes, met alle gevolgen van dien. Overigens zijn de afstandsouders niet betrokken bij de totstandkoming van dit privacyrecht. Ze hebben het maar te accepteren. En wij? Over ons wordt al vanaf het begin van ons leven besloten. Wij hebben geen stem in door wie we worden meegenomen. We mogen ons leven lang slechts ‘dankbaar’ zijn voor alle kansen die adoptie ons heeft gegeven.

Er had licht aan de horizon kunnen gloren als geadopteerden en oorspronkelijke ouders toegang hadden gekregen tot de dossiers. Buitenstaanders kunnen details over ons bestaan als niet noodzakelijk beschouwen. Maar die details vormen voor ons puzzelstukjes in de zoektocht naar onze geschiedenis. Ja, in theorie hebben geadopteerden recht op informatie over hun geschiedenis. Maar wat hebben we daaraan als de overheid willens en wetens cruciale informatie over onze herkomst laat verdwijnen tijdens dit soort vernietigingsfeestjes?

Nu deze dossiers zijn vernietigd, zal de overheid een creatieve manier moeten verzinnen om ons en onze ouders te geven wat ons toekomt, namelijk het voldoen aan het recht op informatie over elkaar. Het kan tenslotte niet de bedoeling te zijn dat we onze ziel moeten verkopen aan emo-tv als die van Spoorloos.

De overheid laat keer op keer gedachteloos de wet uitvoeren zonder oog voor de tragedies die daaruit voortvloeien

Kinderloze echtparen worden geholpen als zij niet kunnen leven met het gegeven geen gezin te stichten. De overheid ondersteunt hen, onder meer met belastingvoordeel, en maakt het wettelijk mogelijk over een kind uit een ander land te mogen beschikken.

Geadopteerden daarentegen, worden niet geholpen als ze niet kunnen leven met het gegeven niet te weten waar ze vandaan komen. We kunnen niet rekenen op financiële of juridische bijval in de wens tot hereniging. Wij blijven vaak in een labyrint met onze vragen.

Tot slot, wil iedereen stoppen te zeggen dat er moet worden ‘gewaakt’ om individuele ervaringen uit het verleden of geïsoleerde incidenten in specifieke landen de basis te laten zijn van de beeldvorming over het adoptieproces anno nu in zijn algemeenheid? Want wat was de slogan in de jaren zestig bij de adoptie van Koreaanse kinderen ook alweer? ‘Al red je er maar één?’ Het individu telt dus wel degelijk.