Het gaat in Nederland de laatste tijd veel over eenzaamheid. Het ministerie van VWS publiceerde recent een brochure ‘Wat kan ik doen als ik me eenzaam voel’. Met tips hoe mensen zelf eenzaamheid kunnen aanpakken.
Toch moet bedacht worden dat het menselijk is om je af en toe eenzaam te voelen. De vraag: ‘Voelt u zich wel eens eenzaam?’ is daarom geen goede vraag. Helaas wordt het vaak wel zo geformuleerd in de talloze vragenlijsten van thuiszorgorganisaties of welzijnsinitiatieven.
De uitkomsten zijn soms opzienbarend; meer dan de helft van alle ondervraagden vult ‘ja’ in als antwoord. Hulpverleners schrikken hier vaak van en willen dan iets doen. Dat is een hele ‘westerse’ reactie. In Aziatische landen reageert men heel anders op de constatering dat iemand zich niet prettig voelt. Daar vindt men doorgaans dat mensen zich best af en toe eenzaam mogen voelen. Net zoals dat iemand een periode somber mag zijn of pijn mag hebben. Dat hoort bij het leven.
Gemiste kans
Het is niet alleen een misvatting te denken dat dit gevoelens zijn die er niet bij horen, het is ook een gemiste kans. Door je een tijdje minder goed te voelen, kun je je leven weer een draai in de goede richting geven. Het kan het laatste zetje zijn dat je nodig hebt om dingen anders te gaan doen.
Maar stel dat iemand zich lange tijd eenzaam voelt en daar veel last van heeft, dan zijn de oplossingen die mensen aandragen lang niet altijd adequaat. Vaak wordt gedacht dat iemand méér mensen om zich heen nodig heeft. Of dat hij met een paar mensen een intensiever contact zou moeten opbouwen. Of dat hij misschien eens moet gaan praten met een hulpverlener. De tips die het ministerie van VWS rondstuurde gaan daar ook over: „Maak een lijstje van oude contacten die verwaterd zijn. Misschien kunt u iemand bellen of mailen.”
Maar eenzaamheid kan ook iets anders inhouden. Het kan ook zijn dat iemand zich eenzaam voelt, terwijl hij of zij genoeg (goede) contacten heeft. Het kan zijn dat hij specifiek zijn overleden partner mist, of, op een ander niveau, zijn huisdier. Het kan ook dat hij of zij verlangt naar zijn geboortegrond. Of dat hij elke nacht wakker ligt omdat hij pijn heeft. Dan helpt het meestal niet om er met iemand over te praten of om met nieuwe mensen in contact te komen tijdens een bezigheid van een paar uurtjes per week.
Soms kan een heel specifieke oplossing in een bepaalde situatie goed werken. Zo kan het helpen om iemand betere pijnstillers te geven, zodat hij of zij weer beter kan slapen. Maar in de praktijk werken veel goed bedoelde oplossingen niet, ook al lijken ze van tevoren heel logisch.
Lees ook
Het neoliberalisme heeft een lelijke en stuurloze samenleving opgeleverd
Ik heb in de loop van vele jaren patiëntenzorg een oplossing voor eenzaamheid gezien die wel vaak helpt, wat de reden van de eenzaamheid ook is. En dat is dat mensen zich gaan richten op ‘goed doen’, door andere mensen of dieren, of de natuur te helpen. Zeker als dat op regelmatige basis is, in een groep, waar ze gemist worden als ze een keer niet komen.
Georganiseerd vrijwilligerswerk is dus een goede optie, en wordt ook in die VWS-brochure genoemd, maar het is echter niet altijd makkelijk om een dergelijke plek te vinden. Bovendien moeten vrijwilligers vaak aan bepaalde voorwaarden voldoen, zoals een intake of vaste afspraken over aanwezigheid. Dat vindt niet iedereen prettig.
Wachten op een organisatie die dit soort initiatieven voor je opzet is dan ook niet nodig. Je kunt ook zélf proberen iets te organiseren, op je eigen voorwaarden. Ik noem maar een paar ideeën. Je kunt een wijkverpleegkundige aanspreken en jezelf aanbieden om een handje te helpen. Bijvoorbeeld door iemand die ziek is even te ondersteunen met de dagelijkse verzorging, boeken uit de bieb mee te nemen, een magnetronmaaltijd op te warmen, mee te gaan naar een gesprek bij de dokter en op te schrijven wat er gezegd wordt. Of je biedt aan om in het wijkcentrum scholieren te helpen met hun huiswerk of volwassenen met het invullen van formulieren.
Spannend
Misschien ken je mensen in je omgeving die zich bij jouw initiatief willen aansluiten, zodat je als ‘collega’s’ bij het begin van de dag even samen koffie kunt drinken. Dat voelt wellicht spannend voor alle partijen, maar we moeten niet bang zijn om fouten te maken. Door gewoon je gezond verstand te gebruiken kun je echt anderen helpen, ook als ze ziek of kwetsbaar zijn.
Eenzaamheid wordt vaak ervaren als een heel ingewikkeld probleem. Maar de oplossing kan eenvoudiger zijn dan doorgaans wordt gedacht. Maak het niet te moeilijk, wacht niet op hulpverleners of projecten. Organiseer iets kleins samen met anderen om mensen te helpen op regelmatige basis, dat kan een wereld van verschil maken voor alle partijen.
