Georgië deed met Moldavië en Oekraïne zijn aanvraag voor het EU-lidmaatschap in 2022. De laatste twee werden in juni van dat jaar al kandidaat-lid. Georgië kreeg van de Europese Unie juist huiswerk, in de vorm van twaalf aanbevelingen om rechtsstatelijke problemen aan te pakken, en belandde daarmee in de wachtkamer.
Maar de regerende partij Georgische Droom heeft, hoewel EU-integratie een grondwettelijke verplichting is, weinig vooruitgang geboekt. De EU oordeelde deze zomer in een tussenrapportage dat slechts drie van de twaalf aanbevelingen geheel waren opgevolgd. De belangrijkste zaken zijn niet of nauwelijks aangepakt: verminderen van polarisatie en vergroten van de inclusiviteit van de politiek, institutionele onafhankelijkheid en het aanpakken van state capture (het systematisch beïnvloeden van besluitvorming van de overheid door private belangen).
Onwelwillend
Politici van de regeringspartij verklaren tegenover de EU dat het gebrek aan voortgang komt door eigen onervarenheid, door de niet-constructieve houding van hun politieke tegenstanders en door Europese eisen die niet meetbaar zouden zijn. Maar het is juist de Georgische Droom die traineert en onwelwillend is.
Deze partij regeert inmiddels bijna elf jaar en had in de periode 2016 tot 2020 een grondwettelijke meerderheid. In die periode schafte het de presidentsverkiezingen af en blokkeerde het hervormingen van de gerechtelijke macht. In de huidige regeerperiode laat het niet alleen de implementatie van gevraagde hervormingen achterwege, maar neemt ook de anti-westerse retoriek toe. Er is toenemende interactie met Rusland en er zijn strategische partnerschappen met landen als China en Hongarije afgesloten.
Bovendien laat de regering juist steeds meer autoritaire tendensen zien. Afgelopen voorjaar werd een openlijke aanval op het maatschappelijk middenveld gedaan met de introductie van de ‘buitenlands agent-wet’, een kopie van een Russische wet om kritische non-gouvernementele organisaties buitenspel te zetten. De wet werd na zware protesten en onder druk van het maatschappelijk middenveld en westerse landen snel geannuleerd, maar de toon was gezet. Afgelopen maand werd het demonstratierecht ingeperkt.
Toch wil de regering van Georgië de EU-kandidaatsstatus binnenhalen, want zij heeft ondanks haar neiging een ‘soevereine koers’ te varen, wel de behoefte de Georgische kiezers tevreden te stellen. Meer dan 80 procent van de Georgiërs is voorstander van lidmaatschap. De EU staat er ook positief tegenover. Dit biedt namelijk de kans een (geopolitieke) voet in de Kaukasus te krijgen. Ook is het land een onmisbare schakel voor energie- en handelsroutes buiten Rusland om. Daarnaast vreest de EU dat een afwijzing Georgië verder de Russische invloedssfeer intrekt.
Lees ook
‘Het is logisch dat de EU niet met Georgië wil werken’
Signaal
De EU geeft bovendien met de kandidaatsstatus het signaal af dat het best uitzonderingen wil maken uit eigen belang. Ze zegt eisen te stellen maar handelt er niet naar. Met een dergelijke houding zal de EU niet meer serieus genomen worden als rolmodel voor democratie en rechtsstaat. Bovendien draagt dit bij aan precedentwerking voor andere aspirant-leden.
De EU moet juist voor een afwijzing kiezen. Dan maakt zij de bevolking duidelijk dat een andere politieke wind nodig is, die wel de democratische en rechtsstatelijke hervormingseisen serieus neemt. Dat is cruciaal, in aanloop naar de parlementsverkiezingen van 2024.
De EU moet nadrukkelijk de deur voor lidmaatschap op een kier laten. Daarnaast zal ze een langetermijnvisie moeten ontwikkelen op het uitbreidingsbeleid, waarin principes van rechtsstatelijkheid voorop staan en de democratie versterkt wordt in aspirant-landen. Zo behoudt zij haar geloofwaardigheid en bindt zij de Georgische bevolking en uiteindelijk de overheid.
