Tot een paar jaar geleden was de gangbare opvatting dat China in de tweede helft van dit decennium de Verenigde Staten zou overtreffen als de grootste economie ter wereld. Maar het tempo van de economische opkomst van China is de afgelopen jaren aanzienlijk vertraagd, onder meer door het aan banden leggen van de vastgoedsector, de meedogenloze handhaving van het zero-Covid-beleid en de fixatie op veiligheid en stabiliteit in plaats van economische groei.
De Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs heeft haar eerdere prognose aangepast en voorspelt nu dat China rond 2035 in plaats van 2025 de Verenigde Staten zal passeren als ’s werelds grootse economie. Maar een aantal prominente economen, in het bijzonder Lawrence Summers, denken dat zelfs die voorspelling te optimistisch is en betwijfelen of China ooit de Verenigde Staten zal overtreffen als de grootste economie ter wereld.
De vraag is wat dat betekent voor China’s macht op het wereldtoneel. De macht die aan een land wordt toegeschreven, kun je aflezen aan hoe vaak andere landen zich met hun problemen en verlangens tot dat land wenden. Op basis van die maatstaf zou je denken dat China al machtiger is dan de Verenigde Staten, gezien de stoet hoogwaardigheidsbekleders die afgelopen jaar Beijing hebben bezocht. De Europese leiders struikelden over elkaar op weg naar de Chinese hoofdstad.
De line-up van wereldleiders om de tiende verjaardag van de Nieuwe Zijderoute te memoreren, van de Russische president Poetin tot de Indonesische president Widodo, was zonder meer indrukwekkend. Zelfs de regering-Biden liep de deur in Beijing plat toen de relatie tussen de twee supermachten verzuurde na het neerschieten van de Chinese luchtballon. Als je vanaf een andere planeet naar de aarde zou kijken, zou je denken dat China veruit het machtigste land was.
‘Star power’
Maar China ontleent een belangrijk deel van zijn huidige status aan de verwachting dat het binnenkort de Verenigde Staten zal overtreffen als de grootste economie ter wereld. Als die verwachting vervaagt, zal dat ook met de ‘star power’ van Beijing gebeuren. Het economische nieuws dat uit China komt is aanhoudend slecht. Chinezen gaan in recordaantallen failliet, de prijzen dalen en kredietbeoordelaar Moody’s heeft de Chinese credit outlook op negatief gezet.
Het doet denken aan 2007 en 2008, toen in de Verenigde Staten steeds meer huiseigenaren bezweken onder hun hypotheek en de eerste banken failliet gingen. Voor de goede orde, ik verwacht geen wereldwijde financiële crisis zoals na het faillissement van de Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers in september 2008. In tegenstelling tot de Verenigde Staten leent China geld aan de rest van de wereld, in plaats van dat het bij de rest van de wereld in het krijt staat. De klap zal vooral in China worden gevoeld.
Lees ook
China kan Europa maar niet overtuigen van zijn neutraliteit
Sinds China aan de vooravond van de Russische invasie in Oekraïne een ‘onbegrensd partnerschap’ met Rusland heeft gesloten, weten buitenlandse investeerders niet hoe snel ze zich uit de voeten moeten maken. De buitenlandse directe investeringen (FDI) in China zijn voor het eerst negatief geworden. Dat betekent niet alleen dat buitenlandse bedrijven die in China actief zijn niet langer hun winsten herinvesteren, maar ook dat zij hun bestaande investeringen aan Chinese bedrijven verkopen.
De Nieuwe Zijderoute lijkt haar hoogtijdagen achter zich te hebben. Financierde China in 2016 nog voor 95 miljard dollar aan projecten, in 2021 was dat gedaald tot 4 miljard dollar. Beijing moest bovendien landen die hun leningen niet konden aflossen te hulp schieten, omdat Chinese banken anders in de problemen dreigden komen. Xi heeft afgelopen oktober 100 miljard dollar extra toegezegd voor nieuwe projecten, maar moet nu concurreren met het Europese Global Gateway-project.
Gemoraliseer
De BRICS-alliantie zou een serieuze concurrent kunnen zijn voor de door de Amerika geleide internationale orde, ware het niet dat het belangrijkste dat de landen bindt hun afkeer van de Verenigde Staten is. Naast Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika zullen ook Argentinië, Egypte, Ethiopië, Iran, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten tot de alliantie toetreden. Samen vertegenwoordigen zij bijna de helft van de wereldbevolking.
Via de BRICS kan China zijn model van non-interventionisme, dat zich verzet tegen inmenging in de binnenlandse aangelegenheden van andere landen, verder verspreiden. Veel landen in het mondiale Zuiden hebben genoeg van het gemoraliseer waarmee westerse hulp gepaard gaat en hebben geen interesse in de geopolitieke strijd tussen de Verenigde Staten, China en Rusland.
Dat is ook de uitkomst van een recente wereldwijde opiniepeiling, gepubliceerd door de European Council on Foreign Relations . Mensen over de hele wereld willen niet kiezen tussen concurrerende ideologische en politieke systemen, waarin ze óf voor óf tegen het Westen zijn. Ze vinden Europa en de Verenigde Staten het aantrekkelijkst om te wonen. Ze geven de voorkeur aan Europese waarden en sluiten zich voor hun veiligheid het liefst aan bij de Verenigde Staten.
Op het gebied van economische samenwerking geven evenwel verreweg de meeste ondervraagden de voorkeur aan China. De macht van China op het wereldtoneel is dus hoofdzakelijk economische macht. Landen willen graag met Beijing geassocieerd worden voor handel, maar niet voor strategische macht, in de zin dat ze tot een gemeenschappelijk blok behoren. In tegenstelling tot het Westen, beschikt China over weinig soft power. Tenzij president Xi Jinping het roer drastisch omgooit, zou China’s geopolitieke macht weleens over haar hoogtepunt kunnen zijn.
