Het is een ongemakkelijke waarheid die de kunstwereld liever niet benadrukt: grote kunstenaars als Rembrandt en Ai Weiwei (de Chinese kunstenaar met toepasselijke voornaam) hebben veel van hun werk niet persoonlijk uitgevoerd, maar uitbesteed aan leerlingen en assistenten. Dit ondermijnt de mythe van de meesterhand en maakt de hedendaagse opkomst van AI in de kunst alleen maar logisch. Is het de hand van de meester die telt, de creatieve visie of de promotie?
AI creëert niet alleen meesterwerken die niet te onderscheiden zijn van die van menselijke kunstenaars, maar bedenkt ook hele nieuwe stijlen en verbeterde concepten. Moderne kunstenaars verbinden hun naam aan door AI gegenereerde werken zonder zelf een penseel of beitel aan te raken. Hierdoor wordt kunst een verlengstuk van de trend, waarbij de naam van de kunstenaar als merk fungeert, losgekoppeld van fysieke arbeid. Hoelang waardeert u dat echter nog, nu uzelf baanbrekende werken kunt maken?
In moderne galerieën zien we kunstwerken die variëren van spielerei tot ronduit infantiel, met namen van invloedrijke kunstenaars zoals Damien Hirst en Jeff Koons. Met deze trend verschuift kunst van intrinsieke waarde naar een door marketing gedreven narratief. De ervaring van het verhaal en de beleving zijn belangrijker geworden dan de kunst zelf. Het is een kleine stap naar een wereld waarin AI de kunst bedenkt en produceert, terwijl menselijke kunstenaars alleen nog hun naam eraan verbinden.
We bevinden ons in een oneindige ruimte waarin álle kunstvariaties bestaan. Ontelbare variaties op een enkel thema kunnen in een oogwenk worden bedacht en gegenereerd. De code van de menselijke creativiteit en originaliteit is gekraakt, als een set variabelen. Ieder individueel werk boet aan waarde in, want uniek zijn is niet meer bijzonder. Hyperrealistisch een spiegelei schilderen (zoals Tjalf Sparnaay dat doet) blijft knap, maar hoeveel waarde voegt het toe aan de oneindige hoeveelheid reeds bestaande beelden? Nu álle combinaties en variaties al beschikbaar zijn, heeft de zoveelste verzameling strepen en kleuren geen meerwaarde.
Ambachten en maakprocessen verliezen hun waarde als ze bijzonder eenvoudig vervangbaar en voor iedereen toegankelijk zijn. De waardering van zulke processen is als een lange reis om ergens te kamperen: de pijn en ongemakken die plezier en verwondering afwisselen gedurende zo’n vakantie, maken de gehele exercitie de moeite waard – vooral achteraf. Nu navigeert techniek je naar je bestemming zonder enige notie van de plaatsen die je aandoet. Er zullen altijd romantische gekken zijn die het zonder blijven doen, maar de ouderwetse wereldreiziger is vrijwel uitgestorven. Om over letterzetters, pigmentmakers en doekspanners maar te zwijgen.
Performer
De kunstenaar is niet meer degene die met zijn handen werkt, maar iedereen die zijn naam en verhaal inzet. De traditionele kunstenaar is overbodig – de kunst is democratisch versnipperd onder een publiek dat technische vaardigheid en ambacht niet meer waardeert. Wat overblijft, is de menselijke artiest als performer, een symbool in zijn eigen kunstwereld, die het verhaal vertelt dat het publiek waardeert.
AI mag de kunstenaar werkloos maken, omdat de rol van de kunstenaar zich aanpast aan de eisen van een moderne, door technologie gedreven samenleving. De toekomst van kunst ligt in de symbiose tussen mens en machine, waarbij de mens als performer en merk de nieuwe standaard zet.
