Als er één ding is waar de Europese Unie goed in is, is het wel met zichzelf bezig zijn. Dat bleek maar weer eens op de recente top van de 27 staatshoofden en regeringsleiders. Er was ook een gast uitgenodigd die als geen ander kan aangeven welke gevaren Europa bedreigen, namelijk de Oekraïense president Volodymyr Zelensky.
En wat doen die 27?
Ze praten over migratie, migratie en nog eens migratie.
EU-president Charles Michel verwelkomde Zelensky in Brussel met warme woorden: „We delen dezelfde waarden, we staan aan jullie kant! We zullen jullie blijven steunen!” Zelensky mocht zijn ‘overwinningsplan’ presenteren aan de verzamelde staatshoofden en regeringsleiders. Naar verluidt luisterden ze met veel sympathie naar hem, zonder iets concreets toe te zeggen.
Vervolgens gaf Zelensky een persconferentie waarin hij zijn plan krachtig verdedigde en nog eens waarschuwde voor de Russische dreiging. Daarna vertrok hij weer.
Waarna de 27 weer verder dachten over vragen als: hoe komen we af van de mensen die niet het recht hebben om in Europa te blijven? Wat vinden we van het voorstel van de Poolse premier Donald Tusk om het asielrecht tijdelijk op te schorten? En kan het onlangs geopende Italiaanse kamp voor migranten in Albanië misschien als voorbeeld dienen?
Weinig relevant
In het licht van de grootste geopolitieke crisis in Europa sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog lijken deze vragen weinig relevant. Terwijl Zelensky in Brussel meldde dat Noord-Korea volgens inlichtingendiensten voorbereidingen treft om tienduizend soldaten naar Oekraïne te sturen om aan de zijde van zijn bondgenoot Rusland te vechten, debatteren de EU-leiders over ‘repatriëringscentra’, onder meer aan de hand van dat Italiaanse kamp in Albanië, waar onlangs de eerste migranten naartoe werden overgebracht; zestien in totaal.
Deze geopolitieke dwerggroei van de EU heeft zo zijn redenen. In de EU zijn extreem-rechtse partijen in opkomst, bijvoorbeeld in Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk, of ze zitten al in de regering, zoals in Italië en Nederland. Om deze ontwikkeling af te remmen, bespreekt de EU-top juist de kwestie die extreem-rechts zo sterk heeft gemaakt: migratie. Op zich is daar niets mis mee, maar doe dat door krachtig de hervorming van het gemeenschappelijk Europese asielstelsel (CEAS) te verdedigen, die de EU in het voorjaar na bijna tien jaar van verhitte discussies heeft aangenomen. Want hoewel deze hervorming verre van perfect is, kan alleen al het bestaan ervan helpen om de broodnodige objectiviteit in het debat aan te brengen.
Ja, er zijn te veel mensen in Europa die geen recht op verblijf hebben en toch niet gerepatrieerd worden. Ja, dit ondermijnt de legitimiteit van de regeringspartijen. Maar de CEAS bestaat, moet in praktijk gebracht worden en heeft daartoe regeringsleiders nodig die de hervorming proactief vertegenwoordigen. Dan zou er meer ruimte ontstaan om te praten over wat echt belangrijk is voor de EU: de Russische agressie, die niet enkel gericht is tegen Oekraïne, maar tegen heel Europa.
De waarheid is: zonder de VS had Poetin Oekraïne allang verslagen
Des te urgenter
Een debat hierover is des te urgenter omdat de kans bestaat dat Donald Trump op 5 november wordt herkozen als president van de Verenigde Staten. Trump zou Oekraïne weleens verdere steun kunnen ontzeggen, waarna de EU zijn gehavende buurman in zijn eentje zal moeten beschermen.
Vladimir Poetin voert al tweeënhalf jaar een meedogenloze oorlog tegen Oekraïne. In die tijd is er veel hulp voor Oekraïne gekomen uit Europa in de vorm van geld en wapens, en is bovendien verklaard dat Oekraïne ‘bij ons hoort’. Maar de waarheid is: zonder de VS had Poetin Oekraïne allang verslagen. Feit is ook dat het kleine Finland tot nu toe 3,2 miljard euro aan Oekraïne heeft betaald, meer dan de grote EU-lidstaten Frankrijk, Italië en Spanje. Als de EU het Russische imperialisme als een existentiële bedreiging zou erkennen, zouden Frankrijk, Italië, Spanje en veel andere landen hun hulp naar het Finse niveau tillen.
Is Europa in staat Oekraïne te beschermen? Is de EU bereid dat te doen? Het uiterst zorgwekkende antwoord luidt: geen van beide.
Daar komt nog eens bij dat Donald Trump als hij president wordt behalve de militaire steun aan Oekraïne, ook die aan Europa zou kunnen intrekken. Dat leidt tot de vraag of Europa in staat is zichzelf te beschermen. Het overbekende antwoord luidt: nee.
Het was een kleine geruststelling geweest als de EU zich op zijn laatste formele top voor de Amerikaanse verkiezingen minder op zichzelf had gericht en meer op de grote oorlog die op Europese bodem woedt. Want na 5 november dreigt Europa weg te zakken in een overweldigende en dreigende eenzaamheid.
Dit artikel verscheen eerder in Die Zeit en werd geselecteerd en vertaald in samenwerking met 360 Magazine.
Lees ook
Het cordon sanitaire tegen radicaal-rechts sneuvelt nu ook in Europa
