Opinie | Dat er geen beperkte no-flyzones zijn boven Oekraïne, is verbazingwekkend

Kort na het begin van de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne op 24 februari 2022 deed Kyiv een officieel verzoek aan de NAVO om in het Oekraïense luchtruim een vliegverbod voor Russische vliegende objecten in te stellen. Duizenden Oekraïense en pro-Oekraïense activisten lanceerden een wereldwijde campagne om „het Oekraïense luchtruim te sluiten”. Maar de NAVO wees het verzoek van Kyiv snel af, blijkbaar uit angst voor het uitbreken van de Derde Wereldoorlog.

Wat verloren ging in het verhitte debat over een vliegverbod voor heel Oekraïne, waren enkele niet-Oekraïense nationale veiligheidsbelangen op Oekraïens grondgebied. De recente Russische aanvallen op graanopslagfaciliteiten en havens aan de Oekraïense Zwarte Zee-kust en de Donau illustreren dit. De stijgende graanprijzen na de Russische aanvallen zijn minder problematisch voor Oekraïne dan voor graanimporterende landen. De sociale, politieke en misschien zelfs militaire gevolgen van stijgende voedselprijzen in arme landen kunnen verstrekkend zijn.

De meeste Russische luchtaanvallen in het achterland van Oekraïne hebben geen zuiver militaire doelen. Veel aanvallen zijn gericht op civiele infrastructuur om de Oekraïense bevolking te terroriseren of te demoraliseren. De Russische aanvallen op de Oekraïense voedselexport hebben ook tot doel de vastberadenheid van het Westen te temperen. Moskou is zich ervan bewust dat nieuwe golven hongermigranten uit Afrika veel eerder naar de Europese Unie zullen trekken dan richting de Euraziatische Economische Unie. In EU-landen zal hun komst vaak electoraal gunstig zijn voor pro-Russische radicaal-rechtse partijen, zoals AfD.

Nalatigheid

Het is verbazingwekkend dat de – niet alleen westerse – landen wier nationale belangen op het grondgebied van Oekraïne worden geschonden en wier strijdkrachten in staat zouden zijn deze te verdedigen, dit niet doen. Deze nalatigheid is des te verbazingwekkender omdat Rusland boven Oekraïne alleen onbemande vliegtuigen gebruikt, oftewel raketten en drones. De Russen zetten zelfs geen bemande vliegende objecten in direct aan het front. Het is alleen met vliegtuigen en helikopters actief boven door Rusland gecontroleerde gebieden in Oekraïne.

Graanvelden, opslagfaciliteiten en transportinfrastructuur zijn niet de enige objecten in Oekraïne die ook belangrijk zijn voor andere landen. De veiligheid van de Oekraïense kerncentrales – inclusief de ontmantelde kerncentrale van Tsjernobyl – zou ook grote urgentie moeten genieten bij tientallen gouvernementele en intergouvernementele organisaties in Brussel, Berlijn, Genève, Wenen, enzovoort. Maar dat lijkt slechts in beperkte mate het geval te zijn.

Lees ook dit achtergrondstuk: Rusland blijft Oekraïne maar bestoken met raketaanvallen: wat is de strategie?

Op tal van plekken in het luchtruim van de EU zijn er gesloten of beperkte zones waar het vliegen met drones verboden of gereguleerd is. Terwijl Rusland een paar honderd kilometer naar het oosten vrij van westerse inmenging raketten en drones de lucht in kan sturen in de buurt van kerncentrales. Zal de EU indien nodig beperkingen invoeren voor de toegang van Oost-Europese nucleaire deeltjes zodra ze in de lucht zijn beland en de wind naar het westen waait? Zal Frontex radioactieve wolken die op de deur van de EU kloppen, terugsturen naar hun land van herkomst?

Constant doelwit

Een al even bizar verhaal schuilt achter de uitzending van westerse diplomaten en andere bureaucraten naar Oekraïne. Honderden Europese en niet-Europese overheidsfunctionarissen reizen af en aan naar Kyiv. Ook nadat de Oekraïense hoofdstad vanaf oktober vorig jaar een constant doelwit werd van onbemande Russische luchtaanvallen, bleven ze dit doen.

Veel van deze ambtenaren vertegenwoordigen landen met een sterke luchtmacht en luchtverdedigingsmacht. Maar noch op de weg van de Oekraïense westgrens naar de hoofdstad, noch in Kyiv zelf genieten deze uitgezonden, gedetacheerde of bezoekende staatsambtenaren de bescherming van de hightech strijdkrachten van hun thuisland. In plaats daarvan moeten ze volledig vertrouwen op de Oekraïense luchtafweer en veiligheidsinstallaties. Secretaris-generaal van de VN António Guterres moest zich tijdens een bezoek eind april dit jaar naast andere buitenlandse diplomaten en politici verbergen in een schuilkelder tijdens een Russische luchtaanval op het centrum van Kyiv.

Gewillige westerse en niet-westerse landen zouden een coalitie moeten vormen om bepaalde plaatsen in Oekraïne van vitaal belang voor hun nationale belangen te verklaren, en daarmee tot verboden gebied voor drones en raketten. Ze zouden gezamenlijk moeten beslissen hoe dergelijke no-flyzones technisch geïmplementeerd moeten worden en hoe ze de toestemming van de Oekraïense regering kunnen krijgen voor hun maatregelen. Moskou zal moeten leren dat elke directe of indirecte bedreiging van de fysieke veiligheid van de burgers van deze coalitie zal worden geneutraliseerd.