In de plaatselijke supermarkt duw ik mijn karretje voort. Getooid in een lange jas en met een grote hoed op mijn hoofd, schuif ik langs de schappen. In de sauzen- en soepengang, kom ik naast een moeder met twee kleine kinderen te staan. Een jongen en een meisje van ergens tussen de 4 en 10 jaar. De jongste, het kereltje, zegt: „Kijk mam, een cowboy.”
Ad rem antwoord ik: „Ja, en heb jij misschien ook mijn paard gezien?” Waarop het meisje roept: „O mam, het is echt een cowboy!”
Jan van den Hoff
Lezers zijn de auteurs van deze rubriek. Een Ikje is een persoonlijke ervaring of anekdote in maximaal 120 woorden. Insturen via [email protected]
Bij vier rechtbanken in Nederland kunnen burgers vanaf 1 maart terecht voor een eenvoudigere afhandeling van civiele zaken, zoals een burenruzie, huurconflict of verkeersboete. Bij de kantonrechtbank van Overijssel, Den Haag, Zeeland-West-Brabant en Rotterdam wordt de komende drie jaar geëxperimenteerd met deze zogenoemde ‘regelrechter’. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken, NSC) verwacht dat de drempel om naar de rechter te stappen zo lager wordt.
Er liepen al een paar jaar pilots met regelrechters om te kijken of sommige rechtszaken goedkoper, sneller en laagdrempeliger konden worden afgehandeld. Zo was er wijkrechtspraak in Den Haag Zuidwest, een buurtrechter in Amsterdam-Zuidoost en waren er regelrechters in Rotterdam en Dordrecht. Het ministerie van Justitie en Veiligheid verwacht dat de regelrechters jaarlijks zo’n vierhonderd zaken zullen afhandelen.
Alleen in zaken waar een kantonrechter over moet oordelen, zoals arbeidsconflicten of familiezaken, zal een regelrechter worden ingezet. Nu moeten voor dergelijke procedures soms allerlei juridisch onderbouwde documenten worden ingeleverd en is er een deurwaarder nodig om een zaak te starten. Bij de regelrechter hoeft dat niet meer, maar kan een zaak online worden aangevraagd via een formulier.
Ook is het mogelijk een betalingsachterstand bij een schuldeiser, zoals een zorgverzekeraar, woningcorporatie of energieleverancier, via de regelrechter op een laagdrempelige manier te regelen. De rechtbank nodigt de gedaagde per brief, WhatsApp en e-mail uit voor de informele zitting.
De koffieautomaat in de supermarkt verdwijnt, boodschappen gaan via de zelfscankassa en buren zitten verborgen achter een tuinhek van twee meter. Verslaggever Freek Schravesande ziet door heel Nederland dat we de ander niet meer ontmoeten. Terwijl een gesprekje over niks die gepolariseerde maatschappij juist weer bij elkaar kan brengen.
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].
Het stond zo mooi in de „gemeenschappelijke basislijn over het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat” van net iets meer dan een jaar geleden. Onder punt drie spraken de huidige coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB in februari 2024 tijdens de formatie af dat „rechterlijke uitspraken worden uitgevoerd en nageleefd”.
Verder waren „onafhankelijke instituties, zoals rechtspraak, wetenschap en media” van groot belang voor het goed functioneren van de democratische rechtsstaat. Zij zouden „gerespecteerd en beschermd worden”. Allemaal open deuren in rechtsstaat Nederland, zou toen nog gedacht kunnen worden. Of een extra waarborg in een kabinet met een partij waarvan de leider rechters eerder „knettergek” noemde.
Toch voelen de president van de rechtbank Amsterdam, de hoofdofficier van justitie en de deken van de Amsterdamse orde van advocaten zich deze week genoodzaakt de noodklok te luiden via De Telegraaf. „De rechtsstaat kalft af”, waarschuwen zij. Het evenwicht tussen wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht is volgens hen verstoord, wat leidt tot verminderde effectiviteit bij de uitvoering van gerechtelijke taken. Waardoor de bescherming van de burger in het geding komt.
Bovendien signaleren ze dat rechterlijke uitspraken steeds vaker worden afgedaan als „ook maar een mening” – zelfs door Kamerleden die beter zouden moeten weten, en kabinetsleden wier partijen dus vorig jaar iets anders beloofden.
Lees ook
Noodkreet over rechtsstaat van de ‘togadragers’: ‘We moeten niet lijdzaam afwachten tot het te laat is’
Zo sprak minister Faber (Asiel, PVV) vorige week nog van „een zwarte dag”, nadat de rechter oordeelde dat haar besluit om drie islamitische predikers een inreisverbod op te leggen onvoldoende was onderbouwd. Faber ging dan wel „niet in discussie” over het besluit, maar andere politici hielden „het beeld in stand dat sprake was van extremistische sprekers”, zei rechtbankpresident Bart van Meegen tegen NRC. Burgers deelden de naam en foto’s van rechter en zijn partner vervolgens veelvuldig op X. Inhoudelijke kritiek hebben op een vonnis mag, twijfel zaaien over de betrouwbaarheid van de persoon van een rechter niet; doxing mag nooit.
Dergelijk sentiment is al langer te zien: rechters die op sociale media worden neergezet als kwaadaardige elite, advocaten die worden bedreigd terwijl zij hun werk doen door verdachten te verdedigen, en vonnissen die gezien worden – ook door politici – als politiek gemotiveerd. Vorige maand benadrukte de rechtbank Den Haag in de zaak die Greenpeace had aangespannen tegen de Nederlandse staat over stikstofneerslag in haar oordeel dat het niet aan de rechter is „om politieke keuzes voor te schrijven”. Daarmee vooruitlopend op dergelijke kritiek.
Terecht dat de drie Amsterdamse togadragers waarschuwen. Daarbij impliciet en ook terecht verwijzend naar Polen en Hongarije, waar de rechterlijke macht sluipenderwijs werd ondermijnd.
Terecht óok dat zij de hand in eigen boezem steken, en aan jongeren – maar waarom alleen aan hen? – willen uitleggen „hoe de rechtsstaat functioneert en waarom dat belangrijk is”. Dat had al veel eerder moeten gebeuren. De rechtspraak is een gesloten bolwerk, vonnissen zijn voor de gewone burger onbegrijpelijk, functies onduidelijk. Rechtbanken krijgen te veel zaken, hebben te weinig personeel en geld. Wetgeving is complex en laat het soms afweten tegenover de burger die erdoor moet worden verdedigd.
Wie nu pas zijn bestaansrecht moet gaan uitleggen, is daarmee rijkelijk laat. Hopelijk niet te laat.
