Trump heeft de wetenschap de oorlog verklaard, China gaat er juist nog meer in investeren. Trump verjaagt het talent, China trekt het juist aan. Daarmee begaat de Amerikaanse president dezelfde vergissing die de Chinezen in het verleden zwaar heeft opgebroken. Door zich te isoleren raakte China, land van uitvinders bij uitstek, zijn technologische voorsprong kwijt en werd het een prooi van buitenlandse grootmachten. Wil Trump dat voorbeeld soms volgen?
De Vier Grote Uitvindingen – kompas, papier, buskruit en boekdrukkunst – zijn het symbool van de hoogontwikkelde cultuur van het oude China, waar de Chinezen terecht trots op zijn. Ook tal van andere uitvindingen zijn te danken aan China, van paraplu tot wateruurwerk, van vlieger tot telraam, van kruiwagen tot zonnewijzer. Een ruim tweeduizend jaar geleden aangelegd irrigatie- en waterkeringssysteem in de provincie Sichuan functioneert nog steeds.
Veel Chinese uitvindingen veroverden al vroeg de wereld. China was immers eeuwenlang allesbehalve het geïsoleerde land waarvoor het in het Westen vaak is aangezien. Het had volop internationale handelsrelaties, eerst via de Zijderoute, later vooral over zee. In de eerste helft van de vijftiende eeuw maakte admiraal Zheng He, China’s beroemdste eunuch, met een enorme vloot van negenmasters zeven reizen naar verre kusten, tot die van Oost-Afrika toe.
Barbaren
Maar na Zheng He’s zevende reis besloot het superieure Hemelse Rijk zich voor het buitenland af te sluiten. Buitenlandse handel werd verboden, want de keizer vond dat China de barbaren en hun producten niet nodig had. Een latere keizer maakte een uitzondering voor de wetenschappelijke en astronomische kennis van de jezuïeten die tot China waren toegelaten. Op hun beurt brachten de jezuïeten Chinese kennis naar Europa – totdat het christendom in China verboden werd. Het land keerde zich steeds meer naar binnen en had steeds meer genoeg aan zichzelf.
Terwijl China stagneerde begon in Engeland de industriële revolutie. Koning George III stuurde een gezant naar Beijing, die de keizer moest overreden China te openen voor Britse producten. Maar de keizer was niet onder de indruk van de geschenken vol technologische snufjes die de gezant had meegebracht: „Ik hecht geen waarde aan vreemde of ingenieuze voorwerpen en zie geen nut in de maaksels van uw land.” Die zelfgenoegzaamheid is China zwaar komen te staan. Engeland nam in de negentiende eeuw wraak in de Opiumoorlogen. Het was het begin van de ‘eeuw van vernederingen’, waarin China de speelbal werd van buitenlandse grootmachten.
Lees ook
De kleine keizer; Deng Xiaoping bracht China welvaart maar geen vrijheid
Mao Zedong verjoeg de buitenlanders na zijn machtsovername in 1949, maar onder zijn schrikbewind raakte het eertijds glorieuze China nog verder achterop. Met de economische revolutie van Deng Xiaoping begon 45 jaar geleden een economische inhaalslag van een omvang en snelheid zoals de wereld nog nooit had gezien. De benodigde technologie werd meestal gestolen, overigens een voor opkomende economieën vrij normale praktijk. Dat wekte veel westerse protesten, maar er ging tegelijk de geruststellende boodschap vanuit dat China zelf niet tot technologische innovaties in staat was en daardoor economisch een westerse aanhangwagen zou blijven. Dat misverstand heeft een hardnekkig leven geleid.
China maakte graag gebruik van de onder president Jimmy Carter begonnen academische uitwisseling. Jarenlang heeft China verreweg het grootste contingent buitenlandse studenten in de Verenigde Staten geleverd. Onder hen waren opvallend veel kinderen van de Chinese elite. Zo studeerde de dochter van president Xi Jinping aan Harvard, onder een schuilnaam. De uitwisseling had een staaltje van Amerikaanse soft power moeten zijn: de Chinezen zouden vertrouwd moeten raken met de Amerikaanse liberale waarden, om die na hun afstuderen uit te dragen in China. Maar veel jonge Chinese geleerden keerden niet naar China terug, en degenen die dat wel deden droegen niet de democratie maar de partijlijn uit.
Het heeft onbegrijpelijk lang geduurd voordat het goed tot Washington doordrong dat China niet van plan was met zijn goedkope, laagwaardige producten eeuwig de werkplaats van de wereld te blijven. Om een supermacht te worden moest het een eind maken aan zijn technologische afhankelijkheid van het Westen en zelf hightech producten en diensten ontwikkelen. In 2015 lanceerde Xi Jinping daarom het industriële plan Made in China 2025, dat het land in tien jaar tijd een leidende rol moest geven in strategische technologieën en zo veel mogelijk zelfvoorzienend moest maken. Daarvoor zijn reusachtige investeringen gedaan in research en development. De overheidssteun aan nationale hightech bedrijven (‘nationale kampioenen’) werd verveelvoudigd, terwijl buitenlandse multinationals die de Chinese markt op wilden, gedwongen werden hun productie en hun R&D in China onder te brengen.
Het heeft lang geduurd voordat het tot de VS doordrong dat China niet eeuwig de werkplaats van de wereld wilde blijven
In 2025 zijn de doelstellingen van Made in China 2025 grotendeels gehaald en is de wereld in strategische sectoren als zonne-energie en elektrische auto’s afhankelijk geworden van China. De Amerikaanse heffingen en sancties hebben deze ontwikkeling niet tot staan gebracht. Ze hebben China juist aangemoedigd om nog meer te innoveren en nog harder te werken aan technologische onafhankelijkheid. Nergens ter wereld worden zo veel fabrieken van halfgeleiders gebouwd als in China. De stichter van de techgigant Huawei is er zeker van dat het Amerikaanse verbod op de leverantie aan China van geavanceerde chips niet het beoogde verlammende effect zal hebben, integendeel: Huawei is druk bezig de Chinese achterstand op het gebied van halfgeleiders weg te werken.
AI-wereldhegemonie
Langjarige planning is in China regel. Made in China 2025 wordt verlengd tot 2035. Dankzij China’s ‘nieuwe productieve krachten’ zoals Xi de hightech bedrijven heeft gedoopt, denkt China de wedloop met de VS om de AI-wereldhegemonie te winnen. Daarvoor heeft het hulp gekregen uit de minst verwachte hoek: die van Trump.
De Amerikaanse president valt universiteiten en onderzoeksinstituten aan, hij heeft diep gesneden in hun financiering, de visa van Chinese studenten worden ingetrokken, Chinese wetenschappers vervolgd. Die oorlogsverklaring aan de wetenschap is een godsgeschenk aan China. Chinese topgeleerden verlaten de VS en keren terug naar hun vaderland, studenten uit de hele wereld zijn welkom in China. Het totalitaire China is hard op weg de hightech leider van de wereld te worden.
Lees ook
China is essentieel voor de hoge winsten van Apple, maar Donald Trump is de kip met gouden eieren aan het slachten
