PVV-leider Geert Wilders voert momenteel een permanente verkiezingscampagne. Met het circus over de ‘asielnoodwet’ van minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) en deze week zelf met zijn aanval op de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema die volgens hem het land uit mag omdat zij toestemming gaf voor een pro-Palestijnse demonstratie op 7 oktober.
Het effect van die campagne is groot, maar de opbrengst voor de kiezer is klein. Want campagnes win je vooral met problemen, niet met oplossingen. Als het kabinet-Schoof de omslag naar oplossingen weigert te maken dan wordt de Nederlandse politiek een spel met alleen maar verliezers.
Politici hebben de neiging om te overschatten hoeveel invloed ze hebben op wat mensen denken over bepaalde thema’s. Opvattingen zijn meestal niet in steen gebeiteld, mensen kunnen van mening veranderen over zaken als migratie, economie en klimaat. Maar je verandert hun mening niet in de paar weken die verkiezingscampagnes in Nederland duren. Wat je in die korte tijdsspanne wél kunt beïnvloeden, is welk thema kiezers belangrijk vinden. Dat kan zelfs in korte tijd volledig veranderen.
In maart vorig jaar won BBB de Provinciale Statenverkiezingen omdat ze erin slaagden de kiezer te laten geloven dat onze toekomst bepaald werd door het stikstofbeleid. Het percentage van de stemmen dat Wilders toen haalde, had in de Tweede Kamer acht zetels opgeleverd. Acht maanden later, bij de Tweede Kamerverkiezingen , won de PVV 37 zetels. Er is tussen maart en november 2023 niet zoveel veranderd op het gebied van asiel en migratie in Nederland. Maar het lukte Wilders met hulp van de VVD om het in de debatten en talkshows voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023, continu over migratie te laten gaan. Tel uit je winst.
Oplossingen geen problemen
Alle partijen proberen de verkiezingen over hun thema te laten gaan. Voelt de stembusgang als een referendum over de economie dan is dat goed voor de VVD, staat onderwijs centraal, dan is dat goed voor D66. U kunt zelf de thema’s voor de andere partijen invullen. Voor de partijen waarbij u dat niet kunt, heeft u direct het antwoord op de vraag waarom zij nooit de verkiezingen winnen.
Vraag mensen wat ze willen van politici en ze zullen zeggen: oplossingen. Maar als ze in het stemhokje staan dan denken ze niet aan de oplossingen die de afgelopen tijd zijn gerealiseerd. BBB werd niet beloond voor het deelnemen aan tien van de twaalf provinciale besturen om daarmee het stikstofbeleid een andere kant op te trekken.
In het stemhokje denken mensen vooral aan de problemen die ze – vrij naar premier Schoof – ‘ervaren’. Dus dat is hoe je ervoor zorgt dat je de referendumvraag naar je toe trekt en verkiezingen wint. Het is een bekende campagnewet: Sell the problem. Je verkoopt jouw probleem en dat probleem laat je zo groot en urgent mogelijk lijken.
Op deze manier wordt de Nederlands politiek een spel met alleen verliezers
De cynische politieke keuze om de spreidingswet direct weer bij het vuil te zetten, was een eerste teken dat de PVV nooit uit de campagnestand zou gaan. Met haar ‘inspiratiereizen’ naar Denemarken en Polen, haar onzinbrief aan de Europese Commissie om een Nederlandse opt out te krijgen op het asielbeleid en de wekelijkse proefballonnetjes waarmee ze ophef probeert te creëren, onttrekt minister Faber aan het zicht dat zij niets doet om het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt werkelijk terug te dringen. En dat is ook niet de bedoeling. Want wanneer je campagne draait om asielzoekers als centrale probleem, dan kun je echte oplossingen helemaal niet gebruiken.
Lees ook
Wie doorbreekt het winnende frame van de PVV?
Het is één ding om problemen uit te vergroten in campagnetijd, die duurt in Nederland immers normaal gesproken maar kort. Het is iets anders om die campagne eindeloos te laten voortduren. Het maakt een einde aan belangrijke traditie onder Nederlandse politici en campagnemakers: na campagnetijd komt kabinetsbeleid. Nu wordt die omslag niet gemaakt en wordt alles effectbejag. De opbrengst voor de kiezer nul. In andere woorden: dan is het alleen nog maar vorm en verdwijnt de inhoud. Het is op de lange termijn dodelijk voor het vertrouwen in de politiek.
Spel
In de roman De Kremlinfluisteraar van Giuliano Da Empoli (2022) krijgt Poetins spindoctor van een jeugdvriend het verwijt dat hij de politiek alleen nog maar als een spel ziet. Hij antwoordt dat politiek het enige spel is dat het waard is om te spelen.
Dat laatste klopt in zekere zin. Voor maatschappelijke problemen is er altijd meer dan één oplossing. Welke oplossing je het beste vindt, hangt af van je politieke overtuigingen en visie op de maatschappij. Het is prima dat politici steun voor hun oplossingen proberen te vergaren door in campagnetijd te focussen op problemen. Maar als het ook na de verkiezingen alleen maar blijft draaien om campagnes en problemen, in plaats van om beleid en oplossingen, dan krijgt die jeugdvriend toch gelijk.
Klik op het vinkje naast ‘Ik ben geen robot’
