„Toen ik tijdens mijn studie Future Planet Studies voor het eerst in een voedselbos was, was dat zó’n doordringende ervaring. Het was in het dorpje Groesbeek, onder Nijmegen. Dat ligt in een groene woestijn: allemaal monoculturen, raaigrassen, maïsakkers, intensieve landbouw. En tussen die akkers ligt, als een soort Asterix en Obelix-dorpje, ineens een bos. Daar maakte ik samen met medestudent Wytze Walstra een documentaire voor een studievak. Ik kom best vaak in de natuur, de Veluwe of de Waterleidingduinen. Dat is, vergeleken met dat voedselbos echt een stille bedoening. In een voedselbos zoemt het, je ziet overal om je heen eetbare soorten planten, struiken, bomen. We zagen daar een manier van landbouw die goed is voor de biodiversiteit, de waterhuishouding van de bodem, de diverse vegetatiesoorten zorgen er ook voor dat je beter bestand bent tegen extreem weer. En de eigenaar kan er nog van leven ook.
„Wytze en ik waren er zo door gegrepen dat het ons verbaasde dat er op de universiteit geen vak over werd gegeven. Toen dachten wij: dat gaan wij proberen voor elkaar te krijgen. Dat is nu twee jaar geleden, en de inschrijvingen voor het vak Voedselbosbouw aan de UvA zijn eerder deze maand geopend. In april gaan de eerste colleges van start.
„Dat konden we doen dankzij een speciaal programma van het Instituut voor Interdisciplinaire Studies van onze universiteit, dat sinds enkele jaren een jaarlijkse wedstrijd uitschrijft voor het creëren van nieuwe vakken door studenten zelf. Ik denk dat dit nog veel meer moet gebeuren.
„Het is zo’n tijd waarin er heel snel nieuwe kennis opkomt, nieuwe ideeën over hoe je de maatschappij moet inrichten. Waarom geven universiteiten studenten niet meer mogelijkheden om hun eigen vakken samen te stellen?
„Voor mijzelf is de kern dat voedselbossen een fundamentele discussie op gang kunnen brengen. Wat is nou de plek van ons mensen in ecosystemen, in het landschap?
„Dus dienden we een plan in voor een compleet nieuw vak over voedselbosbouw. We zijn na een selectieronde, stemronde en juryronde uit circa 60 inzendingen geselecteerd. Daarna zijn we het gaan ontwikkelen als volledig academisch vak. Het is geen verkooppraatje voor voedselbossen, we gaan vanuit verschillende disciplines kijken naar voedselbosbouw. Eerst ecologisch gezien. Wat gebeurt er in zo’n voedselbos ecologisch vergeleken met andere landbouwsystemen? Wat zeggen de laatste onderzoeken over bijvoorbeeld schimmels en hun functie in de bodem? Politiek-economisch: waar ligt de macht, hoe lopen geldstromen? Is de opbrengst genoeg? En filosofisch: welke visies op de relatie tussen de mens en de natuur zijn er?
„Wel willen we ervoor zorgen dat het vak voor een belangrijk deel draait om de ervaring van een voedselbos, zo’n zelfde ervaring als die wij hadden. Studenten gaan in de eerste plaats ervaren hoe anders het is om in een voedselbos te zíjn in plaats van een kaal weiland of een akker of noem maar op. Ga maar oogsten, ga maar proeven. Kom zelf achter de laptop vandaan, dat is één. De bedoeling is om vanuit diverse disciplines te reflecteren op de beloften van het voedselbos en op de problematiek die er omheen speelt en te kijken of de mogelijkheden een uitweg kunnen bieden voor de crises die we nu in het landschap ervaren.
„We hopen dat het meer in gang zet, zoals leerstoelen, meer vakken op andere universiteiten. Nadat wij de vakwedstrijd hadden gewonnen raakten we in gesprek met het vastgoedteam van de UvA. Dat vroeg zich af: is het niet ook tijd voor een echt voedselbos op de campus van Amsterdam Science Park? En dat gaat er nu óók komen. Voor ons is dit nieuwe vak pas het begin.”
Abonneer u ook op de wekelijkse nieuwsbrief Future Affairs: www.nrc.nl/futureaffairs
Leeslijst
