Gratis kinderopvang voor alle ouders. Dat plan, dat in 2021 in het regeerakkoord stond van het kabinet Rutte IV, staat nog steeds overeind. Het heeft ook een plek gekregen in het nieuwe hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB. Gratis betekent in dat plan overigens bijna gratis: alle werkende ouders krijgen 96 procent vergoed van het uurtarief dat een kinderopvang rekent, mits dat tarief niet boven het maximum van de overheid uit komt. Als het plan doorgaat, gaat het voor veel ouders een enorm verschil maken. Hoge inkomens krijgen op dit moment bijvoorbeeld via het toeslagensysteem 33 procent van de opvang vergoed, en zullen er dus duizenden euro’s op vooruit gaan. In 2027 moet het nieuwe financieringsstelsel ingaan. De kosten: 2,9 miljard euro.
Tegelijkertijd kwam er deze week een plan van het kabinet Schoof naar buiten, waarin juist bespaard wordt op de kinderopvang. In dat plan staat dat de uurtarieven die de kinderopvang rekent in 2026 niet aangepast worden aan de inflatie. Dat heeft direct gevolgen: opvanglocaties verhogen elk jaar hun uurprijs voor opvang, vanwege oplopende kosten. Maar de overheid keert toeslagen uit tot een maximale uurprijs. Door het plan van het nieuwe kabinet zullen die twee bedragen verder uit elkaar gaan liggen, waardoor ouders over een groter deel van de uurprijs geen vergoeding krijgen. Het levert de staatskas een verwachte besparing op van 254 miljoen euro.
Het plan stemt ouders en crèches niet vrolijk. „Het is jojobeleid”, zegt Gjalt Jellesma, voorzitter van de Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang (BOinK). „De overheid toont zich onbetrouwbaar”, stelt de Brancheorganisatie Kinderopvang, die aanbieders van kinderopvang vertegenwoordigt.
Kloof tussen ouders en overheid
Hun grootste bezwaar is dat er de afgelopen jaren een steeds grotere kloof is ontstaan tussen wat ouders betalen voor opvang, en het uurtarief dat de overheid vergoedt. In 2024 is die kloof gedicht door de uurprijzen die de overheid vergoedt extra te verhogen, voor de dagopvang met ruim een euro per uur. Dat was een reparatie, stelt een woordvoerder van de Brancheorganisatie Kinderopvang, die „door deze bezuiniging direct weer teniet is gedaan.”
De besparing van 254 miljoen komt volgens de branche vooral op het bordje van ouders in lagere inkomensgroepen. Ed Buitenhek, die bedrijven in de kinderopvang en overheden adviseert, verwacht dat in 2026 de tarieven van kinderdagverblijven met zo’n 5 procent zullen stijgen. „Op dit moment betaalt iemand in de laagste inkomensgroepen 40 eurocent per opvanguur zelf. Ik heb het doorgerekend: als de prijzen met 5 procent stijgen dan verwacht ik dat deze groep door dit plan in 2026 bijna een euro per uur zelf betaalt.” Dat komt volgens hem uit op een kostenverschil van ruim 500 euro per kind op jaarbasis.
Tweede Kamerlid Senna Maatoug (GroenLinks-PvdA) noemt het om die reden „een platte bezuinigingsmaatregel ten koste van mensen met de laagste inkomens.” Zij vindt het dubbel dat aan de ene kant opvang op termijn vrijwel gratis wordt, en aan de andere nu de kosten voor mensen zullen toenemen. „Het is asociaal, onuitlegbaar, onnavolgbaar en onverstandig.”
Bij lagere inkomensgroepen is kinderopvang juist het hardste nodig, zegt BOinK-voorzitter Jellesma. Die groep is volgens hem gevoelig voor kostenstijgingen, dus als die elk jaar onvoorspelbaar blijken zullen zij kinderopvang mogelijk eerder vaarwel zeggen. „Terwijl we als samenleving juist willen dat bijvoorbeeld verpleegkundigen ervoor kiezen om meer te gaan werken, want die groepen hebben we hard nodig. Maar het signaal is nu verkeerd, kinderopvang blijft zo een onbetrouwbare voorziening.”
Beloofd stelsel
Een woordvoerder van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) stelt dat in aanloop naar het nieuwe financieringsstelsel het percentage dat door de overheid vergoed wordt, vanaf volgend jaar jaarlijks zal groeien. Daardoor zal de betaalbaarheid in 2026 voor „de meeste huishoudens per saldo naar verwachting toenemen.” De brancheverenigingen betwijfelen of het stelsel er daadwerkelijk in beloofde vorm zal komen. Vorig jaar concludeerden het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Planbureau (CPB) dat het grotendeels gratis maken van de opvang nauwelijks leidt tot meer werkende mensen. Ook zijn er door de toename van vraag naar opvang mogelijk te weinig medewerkers en locaties.
Ruben Fukkink, hoogleraar kinderopvang aan de Universiteit van Amsterdam, maakt zich zorgen over de „dubbele boodschap” van het kabinet. Volgens hem zijn ouders van jonge kinderen al een kwetsbare groep, en neemt de onzekerheid over de toekomst van opvang op deze manier alleen maar toe. „Ouders wordt nu al jaren als stip op de horizon kinderopvang als basisvoorziening voorgespiegeld. Dan zou het voor de hand liggen dat de lijn daarheen vanaf nu een rechte is.” Maar, ziet hij, de maatregel van deze week is juist het tegenovergestelde. „De reactie van ouders zou zomaar kunnen zijn: misschien moeten we de komende jaren toch maar opa en oma gaan bellen.”
Lees ook
Op een rij gezet: dit zijn de plannen uit het coalitieakkoord
