Na een weekend onder hoogspanning oogt de Arnhemse moslimgemeenschap – zo’n twintigduizend inwoners – deze maandag verslagen.
Pegidavoorman Edwin Wagensveld, eind vorig jaar al eens veroordeeld voor het beledigen van moslims, had aangekondigd een koran te verbranden, op zaterdagmiddag op het Jansplein in het centrum van de Gelderse hoofdstad.
De politie escorteerde de demonstrant tot driemaal toe naar een andere plek op het plein, zodat hij zijn demonstratierecht kon blijven uitoefenen. Enkele honderden tegendemonstranten trachtten de boekverbranding te verhinderen, enkelen gebruikten geweld. Ze hielden zich daarbij niet aan de aangewezen locatie: het nabijgelegen Willemsplein. Een confrontatie met de ME liep uit op enkele gewonden en arrestaties. Ook Wagensveld zou lichte verwondingen hebben opgelopen, volgens een brief van burgemeester Marcouch.
„Of ik teleurgesteld bent, vraagt u? Dat is veel te zacht uitgedrukt”, zegt Khaled Mouhouti, voorzitter van de Nour al-Houdamoskee in Arnhem-Zuid. Burgemeester Ahmed Marcouch kent hij persoonlijk: „Ik heb zijn privénummer.” En ja, benadrukt hij: „Ik begrijp zijn positie als burgemeester. Wij zijn óók voor het demonstratierecht.”
Lees ook
Koranverbrandingen komen hard aan bij Zweedse moslims: ‘Het verbranden van ons heilige boek valt niet onder vrije meningsuiting’
‘Dit gaat uit de hand lopen’
Maar wat Mouhouti, en met hem zeven andere islamitische organisaties uit Arnhem die een gezamenlijke verklaring naar buiten brachten, het meest dwarszit, is het argument dat de burgemeester gebruikte om niet in te grijpen. Tegenover Omroep Gelderland liet Marcouch weten „aan de voorkant” niet over informatie te beschikken die hem in staat zou stellen de koranverbranding af te gelasten. Als burgemeester kan hij niets over de inhoud van een demonstratie zeggen. Alleen als de openbare orde en de veiligheid aantoonbaar in het geding zijn, mag hij ingrijpen.
„Maar toen er op vrijdag een artikel over de Pegidademonstratie in De Gelderlander viraal ging, en ook bij het vrijdaggebed in enkele bomvolle moskeeën aandacht werd besteed aan de actie, toen wisten we: dit gaat uit de hand lopen.” NRC zag drie verschillende flyers die in de 24 uur voor de actie rondgingen, waarin opgeroepen werd de verbranding tegen te houden en, aldus één digitale aankondiging, op zaterdagavond te gaan rellen.
Mouhouti: „Ik heb Marcouch al vanaf vrijdag gesmeekt, echt gesmeekt, om deze actie niet door te laten gaan.” Een aangekondigde koranverbranding voor een moskee in Apeldoorn werd eerder wél voorkomen door de burgemeester met de openbare veiligheid als argument. „Dat daar, zoals de burgemeester stelt, een APV (Algemene Plaatselijke Verordening) voor nodig is, is onzin. En dat wéét hij gewoon. Dat kun je gewoon met een beroep op ‘openbare orde en veiligheid’ regelen.”
Op beelden van de demonstratie van omroep PowNed is te zien dat Mouhouti de megafoon ter hand neemt en de tegendemonstranten oproept naar huis te gaan. Het is genoeg geweest jongens, riep hij. „Dit is het ons niet waard.” Mouhouti: „Tot mijn verbazing mocht Wagensveld daarna nog een derde keer zijn vuurkorf uitstallen om te proberen de koran te verbranden. Dan heeft zo’n oproep van mij toch geen enkele zin? De drang om de verbranding tot driemaal toe te faciliteren door onze burgemeester heeft echt veel kapotgemaakt in onze samenleving.”
Behalve verslagen is de islamitische gemeenschap deze maandag ook vastberaden. Er worden al plannen gesmeed voor een vredesmars, samen met het INA (Interreligieus Netwerk Amsterdam) en de naburige protestantse Koepelgemeente die zich middels statements achter de Arnhemse moslims schaarden. En de moskeeën laten zich adviseren over de mogelijkheid naar de rechter te stappen om de gang van zaken te toetsen.
Project X
Uit appverkeer in handen van NRC blijkt dat de moskeevoorzitters al op 4 januari een waarschuwing kregen vanuit de gemeente dat een demonstratie op komst was, waarbij mogelijk een koran zou worden verbrand of verscheurd. De betrokken veiligheidsadviseur vroeg hen het bericht daarover „hoogstens met leden van het moskeebestuur” te delen, in de hoop de demonstratie zo geruisloos mogelijk te laten verlopen. Tegelijk „moeten we rekening houden met boze reacties vanuit de islamitische gemeenschap”. Het verzoek sloot af met de vraag om „signalen” daarover te delen, zodat „eventuele confrontaties” zouden kunnen worden voorkomen.
„Wat zo steekt”, zegt Mustafa Akpinar van Stichting Islamitisch Centrum Arnhem-Zuid, „is dat we wel degelijk aan de bel hebben getrokken. We zijn zelfs nog bij de burgemeester langsgeweest. Maar er was niets wat hem van gedachten kon doen veranderen.” Mouhouti: „Toen ik hem vroeg of hij niet bang was voor een scenario als Project X, dat er misschien wel mensen zouden komen, zei hij alleen maar: dat regelen we dan wel..”
Deze woensdag debatteert de Arnhemse gemeenteraad. Burgemeester Marcouch klonk deze maandag in een telefonische reactie aan NRC aangeslagen over de „vernederende actie” van Wagensveld, „die geen ander doel heeft dan een groep mensen kleineren die al jaren veel heeft moeten incasseren.” Toch, pas toen de demonstrant voor de derde maal werd aangevallen door een groep tegendemonstranten, oordeelde de politie dat ze de veiligheid niet meer kon waarborgen, zegt hij. „En, hoewel ik tot in mijn tenen begrip heb voor het verdriet dat ik daarmee oproep, kon ik pas na dit advies de demonstratie ontbinden.”
De burgemeester zegt wel iets te voelen voor het Deense model. Sinds eind 2022 is het verbranden of verscheuren van heilige boeken in Denemarken strafbaar. „Dat zou mij in staat stellen om eerder in te grijpen.” Nu kon dat niet, klinkt hij beslist. „Toen in Staphorst een demonstratie van Kick Out Zwarte Piet verhinderd werd, was de conclusie ook dat de gemeente daar veel meer had moeten doen om de demonstratie doorgang te laten vinden. Ik wilde voorkomen dat men dat achteraf ook tegen mij zou zeggen.”
Lees ook
Deens parlement stemt in met verbod op koranverbrandingen
