Op de bouwplaats in Heikant zijn de grappen in het Vlaams

Posted on August 16, 2023 by admin

N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.

Reportage

In de Belgische bouw is weinig werk. Vlaamse bouwvakkers trekken daarom naar Zeeuws-Vlaanderen. Het Nederlandse bouwbedrijf MM is blij met hen. Ruim twee derde van het personeel is Vlaams.

Het is in Zeeuws-Vlaanderen moeilijk aan personeel voor de bouw te komen, dus zoeken bedrijven over de grens. — Het is in Zeeuws-Vlaanderen moeilijk aan **personeel voor de bouw** te komen, dus zoeken bedrijven over de grens. Foto Walter Herfst

Het regent op de bouwplaats in het Zeeuws-Vlaamse dorp Sint Jansteen. De mannen die er aan het werk zijn, twee Nederlanders en drie Vlamingen, werken gewoon door. Voor de Vlamingen is dat niet vanzelfsprekend. Als regen de werkzaamheden in de weg staat, kan dat reden tot ‘doppen’ zijn: thuisblijven en voor 70 procent uitbetaald krijgen. Dat systeem kennen ze alleen in België. „Wij trekken gewoon een regenjas aan”, zegt hun Nederlandse projectleider Ricardo van Dorsselaer. Hij geeft zijn Vlaamse collega’s een knipoog.

De drie Belgische mannen zitten net te pauzeren, in een bestelbus vol bouwmaterialen. Ze zijn in dienst van een Belgisch bedrijf dat ook personeel levert aan Nederlandse projecten. Wat nu een zandhoop is met hijskranen, stapels bakstenen en net opgetrokken gevels, moet straks een nieuwe wijk met grote vrijstaande huizen zijn. De Belgen, Gerrit Maes (39), Mauro Van Puyvelde (20) en Kristian Gerkay (31), plaatsen de kozijnen. Ze werken samen met Nederlandse metselaars en onder Nederlandse leiding. Dat leidt nogal eens tot plagerijtjes over en weer.

Net als elders in Nederland is het in Zeeuws-Vlaanderen, toch al een regio met een heel krappe arbeidsmarkt, moeilijk aan personeel voor de bouw te komen. De oplossing ligt net over de grens: voor Vlaamse bouwvakkers is het in eigen land moeilijker geworden bouwprojecten te vinden.

Economen van ING voorspelden dit jaar dat de groei uit de Belgische bouw kon raken. In de eerste tien maanden van 2022 daalde het aantal verleende vergunningen voor woningbouw met 8,3 procent. Stijgende materiaalprijzen en hogere rente drukten de aanvragen, en voor vergunningen die wél worden aangevraagd is de wachttijd doorgaans lang, zei ING-econoom Wouter Thierie tegen de Belgische krant Het Nieuwsblad. Dat ontmoedigt projectontwikkelaars en vertraagt de bouwsector.

Geregeld bieden Vlaamse bouwlieden zich daarom aan bij Martin Mannaert, eigenaar van het Nederlandse bouwbedrijf MM Nieuwbouw en Verbouwing. Van de minimaal veertig mensen die het bedrijf dagelijks inzet op bouwprojecten in Zeeuws-Vlaanderen, is ruim twee derde Belg.

Geen 9-tot-5-mentaliteit

Het is kort voor de bouwvak als Ricardo van Dorsselaer, projectleider bij MM, de verslaggevers langs bouwplaatsen rijdt in Sint Jansteen en Heikant, Nederlandse dorpen aan de grens. Onderweg stopt hij op een lange weg, en wijst naar een huis. „Daar hebben wij laatst een dakrenovatie gedaan. De ene kant van deze weg is in Nederland, de andere kant van de weg in België.” Kijk maar, zegt hij: een paar meter van het huis staat een grenspaal. Het staat op Belgische grond, maar krijgt stroom uit Nederland. Geen probleem, zegt Van Dorsselaer. „Doet niemand moeilijk over.”

De drie Belgen op de bouwplaats in Sint Jansteen werken drie tot vijf jaar voor MM, vertellen ze. Ze wonen in dorpen over de grens, zo’n tien tot twintig minuutjes rijden verderop. In de bus waarin ze pauzeren eten ze bastognekoeken. „Ook eentje?”

Martin Mannaert heeft zelf alleen metselaars in dienst en is blij met de vele zelfstandige Belgische bouwlieden die bij hem aankloppen, vertelt hij later aan de telefoon. Dakdekkers en kozijnmonteurs heeft hij nodig voor de afwerking van zijn woningen. En ze zijn ook nog eens beter dan Nederlandse bouwlieden, vindt hij. „Ze leveren beter werk en werken harder dan Nederlanders.”

Dat Belgen een betere werkhouding hebben, herkent de Nederlandse Michel Picavet (35) maar al te goed. Jarenlang werkte hij als metselaar in België. „Daar rent iedereen voor de baas als die op locatie is”, zegt hij in de bouwkeet op Sint Jansteen, waar hij samen met zijn Nederlandse collega Stefano Kuipers een maaltijdsalade eet. Ze hebben zojuist een pallet bakstenen op de verdieping van een woning in aanbouw gehesen. „In Nederland hebben we een 9-tot-5-mentaliteit en denken we aan onze rug als we zwaar moeten tillen. In België lachen ze daar om.”

Belgische aannemers zijn – anders dan Nederlandse – vaak gespecialiseerd in één activiteit, zoals stukadoren, installeren of metselen. Dat maakt volgens Mannaert ook dat ze vaak beter zijn in dat specifieke onderdeel. „Nederlandse aannemers werken niet zo gefragmenteerd”, zegt hij. „Die bieden vaak alles in één aan. Belgische aannemers moeten meer opdrachten binnenhalen om de agenda te vullen, omdat hun werk van kortere duur is.” Daarom zoeken zij ook over de grens opdrachten.

In Picavets tijd in België was dat wel anders. Zo’n tien jaar geleden, tijdens de bouwcrisis, dreigde hij zijn baan bij een Nederlandse aannemer te verliezen. „Hier over de grens was een aannemer die wel veel werk had”, zegt hij. „Daar werd meer gebouwd dan in Nederland. Ik kon meteen aan de slag.”

Harder vechten

Inmiddels moeten kleine Belgische aannemers, zoals zzp’er Kevin Bracke (36), harder vechten om werk binnen te halen. „Een paar jaar geleden kreeg ik een ‘ja’ op acht van de tien offertes die ik verstuurde”, vertelt hij op de bouwplaats in Heikant, waar hij het dak van een nieuwbouwwoning aan het monteren is. „Tegenwoordig ben ik al blij als ik twee van de tien opdrachten binnenhaal.”

Vroeger stond er in België weleens een pot bier voor ons klaar, nu krijg je soms niet eens een kopje koffie

Kevin Bracke aannemer

Dat heeft alles te maken met de torenhoge inflatie, denken Bracke en zijn Vlaamse collega Damian Geers (23). In zowel Nederland als België stegen de prijzen de afgelopen anderhalf jaar hard. In het Vlaamse Gewest van België leefde 7,7 procent van de bevolking in 2022 met een inkomen onder de armoedegrens. In Nederland ligt dat met 6,8 procent iets lager. Hoewel die percentages niet ver uit elkaar liggen, denken Bracke en Geers dat de stijgende prijzen in België duidelijker gevoeld worden. „Daar leeft de vraag wie het nog kan betalen veel meer dan in Nederland”, zegt Geers.

Ze merken het bijvoorbeeld als ze bij klanten over de vloer komen. Als ze in België een woning verbouwen, krijgen ze zelden nog iets te drinken of te eten aangeboden, vertellen ze. „Vroeger stond er in België nog weleens een pot bier voor ons klaar”, zegt Bracke. „Tegenwoordig krijg je soms niet eens een kopje koffie, terwijl Nederlanders klaarzitten met boterkoek.”

Nu het in België moeilijker is aan opdrachten te komen, nemen de Vlamingen het werk van Mannaert in Nederland maar al te graag aan. Maar ook voor MM lijkt een onzekere periode op komst. „Er zitten veel projecten in de pen, zoals we dat noemen”, zegt Van Dorsselaer, „maar het is nog de vraag of die ook gerealiseerd gaan worden.” De afgelopen tijd zijn in heel Nederland bouwplannen vertraagd door onduidelijkheid over stikstofmaatregelen.

Van collega’s die grotere projecten aannemen, zoals de bouw van flats, hoort Mannaert daarnaast dat ook in Zeeuws-Vlaanderen de verkoop van nieuwbouwwoningen terugloopt, net als in de rest van Nederland. En in de gemeente Hulst, waar MM vooral bouwt, merkt hij dat er steeds minder nieuwe bouwkavels worden uitgegeven.

Intussen kijken Belgische aannemers ook vaker over de grens om in Nederland nieuwbouwprojecten te beginnen, bij gebrek aan projecten in eigen land. Geregeld vragen Nederlandse opdrachtgevers ook offertes bij hen aan.

Soms rijdt Van Dorsselaer langs een nieuwbouwwoning, vertelt hij, die ongeveer in dezelfde stijl is gebouwd als de woningen van MM – modern, strak en zwart – maar dan door een Vlaams bedrijf. „Die hadden wij net zo goed kunnen bouwen, denk ik dan weleens.”

Op de bouwplaats in Heikant is Van Dorsselaer de enige Nederlander. Zijn Zeeuwse tongval maakt plaats voor een zachte g en zijn uitspraken worden voor de verslaggevers onverstaanbaar. Getuige het gelach van de Vlaamse collega’s moeten het goede grappen zijn. „Salut hé!” roept hij naar hen als hij met zijn bus van de bouwplaats wegrijdt. „Als je elkaar zo vaak ziet”, zegt hij, „ga je vanzelf grapjes met elkaar maken in dezelfde taal.”

Jammen, neerschieten, hacken: wat kun je doen tegen aanslagen met drones?

admin
November 15, 2024
0

Een vuurstraal daalt neer op het bos en maakt korte metten met iedereen die zich tussen de bomen verschuilt.

Het is geen drakenscène uit Game of Thrones, maar een vloeibaar thermiet spuwende drone die Oekraïense strijdkrachten inzetten tegen het Russische leger. Het filmpje circuleert sinds september op sociale media en past in een lange reeks frontvideo’s van drones die soldaten en militaire voertuigen uitschakelen met explosieven vanuit de lucht. Dood en verderf, verpakt in hardrock en snedige teksten: dat is oorlogspropaganda in de 21ste eeuw.

Huiveringwekkend. Vooral de wetenschap dat dit soort drones, in elkaar geknutseld met 3D-printers en huis-tuin-en-keukentechniek, niet alleen aan het front kunnen vliegen. De ingrediënten zijn overal te koop en de killer drones zijn net zo makkelijk in te zetten voor terroristische aanslagen, op plekken waar geen oorlog woedt. Wat kun je daartegen doen?

Luitenant-kolonel Arjen Nijkamp moest even slikken toen hij de vliegende vlammenwerper zag. Daar helpt geen kippengaas tegen – dat materiaal spannen Russische soldaten boven de loopgraven om drones af te weren.

‘Head Joint Nucleus C-UAS’ staat op zijn visitekaartje: counter-uncrewed aircraft systems, drones dus. Het counter-drone peloton telt tientallen specialisten die vallen onder het Grondgebonden Luchtverdedigingscommando ,

Regelmatig worden zij door de politie ingeschakeld om te assisteren bij de beveiliging van grote evenementen – potentiële plekken voor aanslagen. Denk aan de intocht van Sinterklaas, Koningsdag, de Nationale Dodenherdenking op de Dam of de NAVO-top in Den Haag. Nijkamp: „Vroeger waren we bang voor een man in een vrachtwagen. Het gevaar komt nu ook van boven. Je moet denken in drie dimensies.”

Hightech hondenkennel

Het counterdrone-testcentrum zit in een voormalige hondenkennel op een kazerne in de Peel. Hier hebben ze toestemming om met hightech wapens te experimenteren om droneaanvallen af te weren. Eigenlijk is vliegen met drones in de buurt van een vliegveld verboden, maar voor Nijkamp is een telefoontje naar luchtmachtbasis Volkel, om de hoek, genoeg.

Naderende drones zie je aankomen met detectiecamera’s, radars of met microfoons die het zoemende geluid opvangen – detectie is vaak een combinatie van die methoden. De mobiele radars van het Nederlandse bedrijf Robin Radar, ooit ontwikkeld door TNO om vogels te herkennen, kunnen de kleinste drones waarnemen. Defensie doneerde onlangs nog 51 van deze systemen aan Oekraïne.

Om drones uit te schakelen hoef je ze niet per se neer te schieten. ‘Jammen’ met stoorzenders is een gangbare strategie. De draagbare stoorzenders kun je enigszins nauwkeurig richten en hebben een reikwijdte van ongeveer twee kilometer. Ze drukken het controlesignaal van de dronepiloot weg met een krachtiger signaal, op de wifi-frequenties. Dan krijgt de drone geen instructies meer, blijft stil hangen of keert terug naar de thuisbasis.

De andere optie is verstoring van het GPS-signaal, maar dat is gevaarlijk in gebieden waar luchtvaartverkeer is.

Drones hacken kan ook: je verstoort dan de geplande route en dwingt de drone te landen op een veilige plek. Hacken is lastiger nu de drones hun datacommunicatie versleutelen. Volgens de wet is het bovendien computervredebreuk, dus niet toegestaan. Maar dat is je laatste zorg als er een drone met een granaat op je afkomt. Moderne drones zijn al ‘storingsproof’: als het signaal verstoord wordt, navigeren ze verder op basis van beeldherkenning of gebruiken lidar, een combinatie van radar en laser die in het donker werkt. Zo vinden ze zelf hun doel, in een tevoren aangegeven gebied. Kunstmatige intelligentie doet de rest.

Paraplu

Nijkamp gaat voor in het magazijn van de voormalige hondenkennel, daar ligt materiaal waar de C-UAS-unit mee oefent. De meeste antidrone-apparatuur is mobiel; ze past ook op het dak van een gebouw, om tijdens de Dodenherdenking een beschermende ‘paraplu’ boven de menigte op De Dam te creëren. Die keer dat het C-UAS-team ingreep, ging het om iemand die de regels overtrad, maar geen kwaad in de zin had.

Als storen niet werkt, dan zijn de tragere drones te ‘pakken’ door een vangnet af te schieten met een andere drone, zoals de Dronecatcher van het Nederlandse Delft Dynamics. Neerschieten met kogels is lastig – zeker bij de nieuwste generatie FPV-drones (first person view); die halen 300 kilometer per uur, sneller dan een racewagen.

De filmpjes uit Oekraïne openden bij het grote publiek de ogen voor gevaar uit de lucht en antidronemaatregelen hebben in Europa hoge prioriteit. De EU benadrukt tegelijkertijd hoe nuttig drones kunnen zijn, bijvoorbeeld voor snel hulptransport met medicijnen en medische hulpmiddelen – niet alleen voor makelaarsvideo’s.

Maar bij evenementen moeten ze wegblijven. De Franse politie haalde tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Parijs vijftig drones uit de lucht. „Die detectie is nog niet waterdicht. Je zit er eigenlijk op te wachten dat het een keertje mis gaat”, zegt Wiebe de Jager.

Hij is een ervaren dronepiloot en houdt op dronewatch.nl het nieuws bij – ook dat over de snelgroeiende anti-dronemarkt. Er is strenge regulering voor waar en hoe je met drones mag vliegen, en waar je je moet registreren. Regels beschermen echter niet tegen terreuraanslagen.

Zijn eerste drone kocht De Jager tien jaar geleden: een DJI Phantom 2 Vision Plus. Hij betaalde destijds 1.100 euro voor een drone van anderhalve kilo waar hij een kwartiertje mee kon vliegen. Tegenwoordig heb je voor de helft een drone die zes keer lichter is en drie keer zo lang vliegt, met een veel betere camera en sensoren om botsingen te mijden. „De dronetechniek gaat knetterhard en is bijna niet te reguleren.”

If it flies…

De politie organiseerde in het verleden droneclashes, wedstrijdjes om te oefenen tegen goede dronevliegers. In de militaire wereld is het allang geen spelletje meer. Het front verandert in Star Wars. Drones die vechten tegen drones, of je schiet ze met lasers uit de lucht, zoals Israëls Iron Beam, die met 100 kilowatt vermogen een euromunt op tien kilometer afstand kan raken. Het kost alleen stroom, geen kogels.

Over vijf jaar hebben we dat ook in Nederland, denkt luitenant-kolonel Nijkamp. Het past ook in zijn ‘toolbox’ maar is niet het meest handige wapen voor inzet in Nederland: schiet je een drone uit de lucht boven een menigte, dan raken er toch mensen gewond.

Een andere variant is high power microwave, een elektromagnetische golf die een onzichtbare mokerslag uitdeelt aan de elektrische motors in een drone. Je mept er in één keer een zwerm drones mee uit de lucht. Zoals leverancier Epirus zegt: „If it flies, it dies.”

Dat is een oude slogan uit het Amerikaanse leger, zegt Nijkamp. „In dit dronetijdperk moet je het aanpassen. If it flies, you die.”

Rechtse meerderheid in Europees Parlement wil de anti-boskapwet afzwakken

admin
November 14, 2024
0

In Brussel wordt opnieuw gesnoeid in groene Europese plannen. Een meerderheid van het Europees Parlement wil de invoering van de omvangrijke ontbossingswet niet alleen uitstellen, maar ook afzwakken. Om dat te bereiken, sloegen centrumrechtse Europarlementariërs donderdag de handen ineen met de radicaalrechtse flank, een unicum.

De ontbossingswet, bedoeld om boskap tegen te gaan, werd gezien als een historische mijlpaal in het Europese natuur- en klimaatbeleid. Bedrijven die zich bezighouden met de import van hout, papier, palmolie, rubber, soja, koffie en vlees moeten voortaan aantonen dat hun producten niet afkomstig zijn van land dat illegaal is ontbost. Het parlement had al ingestemd, de lidstaten waren akkoord, de Europese Commissie was aan de uitvoering begonnen en bedrijven bereidden zich voor.

De kanteling rond de ontbossingswet tekent de verschuivende machtsbalans in het parlement

Na een stevige lobby vanuit de landbouw, de industrie en het buitenland stelde de Commissie vorige maand al voor de invoering met één jaar uit te stellen, naar 2026. Donderdag deed een rechtse meerderheid in het Europese Parlement daar nog een schep bovenop: de wet moet niet alleen worden uitgesteld, maar ook op punten worden versoepeld.

De kanteling rond de ontbossingswet tekent de verschuivende machtsbalans in het parlement. De drie grote fracties van christendemocraten (EVP), sociaal-democraten (S&D) en liberalen (Renew) vormen nog altijd de coalitie waar de Europese Commissie op leunt. Maar de verhoudingen beginnen te verzuren, omdat de grootste fractie, de EVP, sinds de verkiezingen in juni desgewenst ook naar rechts kan buigen. Woensdag bleek al dat de benoeming van de nieuwe Eurocommisssarissen in een moddergevecht is ontaard waarbij links en rechts elkaar in een wurggreep houden.

Donderdag zocht de EVP steun van radicaalrechts om de belangrijke natuurverordening aan te passen en uit te stellen. Dat lukte. Een aantal bedrijven reageerde opgelucht, natuurorganisaties zijn juist bezorgd. „Een schandelijk moment voor de EVP en een verraad van haar toezeggingen aan Europese burgers, vooruitstrevende bedrijven, de bossen van de wereld en ons klimaat”, stelde het Wereld Natuur Fonds.

Onzekerheid

Van de Ontbossingswet, die twee jaar geleden door het Europees Parlement was aangenomen, was twee maanden geleden al duidelijk dat die zou worden uitgesteld. Toen adviseerde de Europese Commissie daartoe.

Met name vanuit Duitsland kwam de klacht dat bedrijven nog niet klaar waren om een goed registratiesysteem in te voeren. Vooral kleine bedrijven zouden moeite hebben om de ingewikkelde productieketens in kaart te brengen. Een van de sectoren die met de wet te maken krijgt is de Duitse autoindustrie: het leer voor autostoelen komt uit het Amazonegebied.

Er was ook verzet uit andere landen, bijvoorbeeld uit Brazilië, waarvan 30 procent van de export onder de wet zou vallen. De Braziliaanse overheid noemde de regels onlangs „eenzijdig en bestraffend”. De regering van Indonesië deed de wet af als een vorm van imperialisme. Ze kregen dit najaar bijval van de baas van de Wereldhandelsorganisatie WTO.

Tegelijkertijd waarschuwden meer dan vijftig grote bedrijven, waaronder Nestlé en Michelin, juist tegen uitstel. Nu de wet eenmaal was aangekondigd, zeiden zij, zou uitstel onzekerheid veroorzaken en investeringen op het spel zetten.

Omdat het parlement zich mocht uitspreken over het voorstel van de Commissie, kwamen nieuwe onderhandelingen op gang. De EVP kwam daarin twee weken geleden onverwachts met voorstellen om de wet ook te versoepelen. De EVP was voor de verkiezingen nog een groot voorstander van de wet, maar spreekt sinds kort van „een bureaucratisch monster”. „Deze wet was zo’n gedrocht geworden met zoveel rompslomp dat we hebben gezegd: dit is niet de bedoeling”, zegt CDA-Europarlementariër Ingeborg ter Laak, aangesloten bij de EVP. De huidige wet dreigt volgens haar te ingewikkeld uit te pakken, met name voor kleine boeren buiten Europa. „We zijn voor de wet, maar het moet werkbaar zijn.”

Op een aantal belangrijke punten kreeg de EVP donderdag steun van radicaalrechtse partijen. Daardoor ging een meerderheid akkoord met een voorstel om landen met minimale risico’s op illegale boskap uit te zonderen. Landen die sinds 1990 in totaal geen bosareaal verloren, krijgen in dit voorstel een ‘zonder risico’-label: producten uit die landen worden vrijgesteld. Milieuorganisaties hebben hier kritiek op, omdat soms oud bos is vervangen voor nieuw bos en producenten de wet makkelijker kunnen omzeilen.

Het uitstel is nu een feit. De voorstellen om de wet te versoepelen zullen eerst door de Europese Commissie en de EU-landen worden bestudeerd. Daar viel de afgelopen tijd bereidheid te horen om de wet aan te passen, maar ook de angst dat de hele wet dan weer ter discussie komt te staan.

Duits topeconoom: ‘De relatie tussen politiek en economie in Duitsland is ongezond’

admin
November 14, 2024
0

Het Duitse businessmodel berustte op goedkoop gas uit Rusland en een schijnbaar onverzadigbare afzetmarkt in China. En de VS bekostigden de Duitse defensie.

Maar aan de goedkope energie uit Rusland kwam in februari 2022 een abrupt einde, de economische groei in China stagneert, en sinds de oorlog in Oekraïne steekt Duitsland weer meer geld in defensie – hoewel de afhankelijkheid van de VS nog altijd enorm is.

Ziehier de korte samenvatting van de grote problemen waarmee Duitsland kampt. Over de vraag hoe de Duitse business nieuw leven in te blazen is – de economie krimpt in 2024 voor het tweede jaar op rij – viel vorige week de regering onder kanselier Olaf Scholz (SPD). De coalitie van zijn sociaal-democraten, de Groenen en de liberale FDP werd het niet eens over welke weg ze moest inslaan. De FDP wilde ondanks alles vasthouden aan de roemruchte Schuldenbremse, die de overheid streng beperkt schulden aan te gaan. SPD en Groenen wilden wel extra ruimte.

Hoe nu verder? Marcel Fratzscher, hoofd van het gerenommeerde economisch onderzoeksinstituut Deutsche Institut für Wirtschaftsforschung, evalueert de politieke en economische situatie.

Veel commentatoren stellen nu dat de coalitie van SPD, Groenen en FDP gedoemd was te mislukken. Ziet u dat ook zo?

„Nee. Het akkoord tussen de drie partijen was goed, het stelde de juiste prioriteiten. Maar enkele maanden na het aantreden van de regering begon de oorlog in Oekraïne en dit zette alles op zijn kop. Voor defensie bleek veel meer geld nodig, net als voor inzakkende economie. De coalitie wilde zich richten op een concurrerende economie, de energietransitie, vergroening en hervorming van sociale voorzieningen, maar stond plotseling voor geheel andere uitdagingen. Ze reageerde eigenlijk goed op de crisis en kon in 2022 snel de energieprijzen stabiliseren. Maar de partijen hebben zich onvoldoende aangepast aan de nieuwe realiteit en hielden – met name de FDP – te veel vast aan ideologische dogma’s.”

FDP-voorzitter en oud-minister van Financiën Christian Lindner lijkt teruggekeerd naar klassieke FDP-waarden als de Schuldenbremse. In 2021 noemde hij de zwarte nul [een begroting die in evenwicht is of een overschot vertoont] immers nog een ‘conservatieve fetisj’.

„Ja. Ik denk alleen niet dat hij ooit echt anders over die Schuldenbremse dacht, maar dat hij zich met die uitspraak een beetje boven de partijen wilde verheffen. De FDP staat sceptisch tegenover de overheid, een beetje zoals de Republikeinen in de VS. Hoe kleiner de overheid, hoe beter. Dat sluit hogere schulden en belastingverhoging uit, want de overheid doet in die optiek niet per se iets goeds met dat geld. Een rem op schuld is dus absolute prioriteit. Maar in een situatie als in de afgelopen jaren is het onmogelijk zo politiek te bedrijven.”

Luister naar