Ook onderzoek bij NOS Nieuws naar omgangsvormen en cultuur

De Nederlandse Autoriteit Persoonsgegevens (AP) staat alleen in haar strenge uitleg van de Europese privacywet AVG. Het Europese Hof van Justitie heeft besloten dat er wel degelijk louter commerciële redenen kunnen zijn om een inbreuk te maken op de privacy van burgers. De AP wilde dat uitsluiten.

Dat blijkt uit een arrest van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg van afgelopen vrijdag. Daarin velt het Hof een oordeel over hoe een Europese wet moet worden geïnterpreteerd. Deze uitspraak is gedaan op verzoek van de rechtbank Amsterdam in een slepende rechtszaak tussen de Koninklijke Nederlandse Tennisbond (KNLTB) en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over handel in gegevens van tennissende Nederlanders. Mede op basis van deze bindende uitspraak van het Europese Hof moet de Nederlandse rechtbank nu nog zelf tot een oordeel komen.

Opbrengsten

Aanleiding voor het hele proces is onenigheid over een boete van 525.000 euro die de AP in 2020 heeft opgelegd aan de tennisbond vanwege het verkopen van persoonsgegevens van leden van de bond. Die boete vecht de bond aan.

Leden van tennisverenigingen zijn verplicht ook lid van de KNLTB. Die heeft, zonder daarvoor om toestemming te vragen, de persoonsgegevens van leden verkocht aan een gokbedrijf en aan een moederbedrijf van een online winkel met tennisartikelen, zodat die de leden konden benaderen met reclame. In het geval van de verkoop aan de Nederlandse Loterij Organisatie BV (NLO), de grootste aanbieder van kansspelen en casinospelen in Nederland, ging het om namen, adressen, geboortedata, (mobiele) telefoonnummers en e-mailadressen. De telefoongegevens werden verkocht voor een belactie van NLO via callcenters.

De KNLTB betoogt een ‘gerechtvaardigd belang’ te hebben voor deze datahandel, namelijk de tennissport in Nederland. Met de opbrengsten kan de bond weer leuke dingen doen voor tennissende leden. De AP legt de privacywet anders uit en zegt dat zo’n commercieel belang geen grondslag kan vormen die datahandel mogelijk maakt. „De burger staat voorop, vandaar onze principiële interpretatie van de wet waarin organisaties bijvoorbeeld nooit zonder toestemming persoonsgegevens van mensen mogen verkopen, alleen omdat ze daar geld mee kunnen verdienen”, mailt een woordvoerder van de AP in reactie op de uitspraak. „Dat is wat ons betreft nog steeds hoe het zou moeten zijn.” Omdat de ‘juridische realiteit’ anders is, zal de AP haar uitleg daarop aanpassen.

‘Eerste hoepel’

Het is voornamelijk een academische kwestie die de toezichthouder heeft proberen te voeren, zegt hoogleraar gegevensbescherming en privacyrecht Anna Berleevan de Open Universiteit. De interpretatie van de AP zou je kunnen zien als ‘wenselijk recht’, maar dat is niet hetzelfde als ‘geldend recht’ en dat is wat een toezichthouder moet toepassen. In de praktijk maakt het vermoedelijk ook weinig verschil. Het Hof heeft zich nu uitgesproken over de eerste stap in een drietrapsraket. Er volgen er nog twee en het lijkt Berlee sterk dat de tennisbond de rechtbank ervan kan overtuigen dat het recht heeft op deze manier van gegevensverwerking.

Zowel de AP als het Europese Hof stellen namelijk duidelijk dat voor een beroep op die commerciële belangen heel strikte voorwaarden gelden. Een bedrijf of organisatie moet bijvoorbeeld aantonen dat die commerciële doelen niet op een andere manier kunnen worden bereikt.

En vervolgens moet een rechter dat commerciële belang nog afwegen tegen het privacybelang waar inbreuk op wordt gemaakt. Hoe het Hof daar naar kijkt spreekt ook uit de uitspraak. Het wijst op het risico op gokverslaving van tennissers door marketing van een gokbedrijf. „Niet alle marketing en datahandel is nu opeens toegestaan”, benadrukt Berlee. „Helemaal niet. Je bent door een eerste hoepel van drie. Maar bij die tweede en derde ligt de lat flink hoog als je alleen een zuiver commercieel belang hebt.”

Die duiding geeft de AP zelf ook: „Uit de uitspraak van het Hof van Justitie volgt dat bij de tweede en de derde voorwaarde de belangen van de burger zwaar wegen. De AP zal hier scherp op blijven toezien.” Een belangrijk punt in de uitspraak van het Hof is ook wat mensen redelijkerwijs kunnen verwachten dat met hun gegevens gebeurt, wijst de woordvoerder van de AP. „En verwacht jij als lid van een tennisvereniging dat de tennisbond onder meer jouw telefoonnummer verkoopt aan een loterij?” De interpretatie daarvan is nu aan de Amsterdamse rechtbank.

Delen

Mail de redactie

Nederland en Oostenrijk hebben de steun van dertien Europese landen voor een strenger terugkeerbeleid voor afgewezen asielzoekers. De landen willen dat het huidige Europese terugkeerbeleid wordt aangescherpt en dat bijvoorbeeld asielzoekers worden bestraft als ze niet meewerken aan hun terugkeer. Ook moeten de landen van herkomst meer onder druk worden gezet om mee te werken.

Het Nederlands-Oostenrijkse voorstel wordt donderdag besproken in Luxemburg op een bijeenkomst van ministers van justitie en van asiel. Minister Marjolein Faber (Asiel, PVV) zal namens Nederland voor het strengere terugkeerbeleid pleiten. Het voorstel komt vervolgens volgende week op een Europese top in Brussel aan de orde. Omdat nu al zo veel landen steun uitspreken, wordt het voorstel gezien als belangrijk politiek signaal aan de Europese Commissie om dit plan nader uit te werken.

Verdwijnen in illegaliteit

Het terugsturen van mensen die niet in Nederland mogen blijven, is lastig. Volgens cijfers van de Dienst Terugkeer & Vertrek blijkt dat in de eerste helft van dit jaar 2.530 personen vrijwillig vertrokken en 2.150 gedwongen. Algerije, Syrië en Marokko staan bovenaan de lijst van terugkeerlanden. Maar een grote groep vertrok met onbekende bestemming en verdween zeer waarschijnlijk in de illegaliteit. Volgens de dienst ging het in de eerste helft van dit jaar om 4.270 personen.

Nederland en Oostenrijk kregen de afgelopen week de steun van onder meer Denemarken, Duitsland, Frankrijk en Italië voor strenger beleid. Ook de niet-EU-landen Zwitserland en Noorwegen, die wel deel uitmaken van het Schengengebied, steunen het voorstel. Het discussiestuk dat als inbreng dient voor de bijeenkomst van ministers, spreekt van „een paradigmaverschuiving in het terugkeerproces’’. Personen zonder verblijfsrecht moeten ter verantwoording worden geroepen, aldus het document. Dit zou kunnen betekenen dat afgewezen asielzoekers makkelijker kunnen worden opgesloten.

Ook wordt gedacht om de landen van herkomst onder druk te zetten met visa- en handelsmaatregelen. Zo zou worden overwogen het visumvrij reizen van diplomaten uit deze landen aan banden te leggen.

Deals sluiten

In 2018 heeft de Europese Commissie al voorstellen gedaan om dit beleid aan te scherpen, onder meer met ruimere regels om detentie op te leggen, maar dit kwam niet door het Europees Parlement. Daarom is dit onderdeel uit het Asiel- en Migratiepact gehaald dat de komende twee jaar worden ingevoerd. Volgens dit pact moet de beveiliging van de buitengrenzen worden opgevoerd. Ook wil de EU asielzoekers beter verdelen over de lidstaten en meer deals sluiten met landen die de zogenoemde irreguliere migranten tegenhouden, zoals onder meer als met Tunesië en Turkije is gebeurd.

Nederland sloot in 2022 zelf een verdrag met Marokko om Marokkaanse onderdanen die in Nederland voor asiel zijn afgewezen, te kunnen terugsturen. Sindsdien werkt Marokko weer mee, al liep dat in het begin nog moeizaam. Er is kritiek op deze overeenkomst omdat Nederland zich niet mag bemoeien met „Marokkaanse binnenlandse aangelegenheden”, bijvoorbeeld over hoe de oppositiebeweging in het Rifgebergte wordt behandeld. De vorige staatssecretaris van Asiel, VVD’er Eric van den Burg, zei begin dit jaar dat de Marokkodeal goed begint te werken.

Delen

Mail de redactie