N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Grootste fraudezaak van Nederland Na vijf jaar diende het hoger beroep in de fraudezaak rondom Vestia. Het lange wachten trok een zware wissel op de verdachten.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data104971377-052f87.jpg)
In de hal van het Paleis van Justitie in Den Haag ontwijkt Marcel de V. in het begin van de ochtend nog nauwgezet de blik van Arjan G. De twee mannen staan wat ongemakkelijk naast elkaar, geflankeerd door hun advocaten. De V. met de handen in de zij, G. met een zwart notitieblok in zijn handen geklemd. Pas na enkele uren op de lange zittingsdag voeren de twee een wat onwennig gesprekje tijdens een schorsing. Er is een kleine glimlach zichtbaar op het gezicht van De V.
De twee mannen kennen elkaar goed. Tussen 2003 en 2010 verdeelden ze heimelijk tientallen miljoenen die ze verkregen door de verkoop van risicovolle financiële producten aan woningcorporatie Vestia. Toen het misging bracht hun verdekte handel Vestia en het Nederlandse corporatiestelsel aan de rand van de financiële afgrond. De grootste fraudezaak van Nederland had een schadepost van ongeveer 2,7 miljard euro. Na ruim vijf jaar wachten diende donderdag het hoger beroep in hun strafzaak.
Exotische producten
Marcel de V. was in 2003 kasbeheerder bij de Rotterdamse woningcorporatie Vestia, die rond die tijd met 90.000 wooneenheden de grootste corporatie van Nederland was. Hij was verantwoordelijk voor de inkoop van complexe financiële producten, rentederivaten, een soort verzekering tegen renteschommeling, waardoor de rentelasten van Vestia jarenlang een stuk lager bleven dan bij andere corporaties.
Met corporatiegeld speculeerde De V. met deze financiële producten, en gokte dat de rente zou stijgen. Daar verdiende hij flink aan door heimelijk samen te werken met Arjan G., die met zijn adviesbureau Fifa Finance contacten onderhield met grote zakenbanken in Londen.
De fees die adviseur Arjan G. van de zakenbanken kreeg door de vele transacties met Vestia, deelde hij met Marcel de V. Zo hadden de twee er belang bij dat Vestia derivaten bleef kopen. Als goede klant werd Marcel de V. gefêteerd door de banken: van luxe etentjes tot kaartjes voor voetbalwedstrijden en popconcerten. Het duo toucheerde in totaal zo’n 20 miljoen euro. Marcel de V. kocht een grote woonboerderij bij Hazerswoude, terwijl Arjan G. een jachtterrein pachtte en een nieuwe Range Rover aanschafte.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2018/05/web-2305ecovestia4.jpg.jpg)
De derivatenportefeuille van Vestia neemt na enkele jaren onverantwoorde vormen aan. Op een zeker moment omvat de portefeuille zo’n 23 miljard euro aan renteverzekeringen. Als eind 2008 de rente scherp daalt tijdens de eurocrisis, moet Vestia aan de zakenbanken honderden miljoenen bijstorten als onderpand. Eind 2011 breekt paniek uit: Vestia kan de risico’s niet langer dragen en is door zijn derivatenportefeuille in acuut gevaar. Andere corporaties moeten bijspringen om de grootste corporatie van Nederland overeind te houden.
Tussenpersoon Arjan G. bezwijkt in 2012 onder de druk. Hij wil een eind aan zijn leven maken, maar komt op het laatste moment tot bezinning. In plaats daarvan biecht hij alles op bij het OM en draagt hij zijn administratie over aan de financiële opsporingsdienst FIOD – waarop de fraude zichtbaar wordt en de zaak aan het rollen komt. Arjan G. en Marcel de V. worden gearresteerd, het OM legt beslag op al hun bezittingen.
De crisismanagers bij Vestia en de toezichthouders komen in 2012 tot een akkoord met de banken om de derivatenportefeuille voor 2,7 miljard euro af te kopen. De zakenbanken kopen in de jaren die volgen voor honderden miljoenen rechtsvervolging af – de vraag in hoeverre zij wisten dat Vestia niet de geschikte klant was voor dit soort exotische producten, komt niet voor de rechter.
De andere betrokkenen komen dat wel. In 2017 zijn er civiele zaken tegen Vestia-directeur Erik Staal, tegen Arjan G. en tegen Marcel de V. Met de commissarissen van Vestia en de accountants komt het tot een schikking. In 2018 wordt De V. in een eerste strafproces veroordeeld tot drie jaar cel. Arjan G. wordt door de strafrechter veroordeeld tot 2,5 jaar cel. Zowel verdachten als OM gaan in hoger beroep.
Vijf jaar
Er breken vijf jaren van wachten aan voor de woningcorporaties en de verdachten. Dit trekt een wissel op vooral de verdachten. Marcel de V. kampt met een hoge bloeddruk, naar eigen zeggen vanwege de aanhoudende stress. Ook Arjan G. zegt gezondheidsklachten overgehouden te hebben aan de periode van onzekerheid. Kort na de eerste strafzaak in 2018 werd hij opgenomen met een geperforeerde dikke darm. Onlangs werd duidelijk dat hij een hoge bloeddruk en suikerziekte heeft.
Marcel de V. woont nog altijd in zijn woonboerderij in Hazerswoude. „Het gaat niet goed met mij, ik ben gebroken”, zo verklaart hij tegenover het hof. De V. zegt moeite te hebben met sociale contacten maken en te worstelen met depressie. Werk vinden lukt niet, doordat potentiële werkgevers afhaken als ze hem nazoeken op internet. „Mijn dochter van 16 heeft allerlei vrienden, maar niemand die weet wat haar vader doet. Ik wil dat dit klaar is.”
Spijtoptant Arjan G. zegt dit ook te willen. Na zijn bekentenis verleende hij volledige medewerking aan het onderzoek, dat Klaproos werd genoemd. G. getuigde namens Vestia in schikkingszaken tegen de zakenbanken. „Daar ben ik trots op”, zo zegt hij nu. G. verhuisde met zijn partner naar Duitsland, waar hij onder meer vrijwilligerswerk deed als taxichauffeur. Inmiddels runt hij een klein pension bij een oude watermolen en heeft hij zijn leven weer enigszins opgebouwd, al trekt de onzekerheid een zware wissel. „Al twaalf jaar kijk ik naar de klaprozen in de tuin. Er gaat geen dag voorbij dat ik niet aan deze zaak denk. Ik wil graag verder, ik vind dat ik dat recht inmiddels heb.”
Strafeis
Tijdens de zitting betuigen Marcel de V. en Arjan G. spijt van wat ze hebben gedaan. Ze zeggen beiden in te zien dat het om omkoping ging. Wel verklaren ze altijd het belang van Vestia voorop te hebben gehad – waarop het OM in de strafeis scherp is: waarom gaven ze hun vele miljoenen aan bijverdiensten niet op? Een sluitend antwoord blijft uit. In het slot van het requisitoir wijst de advocaat-generaal naar hebzucht als drijfveer voor hun handelen. „Greed is good, zoals Gordon Gekko in Wall Street zei.”
Het OM acht de twee schuldig aan onder meer omkoping en witwassen. Tegen Marcel de V. wordt 3 jaar en 4 maanden cel geëist, Arjan G. krijgt een eis van 3 jaar en 8 maanden te horen, beide na aftrek van voorarrest. Dat had nog langer kunnen zijn; het OM zegt in de strafeis rekening gehouden te hebben met het langdurige verloop van de zaak en de persoonlijke omstandigheden van de verdachten. Later deze maand wordt bekend wanneer de uitspraak volgt.
