Onrust door Japans plan om Fukushima-water in zee te lozen

„Als moeder van twee kinderen kon ik niet rustig achterover leunen en niets doen, ik wil ze veilig kunnen voeden”, zegt Lee Young-min in een reportage van persbureau Reuters, terwijl ze in een pan roert. Veel van haar Zuid-Koreaanse landgenoten grepen in de supermarkten in Seoul de afgelopen dagen mis, maar Lee was er op tijd bij en sloeg vijf kilo zout in. Genoeg om even vooruit te kunnen zonder zich zorgen te hoeven maken over het gevaar van mogelijk radioactief besmet zeezout, nu in buurland Japan ieder moment begonnen kan worden met de lozing van meer dan 1,3 miljoen ton vervuild water in de Stille Oceaan, het equivalent van ruim vijfhonderd Olympische zwembaden.

Het water is de voorbije twaalf jaar verzameld in opslagtanks bij de kerncentrale Fukushima Daiichi, aan de Japanse oostkust. Die raakte in maart 2011 zwaar beschadigd door een hevige tsunami die volgde op de zeebeving van Sendai, met een kracht van 9,1 de zwaarste geregistreerde aardschok in de geschiedenis van Japan. De vloedgolf stelde generatoren buiten werking die de koelsystemen van de centrale hadden moeten aandrijven, waardoor de reactoren oververhit raakten en verschillende explosies plaatsvonden.

Sindsdien pompt de eigenaar van de centrale, de Tokyo Electric Power Company (Tepco), water door de centrale om die te koelen. Samen met regen- en grondwater dat door de beschadigde installaties stroomt, wordt dat koelwater opgevangen, ontdaan van de meeste radioactieve stoffen, en bewaard in opslagtanks waarvan er inmiddels meer dan duizend rond de kerncentrale staan.

Vissers vrezen dat consumenten hun vangsten niet meer zullen durven eten

Maar zo langzamerhand raakt het terrein vol: er passen geen nieuwe tanks meer bij, en bovendien is de ruimte eigenlijk nodig voor de ontmanteling van het nucleaire complex. Daarom wil Tepco het met schoon zeewater aangelengde afvalwater via een pijpleiding van een kilometer lang geleidelijk in zee pompen – een proces dat tientallen jaren gaat duren. Volgens het energiebedrijf is dat veilig: de meeste radioactieve deeltjes zijn eruit gefilterd, waardoor het alleen nog tritium bevat – een isotoop van waterstof die snel vervalt tot het onschuldige edelgas helium en daarbij alleen de relatief zwakke bètastraling uitzendt.

Ook het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) van de Verenigde Naties ziet geen bezwaren. Na twee jaar onderzoek overhandigde directeur Rafael Grossi dinsdag een eindrapport aan de Japanse premier Fumio Kishida, waarin het agentschap concludeert dat de lozing „in overeenstemming [is] met internationale veiligheidsnormen” en „een verwaarloosbaar radiologisch effect zou hebben op mens en milieu”.

Boze vissers

Dat heeft in de omgeving van Fukushima nog geen einde gemaakt aan het verzet tegen de plannen, bleek woensdag. Op doorreis naar de kerncentrale, die hij later op de dag zou inspecteren, bracht Grossi toen een bezoek aan de stad Iwaki, ruim veertig kilometer ten zuiden van het complex, om bewoners gerust te stellen. Hij benadrukte dat het IAEA decennia in het gebied aanwezig zal blijven om de veiligheid te waarborgen, maar erkende niet te beschikken over „een toverstokje” waarmee hij alle zorgen kon wegnemen.

Vertegenwoordigers van lokale visserijorganisaties herhaalden tijdens de bijeenkomst hun afwijzing van de lozingsplannen. „We hebben geen andere keuze dan emotioneel te reageren en te volharden in onze houding”, citeert persbureau AFP voorzitter Tetsu Nozaki van de plaatselijke federatie van visserijbedrijven. Vissers vrezen dat consumenten hun vangsten niet meer zullen durven eten uit angst voor radioactieve vervuiling. Burgemeester Hiroyuki Uchida van Iwaki drong er bij de Japanse regering op aan om prioriteit te geven aan goede voorlichting, in plaats van snelle uitvoering van de plannen. De verwachting is dat de benodigde vergunning in de komende dagen wordt afgegeven, maar wanneer Tepco daadwerkelijk begint met de lozingen is onduidelijk.

Lees ook Ruzie over het lozen van radioactief water van de verwoeste kerncentrale in Fukushima

Ook sommige wetenschappers zijn nog niet overtuigd. In januari riepen verschillende deskundigen, onder wie marine biologen, oceanografen, en een natuurkundige die gespecialiseerd is in de meting van zwakke radioactiviteit, in het blad Science op tot meer onderzoek naar de langetermijngevolgen. Het gaat weliswaar om sterk verdund, licht radioactief water, maar dat wordt wel decennialang op één punt in zee geloosd, waardoor de effecten zich mogelijk kunnen ophopen, vrezen ze.

Vaten radioactief afval

In Japans voornaamste buurlanden wordt wisselend gereageerd op de plannen. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken noemde het IAEA-rapport in een verklaring „overhaast”, „eenzijdig” en „onvolledig” en beschuldigde Japan ervan „de Stille Oceaan te gebruiken als een riool”. In juni brak op Chinese sociale media als Weibo al een consumentenboycot van Japanse cosmetica uit, nadat daar berichten waren verschenen over de vermeende gevaren voor de volksgezondheid.

In Zuid-Korea zijn de zorgen onder de bevolking ook groot, getuige de zoutschaarste in de supermarkten. In een opiniepeiling van Gallup Korea zei 80 procent van de respondenten ongerust te zijn over de lozingen. De grootste oppositiepartij van het land, de Democratische Partij, begon een petitie om de regering op te roepen bezwaar te maken tegen de plannen. Die was woensdag ruim 550.000 keer getekend. Op de website staan onheilspellende afbeeldingen van vaten radioactief afval en dode vissen die in een donkere zee dobberen.

De regering in Seoul, die de banden met Japan aanhaalt nu beide landen zich bedreigd voelen door China en Noord-Korea, reageert ingetogener op de situatie. Een regeringsfunctionaris noemde het woensdag zeer onwaarschijnlijk dat water met gevaarlijke stralingsdoses in de oceaan zou belanden, en benadrukte dat de overheid de veiligheid van uit Japan geïmporteerde vis streng zou blijven controleren. Opheffing van het importverbod op vis uit de omgeving van Fukushima, dat al sinds de ramp van kracht is, is Seoul niet van plan totdat de zorgen bij het publiek over de veiligheid zijn weggenomen.

IAEA-baas Grossi reist na zijn bezoek aan Japan door naar Zuid-Korea en enkele andere landen in de regio, om ook daar zorgen over de lozingen te bespreken.

Bekijk ook Tien jaar na de kernramp van Fukushima