Wie gaat er op dit moment over de Nederlandse schatkist? Is dat D66’er Steven van Weyenberg, de demissionaire minister van Financiën, al bijna bij de uitgang aanbeland met zijn collega’s in Rutte IV? Is het de nieuwe coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB, op weg naar het bordes? Of ligt de macht ergens daartussenin?
Het blijkt geen eenvoudig te beantwoorden vraag in het Tweede Kamerdebat, deze dinsdag, over de Voorjaarsnota. Die nota werd in april gepresenteerd door Van Weyenberg, als laatste aanpassing door het oude kabinet van de begroting voor 2024 en de komende jaren.
Maar sindsdien mondden de onderhandelingen tussen de vier rechtse partijen uit in een eerste akkoord inclusief financiële bijlage en lijkt het aantreden van het kabinet-Schoof een kwestie van tijd. De vier partijen hebben bovendien afgesproken dat ze veel beslissingen aan de bewindspersonen overlaten. Veel details moeten dus nog worden uitgewerkt.
Gratis schoolmaaltijd
In de tussentijd dreigt door deze machtswissel van alles stil te vallen, waarschuwen de oppositiepartijen. Zo maken D66 en Volt zich zorgen over de toekomst van de gratis schoolmaaltijd. Die maaltijden, geïntroduceerd in 2022, worden lovend geëvalueerd, maar na 2024 is nog geen financiering geregeld. Dat leidt tot onzekerheid bij de scholen die de maaltijden willen aanbieden. Kan de PVV zich daar als grootste coalitiepartij niet alvast achter scharen, wil Volt-voorman Laurens Dassen weten.
Aan zulke toezeggingen wil PVV’er Tony van Dijck zich in zijn nieuwe rol als Kamerlid van een coalitiepartij niet branden. „Dit is niet iets voor een hoofdlijnenakkoord, maar gaan we straks uitwerken in een coalitie- of regeerakkoord”, aldus Van Dijck. „Dit is ons startpunt”, zegt hij later. „Van daaruit laten we de bewindspersonen het verder invullen.”
Het PVV-Kamerlid wijst er wel op dat er nog een pot geld in het hoofdlijnenakkoord zit die de coalitie naar eigen wens kan invullen, dus ook voor gratis schoolmaaltijden, maar blijft onvermurwbaar. „Ik zeg niet dat ik het een slecht idee vind. Ik zeg: ik laat het aan de minister van Onderwijs.”
Verschuil je niet achter een nog te vormen kabinet
Zo reageert Van Dijck ook als SP-leider Jimmy Dijk aandringt op vaste financiering voor een wijkbudget voor leefbaarheid en veiligheid, maar daarbij maakt hij wel duidelijk dat er niet voor alle wensen geld zal zijn. „Er staat niet alles in, je kunt niet iedereen pleasen.”
Ook Eelco Heinen (VVD), Eddy van Hijum (NSC) en Henk Vermeer (BBB) hebben weinig behoefte om nu al extra geld te verdelen. Volgens Heinen is in deze Voorjaarsnota nog veel te veel geld uitgedeeld en moet het nieuwe kabinet daarom straks wel „aan de noodrem trekken” om de begroting te corrigeren. „We nemen de bocht ruim, maar pijnloos is het niet. Daarvoor hebben we het tekort te ver laten ontsporen en dat hebben we allemaal samen gedaan.”
Dat het begrotingstekort ook in de doorrekening van het nieuwe coalitieakkoord in 2026 boven de 3 procent uitkomt en daarmee door de Europese afspraken heen schiet, noemt hij er niet bij. „Dat is: nog even gas geven voordat je de bocht gaat nemen”, hoont Joost Sneller (D66).
Lees ook
Nieuwe beoogd premier: waarom werd het Dick Schoof?
Niet vooruitlopen
Het is een eerste inkijkje in de houding van de nieuwe coalitie. Het gesloten akkoord was relatief kort van stof, de nog te benoemen ministers moeten een grotere rol dan voorheen krijgen bij het opstellen van hun prioriteiten en plannen. Daar willen we niet op vooruitlopen, zeggen ze in koor.
Voor de oppositie is deze nieuwe houding een bron van ergernis, vooral van de PVV, die in het verleden doorgaans een trouwe partner was bij vergelijkbare voorstellen. Er wordt gesmaald over de beperkte invloed van de Kamer op dit als extraparlementair aangekondigde kabinet. „Ik zou alstublieft willen vragen aan de toekomstige coalitiepartijen: stop met je te verschuilen achter een nog te vormen kabinet”, zegt SP’er Dijk. „Zorg ervoor dat je het nú richting meegeeft.”
Bovendien, zegt ChristenUnie-Kamerlid Pieter Grinwis: ook voor veel van de plannen die de vier partijen zelf in het akkoord (‘Hoop, lef en trots’ genaamd) hebben opgenomen staat helemaal geen geld ingeboekt, zoals de Nedersaksenlijn, een geplande spoorlijn door Noordoost-Nederland.
Daar heeft BBB-Kamerlid Vermeer zo zijn eigen ideeën over. „Wij denken dat als we wat meer lef tonen door die ambities wel in het akkoord te zetten, wij het vertrouwen en de hoop creëren dat er de komende jaren extra geld verdiend kan worden om deze plannen mogelijk te maken.”
