De Franse president Emmanuel Macron heeft partijgenoot Gabriel Attal benoemd tot de nieuwe premier van Frankrijk. Dat heeft het Élysée dinsdag bekendgemaakt. Met de leeftijd van 34 jaar is de voormalig minister van Onderwijs het jongste regeringshoofd uit de Franse geschiedenis — en de eerste die openlijk homoseksueel is. Attal, die door persbureau AFP al werd omgedoopt tot de „nieuwe Macron”, volgt Elisabeth Borne op, die maandag gedwongen werd af te treden.
Macron hoopt met de machtswissel en de zogenoemde „herschikking van de regering” een nieuwe impuls te geven aan zijn regering, die om verschillende redenen onder druk staat. In een verklaring zegt de Franse president dinsdag dat hij daarvoor rekent op Attals „energie” om die taak met „overtuiging en durf” te vervullen.
Afgelopen jaar verbood Attal als onderwijsminister het dragen van de abaya op openbare scholen in Frankrijk. De abaya, een gewaad dat op het hoofd na het volledige lichaam bedekt, wordt door critici van het verbod juist als culturele en niet als religieuze uiting gezien. Maar volgens Attal zou het kledingstuk een „destabiliserende” werking hebben en de voor Frankrijk belangrijke laïcité ernstig „op de proef” stellen. Het verbod is onderdeel van een reeks regels die voornamelijk de Franse moslimgemeenschap raakt.
Lees ook Bij de abaya gaat het om de intentie van de drager
Tot nu toe kunnen wensouders hun kinderen via een ivf-traject met embryoselectie alleen behoeden voor het krijgen van een erfelijke ziekte. Embryoselectie mag nog niet toegepast worden om te voorkomen dat een kind drager van de ziekte wordt; dan heeft iemand wel de erfelijke aanleg, maar de ziekte uit zich (nog) niet. Dat laatste moet een voorstel van Jan Paternotte (D66) en Harry Bevers (VVD) veranderen. Zij willen de Embryowet wijzigen.
Het voorkomen dat iemand drager van een ziekte is, is bijvoorbeeld relevant bij de spierziekte Duchenne. De ziekte kan worden doorgegeven via een genetische fout op het X-chromosoom, daarvan hebben vrouwen er – over het algemeen – twee en mannen één. Als een van de X-chromosomen bij vrouwen het foutieve gen bevat, kan de ander er nog voor compenseren. Jongens worden met hun ene X-chromosoom zeker ziek. „Al in de kinderjaren gaat hun spierfunctie hard achteruit, vanaf hun tiende hebben ze vaak een rolstoel nodig. In de tienerjaren kunnen ze hun armen niet goed meer gebruiken en later zijn ze afhankelijk van kunstmatige beademing”, zegt Elizabeth Vroom van de Wereld Duchenne Organisatie. Mensen met Duchenne worden vaak niet ouder dan dertig jaar.
Selecteren op een erfelijke ziekte is echt iets anders dan embryoselectie om geslacht of oogkleur te beïnvloeden
Vrouwen worden technisch alleen gezien als dragers van het genetische defect, terwijl ze er wel degelijk klachten van kunnen ondervinden, bijvoorbeeld aan het hart. Nu kunnen wensouders met een hoog risico om de ziekte van Duchenne door te geven, tijdens een ivf-traject alleen selecteren op gezonde jongensembryo’s. Ze mogen er volgens de huidige Embryowet niet voor kiezen om een meisjesembryo met een ‘ongezond’ X-chromosoom te elimineren. Zo kunnen ze ook niet voorkomen dat hun dochter hetzelfde ingewikkelde traject in moet om later zelf een gezond kind te krijgen. Vroom: „Het zou mooi zijn als ouders die keuze wel krijgen. Dat dit niet voor hen wordt beslist.”
Kinderwens
Dat vinden D66 en VVD ook. Harry Bevers noemt het doorgeven van dragerschap een „duivels dilemma” voor ouders. „Je hebt een kinderwens, maar je wil niet dat je kind ziek wordt en je wil de ziekte ook niet doorgeven aan volgende generaties.” Jan Paternotte: „Wij zeggen: laat dit een keuze zijn van wensouders en hun artsen, niet van de politiek. Een erfelijke ziekte is iets wat families generaties lang in de greep kan houden. Als de wetenschap ons in staat stelt om ernstig lijden te voorkomen, dan zijn we het aan elkaar verplicht dat ook mogelijk te maken.”
In 2022 diende Paternotte, toen nog met VVD-collega Sophie Hermans, het eerste voorstel voor de wetswijziging in. Na enkele aanpassingen op advies van de Raad van State is het nu klaar om naar de Tweede Kamer te gaan.
Lees ook
Wat levert het de wetenschap op als het mogelijk wordt om embryo’s te kweken? Een initiatiefwet is in de maak
Een ivf-traject met embryoselectie wordt in Nederland alleen uitgevoerd door het Maastricht UMC, een medisch-ethische commissie bepaalt voor welke ziekten dit is toegestaan. Naast Duchenne zijn dit bijvoorbeeld taaislijmziekte en de bloedstollingsziekte hemofilie. In de afgelopen dertig jaar zijn er zo’n 1.800 kinderen geboren na embryoselectie, staat op de website van het ziekenhuis.
Problematisch
Embryoselectie om dragerschap te voorkomen ligt vooral gevoelig bij de christelijke partijen. Mensen die alleen drager zijn van een erfelijke ziekte, kunnen een relatief gezond leven leiden, vindt bijvoorbeeld het CDA. Het vernietigen van deze embryo’s is daarom problematisch, stelde het wetenschappelijk instituut van de partij in 2022 in een rapport.
Ook andere medisch-ethische kwesties spelen een rol bij de wetswijziging. Want in hoeverre mag je keuzes maken voor een volgende generatie? Ontstaat er door de wetswijziging een maatschappelijke druk voor ouders om voor embryoselectie te kiezen? En wanneer gaat een ivf-traject over in cosmetisch sleutelen aan de mens?
Als je met betrokken ouders hierover spreekt, voel je hoe het dilemma op mensen drukt. Dan snap je waarom ze hun kinderen daarvoor willen behoeden
Volgens de twee Kamerleden is die grens nog niet in zicht. Paternotte: „Selecteren op een erfelijke ziekte is echt iets anders dan embryoselectie om geslacht of oogkleur te beïnvloeden, zoals in de Verenigde Staten gebeurt. Dat willen we niet en sluiten we volledig uit.”
Of het wetsvoorstel op een meerderheid in de Kamer kan rekenen, is nog geen uitgemaakte zaak. Niet in de laatste plaats vanwege de verkiezingen op 29 oktober. Veel partijen kiezen er bij stemmingen over medisch-ethische onderwerpen voor om dit een vrije kwestie te maken, zodat Kamerleden bij de stemming de lijn van hun partij niet hoeven te volgen. Paternotte: „Het zal spannend worden. Als het nodig is, gaan we 148 Kamerleden langs om ze te vertellen waarom dit een belangrijk wetsvoorstel is.” Bevers: „Als je met betrokken ouders hierover spreekt, voel je hoe het dilemma op mensen drukt. Dan snap je waarom ze hun kinderen daarvoor willen behoeden.”
Lees ook
Genetische afwijkingen bij het embryo kunnen met één test in beeld komen
Ze schrokken zich woensdag allemaal rot, toen ze zagen dat het hoofdpodium van dancefestival Tomorrowland in vlammen opging. De tienduizenden bezoekers die donderdag al in Boom, ten zuiden van Antwerpen, arriveerden – een dag voor het begin van het festival – keken die middag nog met enige zorg uit naar de beslissing van de burgemeester. Zou het driedaagse feest mogen doorgaan? Of zou het provisorische podium worden afgekeurd door de brandweer?
Twee vriendinnen uit Taiwan zien hun lang geleden geplande feestweekend al in rook opgaan. „Ik hoop niet dat we spijt krijgen van onze reis.”
Een jonge Duitse vrouw piept: „Ik ben als de dood voor vuur”, voordat ze de bus in glipt.
Een Mexicaan fantaseert over een vorm van compensatie („gratis bier?”) voor de misgelopen hoofdshow.
Dit is iets wat je maar één keer in je leven meemaakt
Een Amerikaan en een Brit maken zich juist op voor de beste editie ooit – ook een vorm van compensatie: „Alle acts zullen nu alles willen geven om de main stage te doen vergeten.”
Twee studentes uit Hasselt verheugen zich op hun vrijwilligersbaantje, waarmee ze vrij toegang krijgen tot het festival. „We hopen maar dat het doorgaat.”
Het hoofdprodium is de grote trekker van het festival. Twee jaar is er aan gewerkt.
Foto Belga/AFP
Even na zessen ’s komt donderdagavond het verlossende nieuws via een persconferentie: burgemeester Jeroen Baert van Boom ziet geen bezwaar, het terrein is veilig. Een woordvoerder van het festival legt uit dat het nog onduidelijk is hoe het verlies van het kolossale podium – het was tweehonderd meter lang en er is twee jaar aan gewerkt – zal worden opgevangen. Misschien komt er één groot noodpodium, zegt ze, of podia verspreid over verschillende locaties.
De oorzaak van de brand is nog niet bekend. Er werd gespeculeerd over vuurwerkkanonnen, over led-schermen, over het alomtegenwoordige piepschuim. Wat wel duidelijk is: het hele decor is verbrand. Belgische media zonden de hele dag beelden uit van graafmachines die met hun grijpers het kale staketsel met de dimensies van een kathedraal neerhaalden.
Rolkoffergeratel
Op donderdagmiddag volgen de treinen uit de richting van Antwerpen elkaar steeds sneller op, en het lijkt wel of uit elke trein méér mensen komen. In de smalle onderdoorgang van station Boom naar de Statiestraat dondert het van het rolkoffergeratel. Met een ijzeren logistiek van bussen en meisjes van de verkenners die de menigte in goede banen leiden, worden deze dag zo’n 38.000 mensen naar de camping gebracht.
Ze zijn schoolvoorbeelden van wat sociologen anywheres noemen, mensen die zich overal thuis voelen. Een dag geleden stond de Taiwanese Tai Chia Wen nog in Beekse Bergen bij Awakenings. Vorige week danste Robby Stewart uit Colorado nog op Ibiza. En vorige maand waren Shalev Shoam en Ilay Cohen nog in een club in Kefar Sava bij Tel Aviv, bij een soort voorpret-feest voor Tomorrowlandgangers.
Veel bezoekers zijn vaste festivalgangers en volgen bedreven de noodzakelijkheden: bandje halen, tent opzoeken en wat eten.
Foto Fred Debrock
Ook de mensen die op Tomorrowland werken zijn blij dat het festival doorgaat.
Foto Fred Debrock
In totaal komen er 38.000 mensen naar het festival.
Foto Tom Goyvaerts / Belga / AFP
Ze werken allemaal even bedreven de festivalroutine af: vervoer nemen, toegangsbandje halen, plaatsje veroveren op de camping. Ze hebben de universele benodigdheden in hun tas: zonnebrand, oordoppen, waaier, nekkussen. Als ze zijn gesetteld, gaan ze naar de omliggende plaatsen – Boom, Rumst, Aartselaar, Reet, Kontich – om flessen water te kopen en te eten.
Ze hebben allemaal een ander bedrag neergelegd voor het toegangsbewijs. Elly Warwick en haar vriend Dan uit Wales hebben ieder 400 euro betaald, plus ieder 300 voor de vlucht uit Bristol. Shalev Soam en zijn vrienden hebben pas in april besloten dat ze zouden gaan, en zij moesten 1.000 euro per persoon betalen, inclusief één hotelovernachting in Brussel. Maar niemand klaagt over de prijzen. „Dit is iets wat je maar één keer in je leven meemaakt”, zegt Ilay Cohen.
Diepere betekenis
Tai Chi Wen denkt dat de bijna-ramp de kwaliteit van het festival alleen maar ten goede zal komen. „Het wordt spectaculair”, zegt de Taiwanese. „Deze editie krijgt vanzelf een diepere betekenis”, zegt de Noorse Jannecke Martinessen, met haar half grijze, half roze haren.
Uriel Dimas, die via New York en Amsterdam uit Mexico is gekomen, trekt op donderdagmiddag nog wel een benauwd gezicht. Áls het festival al doorgaat, zegt hij, zal het absoluut minder zijn dan voorgaande edities. „De main stage is dé plek waar het gebeurt. Ook Lara Thijs en Selena Switten uit Hasselt zijn daar erg teleurgesteld over. „Ik ben heel kunstzinnig”, zegt Thijs. „Ik had me juist verheugd op de schoonheid van het hoofdpodium.”
Ook al weten bezoekers niet of het festival doorgaat, ze reizen op donderdag allemaal af naar Boom.
Foto Fred Debrock
Zaterdag is het alternatieve hoofdpodium beslist klaar, maar vrijdag zal het nog improviseren worden, zegt Debby Wilmsen, woordvoerder van Tomorrowland, op de persconferentie. Ze kan donderdagavond nog geen duidelijkheid geven over hoe dat eruit gaat zien. In het slechtste geval kan het betekenen dat de mensen die een kaartje hebben voor de camping, vrijdag het festivalterrein niet op mogen en zich moeten vermaken met de acts op het campingterrein.
Compensatie? Daar zijn we nu echt nog niet mee bezig
Sofie Laermans uit Tienen zit ’s avonds in een frituur in Reet met een vriend. Die is vooral teleurgesteld dat zijn lievelingsact, de Brit Sub Focus, die voor het eerst op het hoofdpodium zou staan, nu genoegen moet nemen met een minder spectaculaire plek. Hij woont in Rumst en slaapt gewoon thuis tot het festival losbarst, zij verblijft op de camping. „Heel erg”, zegt ze als tot haar is doorgedrongen dat ze vrijdag misschien de hele dag tot haar tent is veroordeeld. „Ik ken daar verder niemand. Zonde van het dure kaartje.”
Op de vraag van een Vlaamse journalist over mogelijke schadevergoeding of compensatie zei Tomorrowland-woordvoerder Wilmsen op de VRT: „Daar zijn we nu echt nog niet mee bezig.”
Lees ook
Drugs horen bij festivals als de nacht bij de dag. Waarom eigenlijk?
Hij was gevallen, zijn teamgenoten waren ziek of afgestapt, zijn voornaamste rivaal leek bergop beter dan ooit. Voor Tadej Pogacar leken de zaken de eerste elf etappes van deze Tour de France zich niet bepaald in de juiste richting te bewegen, maar donderdag liet de Sloveen zien dat het allemaal niet uitmaakte. Hij toonde zich simpelweg te goed, te snel, te sterk. In de zware bergrit die finishte bovenop de Hautacam greep Pogacar de macht.
Op de slotklim lanceerde zijn ploegmaat Jhonatan Narváez de wereldkampioen met een ultieme versnelling langs de laatste huizen van het berggehucht Ardoix. De pakweg driehonderd inwoners maken waarschijnlijk het hele jaar weinig mee, nu waren ze getuige van de mogelijk beslissende slag in de Tour.
Roofvogel
Jonas Vingegaard kon héél even in het wiel van Pogacar blijven, maar daarna reed de Sloveen bij hem weg. Het gat was vijftig meter, tien seconden. Zes kilometer verder was het verschil een minuut. Daarna verdween Pogacar letterlijk en figuurlijk uit zicht; de regie toonde een shot van een roofvogel die omhoog zweefde op de warme lucht tussen de Pyreneeëntoppen.
Aan de finish was er van vreugde weinig sprake. Er waren wat knuffels en high fives, maar verder was ook Pogacar vermoeid. Nahijgend zei hij dat hij had uitgekeken naar deze rit, ook al was hij in 2022 op de klim naar de Hautacam losgereden door Vingegaard en diens ploegmaat Wout van Aert. „Vandaag was het andersom”, zei Pogacar tevreden.
Pogacar gaat voorop tijdens een afdaling in de twaalfde etappe. Foto Sarah Meyssonnier / Reuters
De verschillen zijn na donderdag enorm. Pogacar is de nieuwe geletruidrager, daarachter staat Vingegaard op drieëneenhalve minuut. Remco Evenepoel, die andere belangrijke podiumkandidaat, had een slechte dag en staat nog net derde, op 4 minuut 45. Ben Healy, de trotse geletruidrager uit Ierland, blies zichzelf op richting de top van de Col du Soulor en verloor meer dan dertien minuten.
Controle over de koers
Bij de teambus van UAE Team Emirates-XRG – van kopman Pogacar – hadden ze deze zege zien aankomen. „Tadej had deze rit al heel lang aangekruist”, zei ploegmaat Tim Wellens. Hij prees het vermogen van zijn kopman om relaxed met alle verwachtingen, aandacht en druk om te gaan. „Vanochtend voor de etappe zaten we nog als een stel tieners te klieren. Onze ploegleiding moest ons tot stilte manen.”
Zijn kopman had de hele dag de controle over de koers gehad, zei zijn andere teamgenoot Nils Politt. „Dit verbaast me niet meer. Als Tadej zegt dat hij ervoor wil gaan, dan lukt het hem vaak ook.”
Jonas Vingegaard komt als tweede over de finish en verliest 2 minuut 10 op ritwinnaar Pogacar. Foto Mosa’ab Elshamy / AP
Pogacar zei na afloop dat hij tijdens de laatste kilometer nog genoeg energie over had om aan iets anders te denken dan zo snel mogelijk bovenkomen en zijn voorsprong op de rest zo groot mogelijk maken. Hij droeg de zege op aan de 19-jarige Samuele Privitera, een Italiaans wielertalent waarvan donderdagochtend bekend werd dat hij was overleden na een val. „Ik dacht aan hem en aan hoe ongenadig hard deze sport kan zijn”, zei de Sloveen.
Felicitaties
Ploegleider Grischa Niermann van Visma-Lease a Bike deelde bovenop de Hautacam felicitaties uit aan zijn concurrenten. „Pogacar was duidelijk te sterk. Jonas voelde zich goed maar ik denk dat hij op de laatste klim wel een beetje naar de kloten ging”, zei de ploegleider van Visma-Lease a Bike tegen de NOS. Het plan van de Nederlandse ploeg was dat Vingegaard zou aanvallen op de laatste klim, maar daar kreeg de Deen nooit de kans toe.
Is de Tour dan beslist? Bij UAE wilden ze nog niet zover gaan. „De Tour is nog lang, maar het ziet er goed uit”, zei Wellens. Ploegleider Niermann zei met zijn ploeg te zullen blijven strijden. „Maar het is duidelijk dat de sterkste renner nu in de gele trui rijdt.”
Intussen waren beneden in het dal vanuit de gekoelde teambus van UAE lachsalvo’s te horen. „Hij was zo sterk”, klonk er duidelijk hoorbaar, doelend op de prestatie van die Tadej Pogacar zojuist had afgeleverd. „Dit was een perfecte dag.”