Hij heeft zijn karabijn al een paar jaar niet aangeraakt maar zou ’m zo weer oppakken. Onder luid gejoel van zijn vrienden zwiept Franz Kasparek zijn bierpul de lucht in. „Dit is Beieren!”, roept hij.
De 72-jarige ‘bergschutter’ zit met een jagershoedje op aan een grote, houten tafel in de hoek van de Bräustüberl, het bierhuis van het Beierse plaatsje Tegernsee. Ooit verdedigden de Gebirgsschützen de zuidoostelijke deelstaat tegen indringers van buitenaf. Al sinds 1870 zijn zij geen onderdeel meer van het Duitse leger, maar hun wapens hebben ze niet hoeven inleveren. De karabijn van Franz Kasparek ligt thuis onder zijn bed.
Het bierhuis is 350 jaar oud. De schutterij van de omringende Alpen is nog veel ouder – die bestaat al sinds 1369, vertelt Kasparek, met bierdruppels in zijn lange, witte baard. Tweewekelijks komen hij en zijn vrienden hier samen aan hun Stammtisch.
Politiek is aan de stamtafel een veelbesproken onderwerp. Wat ze gaan stemmen bij de Bondsdagverkiezingen komend weekend? ‘De Unie’, natuurlijk, zeggen ze, verwijzend naar CDU/CSU, want nogmaals: dit is Beieren. In de grootste deelstaat van Duitsland, met een lange, katholieke traditie, is de Christlich-Soziale Union (CSU), de Beierse zusterpartij van de Christlich-Demokratische Union Deutschlands (CDU), traditioneel de dominante partij. De CSU behaalde er bij de laatste deelstaatverkiezingen in 2023 ruim 37 procent van de stemmen. In de landelijke verkiezingen doen de twee partijen gezamenlijk mee als CDU/CSU.
Taboe verdwenen
De CSU is historisch gezien conservatiever dan de CDU, bijvoorbeeld op het gebied van migratie. Daarom zijn Beierse CSU-stemmers over het algemeen tevreden met de koers van de CDU – die onder partijleider Friedrich Merz verder opschuift naar rechts en een streng migratiebeleid voorstaat. ‘De Unie’ kan volgens de peilingen rekenen op zo’n 30 procent van de stemmen en gaat daarmee stevig aan kop, zodat Merz kans maakt de nieuwe bondskanselier te worden.
Eind januari werd in de Bondsdag een motie over een omstreden wet tegen migratie en asiel, ingediend door Merz’ CDU, aangenomen dankzij steun van de radicaal-rechtse partij Alternative für Deutschland (AfD). Het was de eerste keer dat een parlementaire stemming door de AfD werd beslist. Landelijke ophef volgde omdat de Brandmauer, het cordon sanitaire van de democratische partijen rond de AfD, was geslecht. Het taboe op samenwerking met de AfD, die tweede staat in de peilingen, lijkt opgeheven.
Maar aan de stamtafel van Kasparek en zijn kornuiten heerst vooral begrip. Tien jaar ‘wir schaffen das’ – een uitspraak van voormalig CDU-bondskanselier Angela Merkel, die in 2015 besloot om de grenzen niet te sluiten voor de vele vluchtelingen die destijds naar Duitsland kwamen – heeft veel kapotgemaakt, zegt Peter Berndl (59). Het heeft de Duitse staat volgens hem een fortuin – „Schweinegeld” – gekost. Dat is kritiek op de CDU, want Merkel was CDU, zegt hij. „Theoretisch CDU”, bromt zijn 61-jarige vriend Bernd, die niet met zijn achternaam genoemd wil worden. Onder Merz is de partij weer terug bij de conservatieve wortels, is de consensus aan tafel.
Recente aanslagen
Een „koerscorrectie” noemt ook Matthias Belafi de ‘ruk naar rechts’ van de CDU, die volgens hem „de wens van de samenleving” weerspiegelt. Belafi is politicoloog en directeur van het Katholisches Büro Bayern, dat de belangen van de katholieke kerk behartigt bij de politiek. De partij dreef onder Merkel verder af naar het midden, meent hij. „CSU-politici zeggen vaak: Duitsland wordt steeds conservatiever, maar het land wordt gewoon steeds linkser geregeerd.”
Het Katholisches Büro in Berlin, de landelijke tegenhanger van het Beierse kantoor, heeft zich, net als verschillende andere kerkelijke organen, naar aanleiding van Merz’ motie ferm uitgesproken tegen samenwerking met radicaal-rechts en tegen de anti-migratiewet die hij wil invoeren. Die wet zou migranten stigmatiseren en aanslagen zoals recent in Solingen, Maagdenburg en Aschaffenburg niet kunnen voorkomen. De verdachten van die aanslagen waren niet-westerse migranten. Allen hadden psychische problemen. Volgens de kerken schiet niet het migratiebeleid, maar de geestelijke gezondheidszorg tekort.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/02/21093929/data128318598-7ad4fa.jpg)
Maar Belafi van het Beierse katholieke bureau noemt die verklaringen „polariserend” en „een fout van de collega’s”. Het is „niet fraai” dat de CDU steun kreeg van de AfD, maar de motie werd niet sámen met de AfD ingediend, benadrukt hij. Hij ontving de afgelopen weken veel reacties van christelijke burgers, vertelt hij. Sommigen maken zich zorgen over de anti-migratiekoers van CDU/CSU en het opheffen van het taboe rond steun van de AfD. Anderen schrijven juist blij te zijn met die ontwikkeling en zijn ontevreden over de opstelling van de kerken.
Niemand zegt: we moeten vluchtelingen laten verdrinken
Het klopt, zegt Belafi, dat de kerken een „minder restrictief” migratiebeleid bepleiten dan de Unie op dit moment. Zet de koers van CDU/CSU christelijke waarden dan niet onder druk? „Dat lijkt me overdreven”, zegt Belafi. „Niemand zegt: we moeten vluchtelingen laten verdrinken.”
In de Bräustüberl in Tegernsee klinkt aan een andere stamtafel wél kritiek. „Ik ben in 1941 geboren”, zegt Gerd Müller. „Ik heb het nationaalsocialisme nog meegemaakt. Dat een nationalistische partij als de AfD zoveel stemmen krijgt [de partij staat in de peilingen op 20 procent] en belangrijk is geworden in de Bondsdag, vind ik persoonlijk een catastrofe.” Democratische partijen zouden zich daar verre van moeten houden, zegt hij. Müller stemt niet op CDU/CSU. Waarop wel, mogen zijn vrienden niet weten: „We delen dat niet met elkaar omdat we graag vrienden blijven.”
De 51-jarige Viet Bommer, tegenover Müller aan de ronde tafel middenin de kroeg, is ook niet blij met de toenadering tot de AfD „wegens de Duitse geschiedenis met het demoniseren van bepaalde groepen”. De inhoud van Merz’ voorstellen begrijpt hij dan weer wel. „We kunnen het financieel niet aan om iedereen binnen te laten, onze gemeenten zijn overbelast.”
Lees ook
Eerst Solingen, nu München: hoe aanslagen de Duitse verkiezingen beheersen
Het ‘naziverwijt’
Naast Bommer zit Michael Wörfl (71). „Jij komt uit Nederland, toch?”, vraagt hij de verslaggever. „Bij jullie is Wilders de baas. Hij doet precies wat Merz ook wil doen. Ik vind dat veelbelovend. Maar hier is iedereen daar bang voor.”
„Vanwege onze geschiedenis gaat dat toch niet zomaar, Michael”, zegt Bommer. „Ik vind het echt geen enkel probleem”, antwoordt Wörfl.
Wat hij wél problematisch vindt is het „naziverwijt”. „Als je rechts georiënteerd bent, ben je hier automatisch een nazi. Ik ben rechts, maar géén nazi. Dat mensen dat zeggen, vind ik echt moeilijk.”
Het onderwerp verdeelt ook de stamtafel van Franz Kasparek, aan de andere kant van het bierhuis, waar de laatste ronde is aangebroken. „Als je iets over migratie zegt, ben je tegenwoordig meteen extreem-rechts”, zegt Bernd. „En daarna komt gelijk het woord ‘nazi’. De oorlog is tachtig jaar geleden afgelopen. Op een gegeven moment is het genoeg.” Nee, zegt Kasparek, „die tijd is er geweest en dat moeten we niet wegpraten, hoe lang het ook geleden is”.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/02/21093931/data128318622-4808b9.jpg)
Waar ze het wel over eens zijn: iedereen komt naar Duitsland, want in Duitsland krijg je alles. Ongefundeerde aantallen gaan over tafel: er zijn hier 600.000 illegale migranten, beweert Kasparek, die gedoogd worden en voor wie alles betaald wordt. Hij doelt op de gedoogstatus van afgewezen migranten: zij krijgen geen verblijfsvergunning maar mogen ook niet worden uitgezet om bijvoorbeeld medische of veiligheidsredenen – ze zijn dus niet illegaal. Eind 2024 hadden zo’n 180.000 mensen in Duitsland die status, volgens cijfers van het Bundesamt für Migration und Flüchtlinge. Ongeveer een derde van hen is kind. Asielzoekers ontvangen in Duitsland een toeslag tot 460 euro, huisvesting moeten gedoogde migranten zelf betalen.
Prima partij
Op de AfD zouden de mannen nooit stemmen, want, wederom, „dit is Beieren”, en Beieren is CSU. Maar de ideeën van die partij zijn niet slecht, vinden ze. Weet je wat het is, zegt Kasparek, 20 procent van die partij is extreem. Tegen Europa en zo. Ja, beaamt Bernd, als die radicalen zouden vertrekken, zou het een prima partij zijn. Een potentiële samenwerkingspartner voor CDU/CSU, zelfs. Nu gaat dat niet, volgens Kasparek, en is de Unie straks veroordeeld tot „de zwakkelingen, de profiteurs” van groen of rood.
Gelukkig worden de grenzen van Beieren al honderden jaren beschermd door de Gebirgsschützen, zegt Kasparek. De laatste bierpullen zijn leeg, de portemonnees verschijnen op tafel. „Nu zijn we niet actief”, vervolgt hij, „maar als het nodig is, sta ik met mijn oude geweer in de frontlinie”.
Dan gaan de mannen uit elkaar, de een met een taxi, de ander te voet. Kasparek stapt op zijn fiets, zwaait nog even vrolijk en slingert de duisternis in.
