Omstreden handgebaar Turkse voetballer leidt tot diplomatieke rel

De Turkse speler Merih Demiral is twee EK-duels geschorst vanwege het ultranationalistische gebaar dat hij maakte tijdens zijn laatste wedstrijd. Dat meldde vrijdag de Europese voetbalbond UEFA, die het incident de afgelopen dagen onderzocht. Als de schorsing wordt gehandhaafd kan Demiral zaterdag niet meedoen in de kwartfinale tegen Nederland.

In de wedstrijd tegen Oostenrijk, die Turkije dinsdag dankzij twee doelpunten van Demiral met 2-1 won, maakte hij na een goal een handgebaar dat bekendstaat als een ‘wolvengroet’. Dat is een signaal van de Grijze Wolven, een ultranationalistische en extreem-rechtse Turkse groepering. De Turkse voetbalbond heeft de schorsing volgens Turkse media aangevochten bij de arbitragecommissie, die het bezwaar voor het begin van de kwartfinale zal afhandelen. Demiral zelf ontkende na de wedstrijd verkeerde bedoelingen te hebben gehad. Volgens hem was het gebaar een uiting van „nationale trots”.

Ook Engelsman Jude Bellingham werd onderzocht voor het maken van een beledigend gebaar. Aan het einde van de wedstrijd tussen Engeland en Slowakije (2-1) maakte hij een obsceen handgebaar naar de tegenstander. Bellingham komt ervanaf met een boete van 30.000 euro. Hij is komende zaterdag beschikbaar voor de wedstrijd van zijn ploeg tegen Zwitserland.

De Grijze Wolven zijn een extreem-rechtse en nationalistische beweging in Turkije. Ze danken hun naam aan de wolvenkop uit de Turkse mythologie die symbool staat voor vrijheid en kracht, en zijn omstreden vanwege hun betrokkenheid bij geweld en extremisme.

De Grijze Wolven zien zichzelf als patriotten die de Turkse identiteit verdedigen. Daarbij moeten minderheden zoals Koerden en Alevieten het veelal ontgelden. De beweging bestaat uit tal van lokale afdelingen onder het gezag van een nationale leiding, al is niet precies te zeggen hoe groot de beweging is omdat leden niet officieel geregistreerd staan. De Grijze Wolven zijn verbonden aan de politieke partij MHP, die bij de verkiezingen in 2023 in totaal 51 van de zeshonderd zetels in het Turkse parlement veroverde.

In Turkije is veel kritiek op de Grijze Wolven, vanwege de xenofobe en racistische ideologie die de beweging predikt. Ook geweld wordt niet geschuwd. Diverse politieke moorden en aanslagen in Turkije in de jaren zeventig, tachtig en negentig worden toegeschreven aan de groep.

Rellen

Ook buiten Turkije zijn de Grijze Wolven actief, al noemen ze zichzelf niet zo. Zo was de beweging in Nederland eerder betrokken bij onder meer uit de hand gelopen Turkse demonstraties en rellen met Koerden. In 2020 stemde de Tweede Kamer voor een onderzoek naar een verbod op de beweging, maar zo ver is het nooit gekomen. De beweging bestaat in Nederland formeel niet, maar is georganiseerd rondom culturele en religieuze verenigingen met neutrale namen, zoals de ‘Turkse Federatie Nederland’. Die koepelvereniging wordt door de Nederlandse geheime dienst AIVD gezien als Nederlandse tak van de Grijze Wolven.

De Oostenrijkse regering heeft in 2019 symbolen van de Grijze Wolven in de ban gedaan. Het is daar, als enige land in Europa, verboden de ‘wolvengroet’ te doen.

Fanatieke supporters

De kwestie heeft intussen voor een diplomatieke rel gezorgd tussen Turkije en Duitsland. De Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Nancy Faeser, riep woensdag op X op tot een onderzoek tegen voetballer Demiral en sprak haar afschuw uit over het „extreem-rechtse gebaar” dat „niet in onze stadions thuishoort”. Daarop ontbood Ankara de Duitse ambassadeur, en riep Duitsland op zijn beurt de Turkse gezant in Berlijn op het matje.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die eigenlijk zaterdag een bezoek zou brengen aan Azerbeidzjan, paste zijn plannen aan en is zaterdag in Berlijn aanwezig bij de kwartfinale van zijn land tegen het Nederlands elftal. Ook hij zag in het handgebaar van Demiral een onschuldig nationaal symbool, liet hij donderdag weten. Hij vergeleek het met de adelaar en de haan, die op de wedstrijdtenues van de Duitse en Franse spelers prijken.

Fanatieke supporters van de Turkse ploeg hebben opgeroepen het omstreden handgebaar massaal te laten zien op de tribunes tijdens de wedstrijd tegen Nederland.