Oekraïne is blij met toezegging over Patriots, maar Nederland moet ‘even slikken’

Wapenleverantie Premier Rutte beloofde Oekraïne te steunen met Patriot-raketten. Maar wat er precies geleverd wordt, is nog onduidelijk.

Een Patriot-luchtverdedigingssysteem tijdens de presentatie van de Defensienota 2022 op de Rotterdamse van Ghentkazerne.
Een Patriot-luchtverdedigingssysteem tijdens de presentatie van de Defensienota 2022 op de Rotterdamse van Ghentkazerne.

Foto Sem van der Wal/ANP

Naast de trieste berichten uit Dnipro – waar als gevolg van een Russische raketaanval op een flatgebouw afgelopen zaterdag 45 doden vielen – had de Oekraïense president Volodymyr Zelensky dinsdagavond ook goed nieuws – „van de Nederlandse minister-president Mark Rutte.”

Die dinsdag had Rutte tijdens zijn bezoek aan Washington laten weten dat Nederland zich aansluit bij leveringen van de Verenigde Staten en Duitsland van het Patriot-luchtafweersysteem aan Kiev. „Oekraïne krijgt de beschikking over nog een batterij Patriots”, zei Zelensky. „Dankjewel Mark. Daarmee hebben we drie gegarandeerde batterijen.”

Rutte zelf was een stuk minder stellig geweest. Ja, Nederland wil een bijdrage leveren (ook in „spullen”), maar hoeveel? „Het hoeft niet om een héél systeem te gaan”, zei Rutte dinsdagavond tegen CNN. „Het kan ook gaan om materieel dat onderdeel uitmaakt van een systeem.”


Lees ook: Het gaat tussen Rutte en Biden over chips, Oekraïne en Patriots

Woordvoerders van het ministerie van Defensie in Den Haag konden woensdag nog niets zeggen over wat Nederland gaat leveren: „Dat is nog allemaal onderwerp van gesprek.”

Dat Zelensky enigszins voor zijn beurt sprak, is niet zo vreemd, gezien de aanhoudende Russische bombardementen op de Oekraïense civiele infrastructuur. Westerse luchtafweersystemen voor de korte en middellange afstand die Oekraïne eerder ontving, zoals het Duitse systeem IRIS-T en het Noorse NASAMS, zijn weliswaar van grote waarde gebleken, maar ze zijn niet opgewassen tegen de Ch-22, een kruisraket die vijf keer sneller vliegt dan het geluid. Volgens de Oekraïense luchtmacht was het een zo’n raket die insloeg in het flatgebouw in Dnipro. „Ik wil benadrukken dat het onmogelijk is om een Ch-22 neer te schieten met wat we nu in ons arsenaal hebben”, zei de woordvoerder. Dat geldt ook voor de ballistische raketten die Iran naar verluidt zou willen leveren aan Moskou.

De MIM-104 Patriot is een antwoord op die dreiging. Tijdens de eerste Golfoorlog in 1991 presteerden de Patriots nog matig tegen Iraakse Scuds, maar sindsdien heeft de Amerikaanse firma Raytheon veel tijd gestoken in raketafweer. De nieuwe PAC-3 raket is veel lichter en wendbaarder, zodat die een ballistische raket die met Mach 5 naar beneden suist in de lucht kan raken.

Wat je nu weggeeft, krijg je niet zomaar weer terug.

Pieter Cobelens generaal b.d.

Tekort

Dat Zelensky bij Nederland aanklopt voor Patriots is niet verbazingwekkend: Nederland is een van de weinige NAVO-landen die beschikken over de PAC-3 raket. En dat Nederland even moet slikken voordat het ‘ja’ zegt is evenmin vreemd, zegt generaal b.d. Pieter Cobelens, die voordat hij chef werd van de militaire inlichtingendienst MIVD met de Patriots heeft gewerkt. „We hebben het over een systeem waar een tekort aan is binnen de NAVO.” En gezien de enorme vraag aan wapens is de aanschaf van nieuwe systemen niet eenvoudig, zegt Cobelens. „Wat je nu weggeeft, krijg je niet zomaar weer terug.”

Nederland heeft nu drie Patriot-luchtafweersystemen operationeel, en één in opslag. In de Defensienota 2022 is vastgelegd dat het vierde systeem weer in gebruik wordt genomen – waarmee zou worden voorzien in een belangrijke NAVO-behoefte. Of dat nog gaat gebeuren, is de vraag. Internationale media hielden er – in navolging van Zelensky – rekening mee dat Nederland een heel systeem afstaat.

Ook als dat niet gebeurt, blijft Nederland een koploper als het gaat om militaire steun aan Oekraïne. Hoewel Den Haag niet altijd even mededeelzaam is geweest over de details, meldde het departement van Defensie in december dat de totale waarde van de Nederlandse militaire steun bijna 1 miljard euro had bereikt.


Lees ook: Patriotsysteem is duur en complex, en zeker geen wondermiddel

3 miljoen dollar per raket

Nederland leverde zware wapens zoals de inmiddels afgestoten YPR-pantservoertuigen en pantserhouwitsers, maar ook raketten, zoals de Stinger voor de korte afstand. Voor komend jaar is 2,5 miljard euro gereserveerd voor militaire en humanitaire hulp – waarvan het grootste deel naar verwachting zal worden uitgegeven aan wapens.

Mocht Nederland inderdaad een hele Patriot-batterij leveren, dan zal dat een groot beslag leggen op die reservering. Een PAC-3 raket kost al gauw 3 miljoen dollar, de kosten van een heel vuursysteem komen al snel uit boven de miljard. De levering van ‘eenvoudige’ luchtafweer blijft daarom cruciaal, zegt Cobelens. „Je hebt ook raketten voor de korte dracht nodig. De Patriots zijn er voor de ballistische raketten – de grote jongens.”

Critici van Oekraïne-beleid pag. 4-5Interview Oekraïense ambassadeur pag. 12-13