Oekraïense strijdkrachten hebben afgelopen week na maanden verlies weer wat terrein heroverd op de Russen. Verslaggever Rob Schoof ziet in deze heroveringen een signaal dat de westerse wapenleveranties hun vruchten beginnen af te werpen. Kan de aanstaande komst van de F-16’s nog een cruciale rol spelen in de strijd tegen de Russen?
Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected].
Gast:
Rob Schoof
Presentatie:
Egbert Kalse
Redactie:
Niki Ipenburg, Mila-Marie Bleeksma en Nina van Hattum
Gisteren werden de kwartaalcijfers van Makelaarsvereniging NVM weer gepubliceerd. Wat blijkt, wie in Flevoland wil wonen heeft het minst te kiezen. De krapte op de woningmarkt is daar het hoogst. Redacteur Sjoerd Klumpenaar vroeg zich af hoe dat kan en trok de provincie in.
Gaat Nederland in 2050 voor het scenario ‘Markt’, waarin individuele vrijheid en het streven naar materiële welvaart centraal staan? Of voor ‘Autonomie’: een toekomstige samenleving waarin zelfvoorziening en gemeenschapsdenken voorop staan? Of wint het scenario ‘Duurzaam’, waarin de leefbaarheid van de aarde het belangrijkst is, of ‘Samen’ waar gelijke kansen en solidariteit cruciale uitgangspunten zijn?
Donderdag presenteerde het Centraal Planbureau vier uitgewerkte toekomstscenario’s die laten zien wat de effecten van consistent beleid op lange termijn kunnen zijn, en welke keerzijdes bij de verschillende opties horen. Zo schetsen de CPB-onderzoekers dat kiezen voor meer materiële welvaart ook meer ongelijkheid en vervuiling veroorzaakt. Terwijl kiezen voor meer solidariteit ook inhoudt dat belastingen en pensioenleeftijd sneller zullen stijgen. Meer aandacht voor natuur en duurzaamheid brengt met zich mee dat veel producten duurder worden en de overheid meer ingrijpt op persoonlijke keuzes. En als Nederland kiest voor zelfvoorzienendheid is de keerzijde dat de economie veel minder zal groeien en sociale voorzieningen soberder worden.
Er is nogal wat af te dingen op de scenario’s. Sluit het ene toekomstbeeld het andere werkelijk uit, zijn ze democratisch wel haalbaar, zijn deze scenario’s nog wel relevant bij onvoorspelbare gebeurtenissen (‘zwarte zwanen’), en bij enigszins voorspelbare ontwikkelingen zoals kunstmatige intelligentie?
De CPB-scenario’s zijn geen blauwdrukken, de beleidskeuzes in 2050 zullen zeker niet zo eenduidig zijn. Ze doen ook wat ambtelijk en institutioneel aan: is met meer verbeeldingskracht en creativiteit niet nog een veel aantrekkelijker toekomstbeeld te verzinnen? Maar de helderheid van de dilemma’s, de zorgvuldige poging om te komen tot visie en richting en de eerlijkheid over de pijnlijke keuzes verdienen navolging. Wat is het Nederland dat Nederlanders wíllen? Het is de hoogste tijd dat ook de regeringspartijen daaraan gaan werken in plaats van steeds benadrukken wat Nederlanders allemaal níét willen.
Bij aanhoudend gebrek aan langetermijnvisie vanuit het kabinet slaan veel meer planbureaus, onderzoekers, architecten, burgerinitiatieven de laatste tijd dan maar zelf aan het schetsen. Dat levert allerlei toekomstkaarten, houtskoolschetsen en scenario’s op zoals die van het CPB. Maar ook de landelijke politiek zal iets moeten doen met al deze scenario’s en dilemma’s.
De eerste honderd dagen van het kabinet-Schoof zijn wat dat betreft op zijn zachtst gezegd suboptimaal verlopen: juist de korte termijn en relletjes overheersen. Politicoloog en planoloog Maarten Hajer zei zaterdag in NRC dat de ecologische en maatschappelijke ombouw waar Nederland voor staat „vergelijkbaar is met de wederopbouw na de oorlog”. Dat klinkt misschien overdreven, maar is het niet.
Deze week verschenen nog eens twee alarmerende rapporten om de urgentie te onderstrepen. Uit het Living Planet Report van het Wereldnatuurfonds bleek dat de laatste decennia wereldwijd bijna driekwart van de populaties wilde dieren is verdwenen. Een collectief van 15.000 klimaatwetenschappers waarschuwde klip en klaar: „We staan op de rand van een onomkeerbare klimaatramp.”
Ook Nederland zal zich moeten verhouden tot die realiteit, politiek leiderschap is daarbij onontbeerlijk. Vooruitschuiven kan simpelweg niet langer.
Het draaide deze week om drie vrouwen: Femke Halsema, Judith Uitermark en Eva Jinek. Ieder van hen had een eigen, belangrijke rol in de spanningen rond de 7 oktober-herdenking op de Dam. Burgemeester Halsema was, zoals gebruikelijk, het mikpunt van rechtse kritiek, Jinek verwoordde die kritiek als tv-interviewer en Uitermark nam als NSC-minister van Binnenlandse Zaken Halsema in bescherming.
Vooral die laatste ontwikkeling is buitengewoon interessant. Uitermark wilde geen gehoor geven aan de oproep van de PVV om Halsema als burgemeester te ontslaan. „Mijn antwoord is ‘nee’, geen haar op mijn hoofd die eraan denkt.” Andere citaten: „Ik sta voor en ik sta achter mijn burgemeester.” „Zo’n doorgewinterde politica als onze Amsterdamse burgemeester, die zal een zorgvuldig besluit hebben genomen.”
Hier hoor ik de tanden knarsen van PVV-leider Wilders die Halsema liever naar het buitenland ziet vertrekken. Van Sigrid Kaag is hij al af, nu Halsema nog. In feite is de houding van Uitermark een onomwonden, zelfs felle afwijzing van het standpunt van Wilders. Dat is hem nog niet eerder overkomen vanuit de moeizaam voortsukkelende regeringsploeg. Het is alsof Uitermark wil zeggen: „Tot hier – en niet verder.”
Wilders is al een poosje bezig met een soort politieke chantage van NSC. Hij dreigt met nieuwe verkiezingen als ze hem dwarszitten bij het najagen van zijn asielobsessie. In de peilingen is NSC immers van twintig naar drie zetels gedaald. Uitermark, vroeger strafrechter in Haarlem, weet dat het zinloos is om te zwichten voor chantage: de chanteur zal steeds verdergaan. Pieter Omtzigt kon niet tegen alle spanningen op en werd overspannen, maar Wilders lijkt in Uitermark een standvastiger tegenstander te treffen. Het is te hopen voor de Nederlandse politiek – en voor Nederland.
Tot Eva Jinek leek het maandag nog niet doorgedrongen dat aanvallen op Halsema vrijwel altijd een ideologische achtergrond hebben. Ze probeerde in haar programma Halsema klem te zetten door steeds te wijzen op enkele incidenten die voor de herdenking op de Dam hadden plaatsgevonden. Geduldig, en met een vloed van argumenten, weerlegde Halsema die kritiek, maar Jinek bleef koppig doorgaan en beweerde zelfs dat Wilders geen demonstraties had willen verbieden. Dat had hij juist wél gedaan, moest Halsema haar corrigeren.
Wat ik in alle commotie rond Halsema miste, was aandacht voor iets wat mij het meest verontrustte in de pro-Palestijnse betoging op maandag. ’s Middags, toen ik op het Damrak die betoging volgde, raapte ik een van hun flyers op. Ik kon mijn ogen niet geloven, maar ik moest wel. Op de voorkant stond een tekening van paragliders die neerdalen op gebouwen om verwoestingen aan te richten. ‘Resistance til liberation’ was de kop. Op de achterkant werd verwezen naar de „freedom fighters” die op 7 oktober „our Palestinian prisoners, armed with the spirit of the martyrs” hadden bevrijd. Erboven stond: „The Zionist enemy’s end was written the day it began.”
Dit verspreiden op de dag dat even verderop de moord in Israël door Hamas op 1.200 mensen zou worden herdacht – het was je reinste antisemitisme. Iedereen die in die betoging meeliep, mag zich dat aantrekken.
