De operatie begon enkele weken geleden met enkele militaire speldenprikken, uitgevoerd door kleine groepjes Oekraïense mariniers en verkenningseenheden, die met snelle boten op verschillende plaatsen de Dnipro overstaken, naar bezet gebied. Maar als recente Russische getuigenissen vanuit dit deel van het oorlogsgebied kloppen, hebben de Oekraïners er inmiddels stevige voet aan de grond gekregen: deze week werd voor het eerst een aantal Oekraïense amfibische infanteriegevechtsvoertuigen waargenomen aan de linkeroever van de rivier.
Natuurlijke scheidslijn
Dat zou erop kunnen duiden dat de Oekraïense legerstaf grotere plannen heeft langs dit deel van de frontlijn, ten oosten van de stad Cherson. In dit deel van het land vormt de Dnipro sinds de terugtrekking van het Russische leger uit die stad, precies een jaar geleden, een natuurlijke scheidslijn tussen de legers van de twee landen. De Oekraïense operaties aan de overkant van de rivier spelen zich af rond verschillende dorpen die afgelopen voorjaar grotendeels overstroomden na de breuk van de stuwdam bij Nova Kachovka. Het zou inmiddels gaan om zeker vier verschillende plaatsen ten oosten van de stad Cherson. Bij het dorpje Krynky, zo’n dertig kilometer ten oosten van de stad en twee kilometer ten zuiden van de rivier, zouden volgens het Russische militaire Telegramkanaal Rybar inmiddels driehonderd Oekraïense militairen actief zijn, „een trend die zich lijkt voort te zetten”. Krynky zou gedeeltelijk zijn heroverd door de Oekraïners. Dinsdag werd een foto verspreid waarop te zien is hoe een pantservoertuig aan land wordt gebracht.
Oekraïense troepen zijn ook actief op andere plaatsen aan de overkant van de rivier, zoals bij de deels verwoeste Antonivsky-brug en enkele andere dorpen stroomopwaarts, waaronder Pisjtsjanivka en Pidstepne. Volgens de Kyiv Post zijn de Oekraïense ‘enclaves’ op de linkeroever niet met elkaar verbonden, maar slagen de troepen er langzaam in hun posities op de door Rusland bezette oever te versterken en uit te breiden.
Het Institute for the Study of War (ISW) concludeerde dinsdagavond dat de Oekraïners, ondanks verwoede Russische pogingen om dat te voorkomen, erin slagen naast troepen nu ook zwaarder legermaterieel aan de overkant te krijgen. De Amerikaanse defensiedenktank stelt niet te willen speculeren over de kansen van een Oekraïens offensief in dit gebied. De Oekraïense legerstaf neemt een radiostilte rond de operaties aan de overkant van de Dnipro in acht. Wel erkent Kyiv dat er troepen actief zijn in het gebied.
Lees ook Ondanks militaire ‘patstelling’ en druk van bondgenoten peinst Zelensky niet over onderhandelen met Rusland
Generaal vervangen
Het Britse ministerie van Defensie stelde vorige week dat Moskou de dreiging van Oekraïense operaties in dit gebied zo serieus neemt dat de commandant van de Russische grondtroepen langs de Dnipro, generaal Oleg Makarevitsj, is vervangen. Zijn functie is inmiddels overgenomen door generaal Michail Teplinsky, die een jaar geleden verantwoordelijk was voor de relatief ordelijke terugtrekking van duizenden Russische troepen uit de stad Cherson en omliggende gebieden. Volgens een Russische militaire analist op Telegram werd Makarevitsj van zijn functie ontheven door het Kremlin omdat zijn rapportages over de Oekraïense operatie langs de Dnipro niet overeenkwamen met de werkelijke situatie, die voor Moskou een stuk zorgelijker zou zijn.
Vijf maanden nadat de Oekraïense strijdkrachten op verschillende plaatsen langs de duizend kilometer lange frontlijn een tegenoffensief inzetten, is een grote doorbraak uitgebleven. De commandant van de Oekraïense strijdkrachten, Valeri Zaloezjny, stelde vorige week vast dat het technologische niveau waarmee Rusland en Oekraïne op dit moment oorlogvoeren zodanig is dat er feitelijk een patstelling is ontstaan.
Lees ook over de gevolgen van de doorbraak van de Kachovka stuwdam
Ongeveer honderdvijftig Nederlandse militairen die in Irak zijn gestationeerd, kunnen daar momenteel niet weg. De grootste groep – ongeveer 145 militairen – is gelegerd in de Iraakse hoofdstad Bagdad, en had het land vorige week al willen verlaten omdat het werk erop zat. Door de oorlog tussen Israël en Iran is het Iraakse luchtruim gesloten waardoor de militairen niet terug konden vliegen naar Nederland.
In Erbil, in het noord-oosten van Irak op zo’n tachtig kilometer van de grens met Iran, zit een kleine groep van vijf à tien Nederlandse militairen. Het plan is dat zij daar tot eind juli blijven, aldus Defensie.
Dreigement van Iran
Zaterdag, nog voor de Amerikaanse aanval op diverse nucleaire installaties van Iran in de nacht van zaterdag op zondag, heeft Teheran volgens een bericht van het Belgische persbureau Belga, dreigementen geuit tegen landen die Israël militair ondersteunen. „We waarschuwen dat elke zending van militaire uitrusting of radar per boot of per vliegtuig, vanuit eender welk land, om het zionistische regime te helpen, zal worden beschouwd als een deelname aan de agressie tegen Iran en een gewettigd doelwit zal zijn voor de strijdkrachten”, wordt een woordvoerder van het regime aangehaald. Overigens is veel van de aanvalscapaciteit van Iran inmiddels uitgeschakeld door de Israelische luchtaanvallen van vorige week.
Zoals bekend levert Nederland radaronderdelen aan de strijdkrachten van Israël. De Tweede Kamer steunde dit beleid deze week expliciet door met grote meerderheid een motie van de fractie van PvdA-Groenlinks af te wijzen die deze waperexport naar Israël wilde stoppen.
Alertheid
„Er is extra alertheid op de bescherming van onze militairen”, zei minister Ruben Brekelmans (VVD, Defensie) zondagmorgen bij WNL over de Nederlandse missie in Irak. „De procedures voor de verdediging worden verder aangescherpt.” Brekelmans overlegt deze zondag met andere ministers van de zogeheten ‘Veiligheidsraad’ in het kabinet, zoals premier Dick Schoof en minister van Buitenlandse Zaken Casper Veldkamp (NSC) , over de ontstane situatie in het Midden-Oosten. Premier Schoof zei zondagmiddag tegen de media dat er „aanvullende veiligheidsmaatregelen” zijn genomen voor de Nederlandse militairen.
Afgelopen donderdag meldde Defensie al op zijn website dat de geplande terugkeer van militairen van uit de Iraakse hoofstad Bagdad niet door kon gaan. „Er wordt gekeken naar alternatieve manieren om het land te verlaten”, aldus Defensie. Dat geldt nog steeds, aldus de woordvoerder.
De meeste militairen in Bagdad zijn onderdeel van 11 Luchtmobiele Brigade. Ze maken deel uit van een missie (Force Protection) die tot en met juni militaire en civiele adviseurs van de Navo in en rond Bagdad moest beveiligen. Daarnaast is er een kleine groep militaire adviseurs in de hoofdstad. De militairen in Erbil adviseren het Iraakse leger en de Koerdische Peshmerga.
In het verleden heeft Iran doelen in het naburige Erbil aangevallen omdat in de hoofdstad van het autonoom Koerdisch gebied Amerikaanse militairen maar ook Israëlische inlichtingendiensten actief zouden zijn.. Bij een Iraanse raketaanval in 2022 werden volgens Teheran Israelische doelen geraakt.
Op de boeg van de WR54 is een grote gans geschilderd. De groene garnalenkotter van de familie Rotgans vaart donderdagochtend de haven van Den Oever binnen. Erik Rotgans komt terug van vier dagen Waddenzee, vannacht sliep hij „drie losse uurtjes”. Aan boord 1.407 kilo garnalen. Met 12 euro de kilo een prima vangst, zeker omdat hij de afgelopen drie maanden „bijna niks” ving. Vroeger was hij „hele weken op zee”, door aangescherpte milieuregels mag er in het weekend niet meer gevist worden.
Nederlandse garnalenvissers mogen blijven vissen in natuurgebieden op zee. Demissionair staatssecretaris Jean Rummenie (BBB) verleende woensdag definitief de vergunning voor ruim twintig jaar, met elke zes jaar een uitgebreide evaluatie. Milieuorganisaties stappen nu naar de rechter, volgens hen is de nieuwe vergunning in strijd met Europese eisen voor Natura 2000-gebieden.
De nieuwe vergunning stelt Erik Rotgans gerust, voor nu. Al voorziet hij in de toekomst wel problemen: „Maakt Rummenie ons niet blij met een dooie mus?” Drie jaar geleden deed hij mee aan een pilot van het ministerie van Landbouw en installeerde hij een ‘katalysator’ van honderdduizend euro op zijn „kottertje”. Het ministerie betaalde de helft. Die katalysator vermindert 70 procent van de uitstoot en is onder de nieuwe vergunning verplicht om zo aan de Nederlandse stikstofnormen te voldoen. „Er zullen elke keer nieuwe investeringen nodig zijn, ik weet niet of deze vergunning dat gaat oplossen”, aldus Rotgans.
Garnalenvisser Erik Rotgans. Foto Simon Lenskens
Nan Wagenmaker is ook blij met de nieuwe vergunning. Sinds twee jaar heeft hij al zijn diploma’s, zondag voer hij voor de vijfde keer alleen uit. Zijn vader Bert wacht hem bij terugkomst op aan de wal. „Ik blijf dit m’n hele leven doen”, zegt Nan. Ook de familie Wagenmaker installeerde onlangs de verplichte katalysator. „Knettergek” wordt Nan van alle logboeken, stikstofregels en milieueisen. „Je moet gewoon de natuur zijn werk laten doen, een dag minder vissen is prima, ben je ook nog eens thuis.”
Collectieve visuren
Onder de nieuwe vergunning mag er weer op garnalen gevist worden in de Waddenzee, de Noordzeekustzone, de Voordelta, de Westerschelde & Saeftinghe, de Oosterschelde en de Vlakte van Raan. Juist ondiepe, vol leven zittende Natura 2000-gebieden zijn voor de Nederlandse garnalenvissers onmisbaar. Tegelijkertijd is Nederland volgens Europese wetgeving verplicht om schade aan die natuurgebieden te voorkomen. En omdat de garnalennetten over de bodem slepen, nemen ze andere zeedieren mee als bijvangst.
Om de nieuwe vergunning rond te krijgen, leverden garnalenvissers bij de onderhandelingen 10 procent van hun collectieve visuren in. In de nieuwe vergunning staat ook dat vissers die uren met 20 procent mogen overschrijden als ze dat in een ander jaar compenseren. „Dat is dus onder aan de streep evenveel uren, of misschien wel meer”, zegt Wouter van der Heij, marine-ecoloog en woordvoerder van de vier natuurorganisaties die de vergunning via een beroepsprocedure door de rechter willen laten toetsen.
De Waddenvereniging, Stichting De Noordzee, Vereniging Natuurmonumenten en Vogelbescherming Nederland werden begin mei bij een vergadering van de ‘Garnalenadviescommissie’ overvallen door de staatssecretaris. De vergunning voor ruim twintig jaar was er zo goed als doorheen. „Doorpraten over de voorwaarden was zinloos”, zegt Van der Heij. De natuurorganisaties stapten uit de commissie.
De garnalen worden uitgeladen in de haven van Den Oever. Foto Simon Lenskens
De lange looptijd is volgens het ministerie nodig om vissers zekerheid te geven. „Ik ben bang dat die zekerheid er niet is”, zegt Van der Heij. Volgens de marine-ecoloog voldoet de huidige vergunning immers niet aan de Europese wetgeving.
Overbevissing
Het ministerie heeft verschillende ijkmomenten opgenomen in de vergunning waarop de voorwaarden worden beoordeeld en indien nodig aangepast. Begin 2027 is er een eerste ijkmoment, Van der Heij vreest dat veel beloftes dan zullen sneuvelen. „We moeten voorkomen dat garnalenvissers nu volop gaan investeren en dat het toch niet haalbaar blijkt”, aldus Van der Heij.
Van der Heij ziet afstand tussen het ministerie en de lokale ambtenaren en vissers met wie hij in de ‘Garnalencommissie’ zat. „De mening van de vissers ligt helemaal niet zo ver van die van de natuurorganisaties. Velen van hen willen ook minder vaak vissen.” Volgens Van der Heij veroorzaakt het collectieve visurensysteem overbevissing. De visuren in de vergunning worden over heel Nederland verdeeld per regio, niet per uitvarende kotter. De vissers strijden onderling om de uren, wie eerst komt, eerst maalt.
De haven van Den Oever. Foto Simon Lenskens
De Nederlandse Vissersbond meldde vorig jaar dat een kwart van de 198 actieve garnalenvissers nadenkt over stoppen. Dat komt onder meer door teruglopende vangsten, een gebrek aan opvolgers en juridische onzekerheid. Rummenie kondigde woensdag ook een vrijwillige saneringsregeling aan. Volgens het ministerie zou de saneringsregeling van 50 miljoen euro de druk door de visserij „structureel verminderen”. Dat spreekt Van der Heij tegen: „Er komen misschien minder boten, maar het aantal visuren en daarmee het aantal uren verstoorde zeebodem blijft gelijk.”
In de haven van Den Oever denken „een stuk of tien jongens” na over de mogelijkheid om zich te laten uitkopen, zegt Rotgans. Ook hij twijfelt. Hij is 42, heeft reuma en weet niet of zijn twaalfjarige zoon hem wil opvolgen. Vader Peter en oom Jan Rotgans komen aan op de fiets. Ze vissen niet meer, maar repareren de sleepnetten. Erik vaart zondag om middernacht weer uit.
Lees ook
Den Oever leeft van garnalen, dus wat als de vissers ermee moeten stoppen?
Eindelijk is er weer eens een nieuwe naam tussen de grote pop- en rockveteranen die Pinkpop al zo lang afsluiten en bezoekers de nacht insturen. De 22-jarige Olivia Rodrigo komt maar net kijken, maar wringt zich naadloos tussen de Bruce’s, Eddie’s, Mick’s, Billie Joe’s en Dave’s in deze categorie acts. Rodrigo’s balanceeroefening tussen volvette pop en springerige punkrock kwam geen moment over als vreemde eend of wild experiment, maar als logische en sterke headliner.
En dat terwijl ze nog maar net komt kijken. Ze stond ineens op één met de onweerstaanbaar goeie hit ‘Driver’s License’, ging snel door naar de Afas Live in 2022, verkocht vorig jaar twee keer de Ziggo Dome uit. Nu speelde ze haar eerste show van haar eerste Europese festivaltour met de energie, passie en het enthousiasme van iemand die héél erg blij is dat ze daar mag staan – ze zei het meerdere keren zaterdagavond. Maar wel zelfverzekerd, geloofwaardig, volledig live én met een verzameling nummers waar veel van de geijkte rockheadliners jaloers op zouden moeten zijn: ‘So American’, ‘Traitor’, ‘Bad Idea Right?’, ‘All-American Bitch’, ‘Good 4 U’, nogal een oogst met slechts twee albums.
Ze rende heen en weer tussen rock en pop. Soms kon ze zoet en klein ballads brengen, zoals die superhit ‘Driver’s License’, het aansluitende ‘Traitor’ of later het door haarzelf op piano begeleide ‘Happier’. Vaak liet ze die dan mooi opbollen tot knallende rocksongs die een groot deel van het publiek uitstekend kon meebrullen, tot ver op het veld. Olivia werd met open armen ontvangen.
Tate McRae en The Last Dinner Party.
Foto Andreas Terlaak
Toekomst
Zonder meer een dappere boeking van Pinkpop, dat afgelopen jaar veel kritiek te verduren kreeg. Onder meer van mij, in een essay in deze krant („De vinex-wijk onder de festivals”), maar ook intern waren ze niet blij. Dat blijkt wel, want het management is op de schop en de directeur van Down the Rabbit Hole, Ide Koffeman, is nieuw in de Pinkpop-directie. Het terrein is een beetje onder handen genomen (de fastfoodketen met de grote gele M is alweer vertrokken) met betere looproutes en minder foodtrucks, en bij de boekingen lijkt er dus ook iets in beweging te zijn.
En ja, met Olivia Rodrigo zul je wat minder tickets verkopen dan met Bruce Springsteen of Eddie Vedder. Misschien was het inderdaad wat rustiger op het terrein. Maar inhoudelijk is dit wel de toekomst, en dat zag je vrijdag en zaterdag helder terug: ontzettend veel jonge meiden. Vaders met meiden, moeders met meiden, grote zussen en broers met meiden en meiden met meiden. En dan ook nog veel jongens. Ze kwamen niet alleen voor Rodrigo, maar ook voor Tate McRae, The Last Dinner Party, Hannah Mae, Girl in Red, Hiqpy, Joost en Ronnie Flex, en konden en passant kennis maken met Weezer, Amyl & the Sniffers en oudgediende Sticks, die allemaal met sterke concerten ongetwijfeld nieuwe fans hebben gemaakt.
De meegereisde ouders konden op vrijdagavond wegdromen bij de fijne, zwoele show van Justin Timberlake. „Nog een liedje? Ik weet niet of ik er wel zoveel heb hoor!” Ha, in tegendeel: indrukwekkend om weer even te beseffen hoeveel hits die gozer in anderhalf uur uit z’n koffer kan trekken, en ook hoe achteloos en relaxt hij zo’n showtje geeft. Nee, de 44-jarige Amerikaan is niet de meest vloeiende danser meer, en hij liet het zware werk soms over aan zijn band. Maar dat was niet zo erg want die was geweldig: de extra lagen die ze met de blazers en vier stemmen toevoegden aan nummers als ‘Sexy Ladies’ en ‘Sexyback’ was buitengewoon, nou ja, sexy. Je zou ’m alleen kunnen kwalijk nemen dat er in het begin van de set wel erg veel hits uitvlogen, waardoor het midden een beetje inzakte. Maar dan aan het einde stuurt hij met ‘Until the End of Time’ toch iedereen zwijmelend de tentjes in.
De meegereisde ouders konden op vrijdagavond wegdromen bij de fijne, zwoele show van Justin Timberlake.
Foto’s Andreas Terlaak
Een paar uur eerder stonden veel jonge fans al lang klaar voor Tate McRae, het vanilleijsje van het moment. Sterker nog, omdat ze bij het opengaan van het terrein om elf uur in de ochtend al naar dat podium waren gerend, stonden ze eerst ook nog vooran bij Pommelien Thijs, het heerlijk eigenzinnige Weezer en de meeslepende show van Mika met z’n enorme blauwe vogelvleugels. Het waren fans die niets wilden missen van de indrukwekkende choreografie van de 21-jarige Canadese McRae die in veel doet denken aan Britney Spears. „Haar muziek is misschien niet geweldig, maar kijk gewoon naar de show, ok?”, bezweert een van de jonge fans haar vader. Een heel redelijke inschatting: de dans is goed, muziek en zang minder spannend. En dat terwijl ze soms zelfs zónder microfoon bleek te kunnen zingen…
Veel jong publiek ook bij de Britse barokpopgroep The Last Dinner Party op zaterdag, die tegelijk intellectueel en frivool klinken, uitdagend en catchy – zo’n beetje tussen Black Country, New Road en Wet Leg in. Een band, zou je denken, die veel beter past op een connaisseursfestival als Best Kept Secret, maar dat kon dus ook in Landgraaf, waar het veld vol bleef meewiegen met deze intrigerende groep. Óók zonder meer een dappere boeking, en dat uit de koker van de mensen die Radiohead vorig jaar in Oor nog ‘te moeilijk’ zeiden te vinden voor Pinkpop.
Bezoekers van Pinkpop 2025 zoeken schaduw.
Foto’s Andreas Terlaak
Hitte
Maar wacht, er is best wat te zeuren. Vrij veel veilige, beetje gezapige ‘Mannen Met Gevoelens’ bijvoorbeeld: Nick Mulvey, Tom Odell, Mark Ambor, Inhaler van Bono-zoon Elijah Hewson en Matt Hansen. Veel rimpelloze folkrock, gaap. We hoopten meer van de terugkeer van Faithless, maar die viel volledig in het water. De band die in 1998 nog de videoclip voor monsterhit ‘God is a DJ’ deels in Landgraaf opnam, kwam veel te laat op (Sister Bliss: „Because of Brexit, which is shit!”) en hun verwaaiende kabbelhouse steeg vervolgens totaal niet op. Het helpt niet dat frontman Maxi Jazz in 2022 overleed, en zijn gezicht op groot scherm met invalstemmen echt geen (vol)waardige vervanger is. De leuke Noorse zangeres Sigrid moest haar zondagsshow helemaal afzeggen vanwege een geannuleerde vlucht. En ook technische problemen bij het begin van de show van Cypress Hill („When the shit goes down, better be ready!”), om vervolgens een lekker doorrollende hiphopshow te geven, met DJ Lord van Public Enemy achter de draaitafels.
De echte publieke vijand was de hitte: 32 graden werd het zaterdag. Pinkpop had wat schaduwplekken gemaakt met een aantal tarps, gespannen doeken die beschutting boden, in het veld, maar dat was niet genoeg en de EHBO had het druk. Er waren wel genoeg (gratis) drinkwaterplekken, maar nergens zonnebrandcrème terwijl smeerpalen tegenwoordig zo alomtegenwoordig zijn bij stranden en parken. Volgens nieuwe directeur Ide Koffeman is de „Pinkpopbezoeker een beetje een bikkel”, zo zei hij in de Volkskrant. Maar hoeveel bikkels blijven er over als ze ook door de bomen en langs het water van Best Kept Secret en Down the Rabbit Hole kunnen wandelen, of vlinderend tussen de film- theater- en danstenten van Lowlands?
MIKA op Pinkpop 2025.
Foto Andreas Terlaak
Nou ja er is nog wat te winnen. Maar toch, je moet het Pinkpop nageven: er is echt wel wat veranderd. Het oudste, onafgebroken gehouden festival van de wereld kan de toekomst optimistisch tegemoet zien. Wie op zondag wakker werd met de stervormige confetti van Olivia nog in het haar weet: deze frisse douche had het festival echt even nodig.