Nunspeet wil de wolf mogen doden – wat zijn de regels?

Nunspeet is helemaal klaar met de wolf. De Veluwse gemeente verzocht de provincie Gelderland deze week wolven in een klein gebied binnen de gemeente te kunnen doden.

Sinds augustus troffen dierhouders in en om Nunspeet tientallen schapen en andere dieren dood of gewond in de wei aan. De boeren vermoeden dat de dader een wolf is. BIJ12 (een uitvoeringsorganisatie voor provincies) voert momenteel dna-onderzoek uit om dat te kunnen bewijzen. Niet alle getroffen dierhouders hadden wolfwerende maatregelen, zoals een raster met stroom.

Het ‘draagvlak’ onder inwoners, en de gedode dieren, vindt de gemeente genoeg aanleiding om de wolf af te kunnen schieten. Ook buurtgemeente Ermelo wil de wolf „beheren”. De provincie is vóór. Het college, met verantwoordelijk gedeputeerde Harlold Zoet (BBB, landbouw, biodiversiteit/natuur), wil wolven kunnen verjagen en doden, maar ziet ook juridische problemen. Want de wolf is een op Europees niveau beschermd dier. Wat kunnen provincies wél doen? Vier vragen over de wolf.

1Op welke manier is de wolf beschermd?

De wolf wordt beschermd in het Verdrag van Bern én in Bijlage II en IV van de Europese Habitatrichtlijn. In Nederland zijn beide ondergebracht in de Wet Natuurbescherming. Beschermde diersoorten zijn daarin onderverdeeld in drie categorieën: vogels (strengst beschermd), strikt beschermde soorten en overige soorten. De wolf valt, net als bijvoorbeeld vleermuizen, onder de strikt beschermde soorten. Die categorie kent de strengste regels. Het is in de Wet Natuurbescherming verboden om de wolf te doden, te vangen, te verstoren of zijn vaste voortplantingsplaats of verblijf te vernielen of beschadigen.

2 Onder welke omstandigheden kan de wolf wél gedood worden?

„Dat mag alleen als je daarvoor een ontheffing krijgt van de gedeputeerde staten van de provincie”, zegt advocaat Fleur Onrust, gespecialiseerd in het omgevingsrecht met een nadruk op natuurbeschermingsrecht. Voor die ontheffing moet de situatie voldoen aan drie criteria.

Allereerst mag je alleen een wolf doden vanwege een groot openbaar belang. Dat betekent bijvoorbeeld dat de wolf grote schade aan vee veroorzaakt, of de volksgezondheid, openbare veiligheid of de bescherming van andere wilde dieren of planten in gevaar brengt.

Ten tweede moet er écht geen andere bevredigende oplossing bestaan voor de problemen die een wolf veroorzaakt. De gemeente Nunspeet bijvoorbeeld, noemt „de sterke toename” van het aantal dode en gewonde dieren door een wolf reden voor het doden van het dier. „Maar een andere oplossing van dat probleem zou het nemen van wolf-werende maatregelen zoals rasters met stroom kunnen zijn”, zegt Onrust. Voor een kippenboer in midden-Nederland werd ontheffing verleend voor het doden van vossen. De rechtbank oordeelde uiteindelijk dat de boer de ontheffing onterecht had gekregen, omdat hij een andere bevredigende oplossing onvoldoende had gemotiveerd.

Tot slot mag de ‘gunstige staat van de instandhouding’ van een soort niet in gevaar komen. Zolang er dus nog geen gezonde populatie wolven in een gebied is, wordt het doden van het dier erg moeilijk. In Nederland vinden ecologen dat er nog geen stabiele wolvenpopulatie is.

Nederlandse rechters stellen volgens Onrust steeds strengere eisen aan motivering van die criteria. Dat ziet ook jurist Luuk Boerema, gespecialiseerd in natuurbeschermingsrecht. „De strenge eisen stellen rechters denk ik om de overheid op te voeden”, zegt Boerema. „Zij heeft lang de kantjes ervan afgelopen als het gaat om natuurbescherming, kijk naar de stikstofproblematiek.”

3 Als je een wolf niet mag doden, mag je hem dan wel verjagen?

Nee. Je mag hem ook niet vangen, tenzij je aan de drie criteria voldoet (zie vraag 2). „Strikt beschermde soorten mag je wel opschrikken”, zegt Fleur Onrust, „als je een wolf tegenkomt tijdens een wandeling en schreeuwt om hem weg te jagen, bijvoorbeeld. Maar elke dag terugkomen en rotjes gooien mag weer niet.”

De provincie Gelderland ondervindt al een jaar lang hoe lastig het is om afschrikken van wolven te motiveren. Het plan van de provincie om ‘tamme’ wolven op de Hoge Veluwe weg te jagen met een paintball gun, sneuvelde deze maand voor de tweede keer bij de rechter. „De provincie legde niet goed genoeg uit waarom deze manier dé manier is”, aldus Onrust. Ook oordeelde de rechter dat er niet goed genoeg naar alternatieven was gekeken, zoals bijvoorbeeld het afsluiten van (delen van) het park voor bezoekers.

4 Wat moet er veranderen om een wolf wél te kunnen doden of vangen?

De Europese Commissie buigt zich momenteel over een voorstel om „de beschermingsstatus van de wolf binnen de EU te wijzigen”. De EU zou de wolf bijvoorbeeld in de categorie ‘overige beschermde soort’ kunnen zetten. „Die mag je verstoren”, aldus Boerema, „maar je mag ze nog steeds niet opzettelijk doden of vangen. Wat afschot van wolven betreft schiet je dus niks op.” De wolf kan ook eigen regels krijgen, maar voor één soort is nooit hele nieuwe wetgeving gemaakt, Boerema denkt niet dat dat nu gaat gebeuren.

Om een besluit te kunnen nemen vroeg de Europese Commissie aan lokale overheden, wetenschappers en organisaties om „data” aan te leveren over de impact van de wolf.

Op bepaald moment moet je als rechter praktisch zijn

Luuk Boerema jurist

In Nederland stuurden Drenthe en Gelderland met hun documenten een dringend advies mee: het beschermingsniveau van het dier moet omlaag. Gedeputeerde Harold Zoet toog donderdag persoonlijk naar Brussel. Hij voegde de problematiek in Nunspeet toe aan het dossier.

Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen drong begin deze maand bij lokale en nationale autoriteiten aan om „waar nodig actie te ondernemen” tegen de wolf. „De huidige EU-wetgeving stelt hen hiertoe al in staat”, schrijft ze. Volgens Boerema doelt ze hier op zaken als het verjagen met de paintball gun in Gelderland. „Op een bepaald moment moet je als rechter ook praktisch zijn. De provincie moest hier nóg beter kijken naar alternatieven, terwijl het niet om doden gaat. Is verstoren zó schadelijk dat je deze zaak zo zwaar moet wegen?”

Lees ook dit artikel: De wolf rent niet meer weg. Is het tijd voor het paintballgeweer?