Nu gaat het goed met de economie ‘maar kijk voorbij de korte termijn’, waarschuwt het CPB de politiek

Ben je een politicus die vooral nadenkt over de volgende verkiezingen, of ben je een politicus die vooral nadenkt over de volgende generatie? Die vraag bepaalt of de vandaag gepubliceerde vooruitzichten van het Centraal Planbureau geruststellend zijn of juist een bevestiging dat deze zomer harde keuzes gemaakt moeten worden door politieke partijen die hun verkiezingsprogramma’s schrijven.

De economische vooruitzichten van het Centraal Planbureau dienen als een belangrijk uitgangspunt voor de onderhandelingen over de Miljoenennota voor 2026 in augustus. De rekenaars komen eerder dan gebruikelijk met hun vooruitzichten, omdat ze ook dienen als uitgangspunt voor politieke partijen die hun verkiezingsprogramma’s deze zomer schrijven. Het CPB kan de plannen van de partijen doorberekenen om duidelijk te maken wat de budgettaire en economische gevolgen zijn.

Groei blijft op peil

Op de korte termijn staat de economie er nog goed voor. De geopolitieke onrust heeft vooralsnog beperkte invloed op de verwachte groei van de Nederlandse economie. Die is ten opzichte van februari ietsje naar beneden bijgesteld, maar blijft op 1,7 voor 2025 en 1,3 procent voor 2026. Ook loopt het begrotingstekort wat op, maar het blijft binnen de afgesproken grenzen.

Het betekent dat politieke partijen slechts iets minder financiële ruimte hebben voor de plannen die ze schrijven dan op basis van CPB-vooruitzichten van februari. Ook al heeft de Amerikaanse president Donald Trump een handelsoorlog ontketend. Die onzekere wereld, waarschuwt CPB-directeur Pieter Hasekamp, maakt wel dat het komende tijd nog kan tegenvallen.

Ook met de koopkracht van Nederlanders gaat het goed. Alle soorten huishoudens, van gepensioneerden tot uitkeringsgerechtigden en van rijk tot arm, hebben komende jaren naar verwachting meer te besteden. Dat is een belangrijke oorzaak van de economische groei. Bovendien neemt de armoede in Nederland af, laat het CPB zien.

Zoom in

Maar op de langere termijn is het beeld anders. CPB-directeur Hasekamp en zijn team berekenden hoe de schuld zich ontwikkelt op de lange termijn. Die stijgt bij ongewijzigd beleid naar 126 procent van het bruto binnenlands product in 2060. Wil het kabinet voorkomen dat de schuld oploopt en daarmee de rekening wordt doorgeschoven naar volgende generaties, dan moet het ongeveer 6 miljard euro bezuinigen of extra belasting innen in 2030.

Extra financiële opgaven

En, waarschuwt Hasekamp, in dat scenario is de lange lijst aan problemen die om investeringen vragen nog niet in meegenomen. Die brengen extra financiële opgaven met zich mee. Alleen al de nieuwe NAVO-norm voor defensie vraagt op termijn om jaarlijkse investeringen van 16 tot 19 miljard euro. Daarnaast vragen klimaat, stikstof en het verdienvermogen van Nederland om keuzes van politici, waar ook een flinke prijskaart aan hangt.

Het CPB gaat, deels met hulp van het Planbureau voor de Leefomgeving, voor het eerst ook kijken naar gevolgen van plannen van de partijen voor het investeringsklimaat, klimaat, milieu en de woningmarkt

„We mogen blij zijn met de uitgangspositie van de economie. Dat geeft ons buffers”, zegt Hasekamp. Maar zijn advies aan de politiek is daarbij tegelijkertijd: „Kijk voorbij de korte termijn. Voorkom dat het land op slot raakt.”

De deze donderdag gepubliceerde economische vooruitzichten vormen het startpunt voor het maken van plannen voor de komende vier jaar door politieke partijen. Zij kunnen hun plannen laten doorrekenen door het Centraal Planbureau. Dit jaar hebben tien partijen gezegd dat te doen. GroenLinks-PvdA, VVD, D66, CDA, SGP, ChristenUnie, Volt en JA21 deden afgelopen keer mee en nu opnieuw. Voor het eerst laten ook NSC en BBB hun verkiezingsprogramma doorrekenen. Op 10 oktober presenteert het Centraal Planbureau de resultaten daarvan.

‘Menselijk kapitaal’

Het CPB kijkt deze ronde niet alleen naar de voorliggende kabinetsperiode van vier jaar, maar ook naar de gevolgen van maatregelen voor de langere termijn. Hoe ziet de nationale schuld in 2060 eruit, met de plannen van de politieke partijen? En het CPB kijkt deze ronde, deels met hulp van het Planbureau voor de Leefomgeving, voor het eerst ook naar de gevolgen van plannen voor het investeringsklimaat, klimaat, milieu en de woningmarkt. En het berekent de gevolgen voor ‘menselijk kapitaal’, waarmee investeringen in onderwijs in beeld komen.

Dat doet het planbureau na overleg met de partijen. Politieke partijen als D66 waren bijvoorbeeld kritisch dat bezuinigingen op onderwijs in de modellen van het CPB vooral geld opleverden. Terwijl dat op de lange termijn negatieve gevolgen kan hebben op economische groei.

De economische vooruitzichten van het CPB vormen ook een basis voor de onderhandelingen over de Miljoenennota van volgend jaar. Dat proces valt midden in de verkiezingstijd.

Het ministerie van Financiën heeft als uitgangspunt dat alle uitgaven voor 2026 al zijn geregeld bij de onderhandelingen over de Voorjaarsnota afgelopen april. In augustus wordt alleen nog naar koopkracht gekeken en gesleuteld aan de inkomstenkant van de begroting en zal geld moeten worden gevonden voor een aantal tegenvallers. Op basis van de cijfers lijkt het voor minister van Financiën Eelco Heinen niet nodig om huishoudens te helpen bij hun bestedingen.

Delen





Mail de redactie