N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Ongehoord Nederland De NPO zou het advies van de ombudsman en het Commissariaat van de Media afwachten voordat een tweede sanctie werd opgelegd. Daarvoor bleek de druk te hoog.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data92392271-5a6c19.jpg)
Still NPO
De Nederlandse Publieke Omroep (NPO) is van plan de omroep Ongehoord Nederland (ON) opnieuw een sanctie op te leggen. ON werkt niet goed samen met andere omroepen en „de integriteit en betrouwbaarheid van het bestel is zwaar onder druk komen te staan”, meldde de NPO dinsdagmiddag.
De NPO wijst onder meer op een omstreden uitzending op 15 september van het ON-programma Ongehoord Nieuws vol racistische en discriminerende uitlatingen. Begin juli legde de NPO de omroep al een financiële sanctie op ter hoogte van 2,5 procent van het jaarbudget voor 2023, vanwege schending van de journalistieke code van de NPO.
Dat het alsnog van een sanctie lijkt te komen mag een verrassing heten. Kabinet en omroepleiding benadrukten namelijk dat ze vooral de procedures wilden volgen. Die procedures waren even helder als, volgens sommigen, omslachtig: de ombudsman van de NPO zou met de klachten aan de slag gaan en binnen een termijn van drie maanden met een oordeel komen. Het Commissariaat voor de Media zou zich buigen over de vraag of de Mediawet hier moest worden toegepast. Pas daarna zou de NPO een tweede sanctie kunnen opleggen.
Verontwaardiging
Presentator Raïsa Blommestijn bediende zich in de gewraakte uitzending van half september meermaals van het n-woord, nadat het programma drie vermeende voorbeelden van „anti-blank racisme” had getoond. De strekking: waarom reageren media en publiek wel verontwaardigd wanneer zwarte mensen slachtoffer zijn, en niet wanneer ze dader zijn bij gewelddadige incidenten?
Actualiteitenrubriek Pointer (KRO-NCRV) toonde al snel aan dat in geen van de getoonde voorbeelden sprake was van een racistisch motief. Maar het kwaad was reeds geschied, klonk het in een koor van verontwaardiging vanuit politiek en andere omroepen.
Net als bij de eerste sanctie in juli gold ook nu: eerst de adviezen en dan het oordeel. Daarna zou de politiek in beeld kunnen komen. Staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur en Media, D66) benadrukte meermaals dat de politiek zich geen oordeel over de inhoud kan veroorloven. Pas na een tweede sanctie kan zij een verzoek indienen om de uitzendvergunning in te trekken.
Ook nadat de voorzitter van de KRO-NCRV Peter Kuipers in een interview tegen NRC in niet mis te verstane bewoordingen had opgeroepen de onderzoeken niet af te wachten en onmiddellijk tot actie over te gaan, klonk het vanuit alle gremia in Den Haag en Hilversum eensgezind: de zorgvuldigheid in het proces staat voorop. De procedures moeten worden gevolgd.
Maar nu kwam op dinsdagmiddag ineens het voornemen van de NPO naar buiten om ON tóch een tweede sanctie op te leggen. De omroep krijgt nog twee weken de tijd voor hoor en wederhoor. Daarna wordt de sanctie – een geldboete van maximaal 15 procent van het omroepbudget – een feit.
Uslu liet nog niet weten of zij in dit geval in actie komt en de jonge omroep uit het bestel laat verwijderen. Wel reageerde een woordvoerder van de staatssecretaris dat de NPO de bewindsvrouw nu kan verzoeken de vergunning van ON in te trekken.
NPO-ombudsman Margo Smit laat aan NRC weten „geen mening” te hebben over de sanctie. Wel zal ze de behandeling van de zeker 1.700 klachten die op de uitzending volgden voortzetten.
Buikpijn
Tijdens een presentatie over haar werk, afgelopen donderdag op een bijeenkomst over persvrijheid bleek al hoe ze worstelde met haar centrale rol in deze kwestie. „Het idee om die hele omroep eruit te trekken, daar krijg ik buikpijn van”, zei ze. „Dan zou je een enorme groep burgers kwijtraken.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2021/10/data76946193-420153.jpg)
Lees ook: Nieuwe omroepen makkelijk toegelaten tot bestel, als gevolg van ‘idiote toets’
Smit benadrukte op de bijeenkomst, georganiseerd door een netwerk voor deskundigen op het gebied van Franse taal en cultuur, dat het ook de taak van de rechter is om ON te beoordelen. „Als de berichtgeving van Ongehoord Nederland strijdig is met de wet, dan mag de rechter het doen”, aldus Smit. „Ik zou deze functie niet willen hebben als het anders was.”
Ook vertelde ze dat Ongehoord Nederland te veel van haar tijd opslokt. Meer dan de helft van alle klachten die ze binnenkrijgt gaat over ON, waardoor ze te weinig toekomt aan klachten over andere omroepen. Smit wordt niet ondersteund door een team van medewerkers, maar heeft alleen een parttime assistent, vertelde ze. Uiteindelijk is het behandelen van klachten over ON „meer van hetzelfde”, aldus Smit, en „ik ben er voor alle journalistiek”.
Wat Ongehoord Nederland, dat dinsdag in een verklaring gewag maakte van „verbijstering en onbegrip”, ditmaal wordt verweten, is geen desinformatie of racisme maar een gebrek aan samenwerking binnen het omroepbestel. De NPO verklaarde dinsdag dat de „openlijke externe kritiek en maatschappelijke zorg over het gebrek aan naleving” door ON van de „hoge professionele en journalistieke kwaliteitseisen” ervoor zorgt dat „de uitvoering van de publieke mediaopdracht van de NPO wordt bedreigd”.
Het kan gelezen worden als een berisping voor het gebrek aan zelfinzicht dat de omroep ook in de uitzendingen na die van 15 september aan de dag gelegd heeft. De omroep hield altijd staande dat van racisme geen sprake was maar dat „een aanzienlijk deel” van de Nederlanders „gehoord wil worden over voor hen belangrijke thema’s. Dat doen we als aspirant-omroep naar eer en geweten.”
De maat bij de andere omroepen blijkt echter dusdanig vol dat uiteindelijk toch vaart werd gemaakt met een tweede sanctie. Over veertien dagen wordt bekend of die standhoudt.
