Terwijl in de Rotterdamse haven met 45.500 kilo vorig jaar weer minder cocaïne werd onderschept, boekten de havens van Antwerpen en Vlissingen records, blijkt uit cijfers die woensdag door de Nederlandse en Belgische opsporingsdiensten werden gepresenteerd. Vijf opvallende trends.
1. Nederlands-Belgisch record
Als distributieland vervult Nederland een centrale rol in de Europese cocaïnehandel. Drugscriminelen maken gebruik van de havens van Rotterdam, Antwerpen en in mindere mate Vlissingen om op grote schaal cocaïne te importeren en die vervolgens via Nederland verder te verspreiden.
Niet eerder werd er in die havens zo veel cocaïne onderschept als in 2023, zo blijkt uit cijfers die de Belgische en Nederlandse opsporingsdiensten woensdag gelijktijdig publiceerden: ruim 173.000 kilo. Als men, zoals het Openbaar Ministerie (OM) doet, er rekening mee houdt dat de cocaïne versneden en vervolgens voor 50 euro per gram verkocht wordt, is dat goed voor een straatprijs van bijna 13 miljard euro.
2. Trendbreuk in Rotterdam
Het opvallendst is dat in de Rotterdamse haven door het zogeheten Hit and Run Cargo-team (HARC-team) – een samenwerkingsverband van politie, douane, FIOD en OM – ‘slechts’ zo’n 45.500 kilo in beslag werd genomen. Dat is iets minder dan vorig jaar en bovenal drastisch minder dan de ruim 70.000 kilo in 2021.
Lagere inbeslagnamecijfers kunnen betekenen dat criminelen uitwijken. Jan Janse, hoofd van de Zeehavenpolitie, leidt uit de cijfers af dat Rotterdam „op de goede weg is”. De daling wijt hij aan diverse maatregelen zoals de uitbreiding van het HARC-team, samenwerking met havenbedrijven en de inzet van technologische hulpmiddelen zoals drones en slimme camera’s. „In bijna alle Europese havens is sprake van een stijging van de inbeslagnames, in Rotterdam zien we echter een forse trendbreuk.”
Dat smokkelaars de haven nu soms overslaan, blijkt het meest uit de toelichting die Douane-regiodirecteur Peter van Buijtenen gaf. Vorig jaar scande de douane 40 procent meer containers, zei Van Buitenen die het totaal aantal containers onbenoemd liet. „Dat geeft mij een voorzichtig gevoel van optimisme. We controleren meer, controleren scherper en de hoeveelheid vangsten blijft gelijk.”
3. Grootste vondst ooit
Vorig jaar trof het HARC-team de grootste partij cocaïne ooit in Nederland aan: 8.088 kilo. Die partij werd aangetroffen tussen een lading bananen afkomstig uit Ecuador. NRC onthulde vorige zomer op basis van interne HARC-cijfers dat niet Colombia maar Ecuador al drie jaar op rij het belangrijkste land voor cocaïnesmokkel naar Nederland is. Het land, dat nu gebukt gaat onder zwaar geweld door drugsbendes, grenst aan Colombia en Peru, ’s werelds belangrijkste cocaïneproducerende landen. Landen waar bovendien, blijkt uit VN-cijfers, in tien jaar tijd het aantal hectares voor de cultivatie van cocaplanten meer dan verdubbeld is.
Lees ook
De meeste cocaïne komt al jaren via Ecuador naar Nederland
In totaal ontdekte het HARC-team in Rotterdam 170 partijen cocaïne. Opvallend is dat ondanks de megavondst van 8.088 kilo het aantal grote partijen van meer dan 1.000 kilo daalt: van 17 in 2022 tot 13 in 2023.
Op de straatprijs en zuiverheid van cocaïne lijken de vele inbeslagnames overigens geen effect te hebben. De straatprijs ligt al jaren rond de 50 euro per gram de zuiverheid van cocaïne was nog nooit zo hoog. Een mogelijke verklaring ligt bij overaanbod door de toegenomen productie in Zuid-Amerika.
4. Veel meer uithalers
Op het Rotterdamse haventerrein werden vorig jaar 452 uithalers aangehouden, een jaar eerder waren dat er 251. Ze verplaatsen cocaïne uit binnengekomen containers die zijn aangemerkt voor douanecontrole naar ‘veilige’ containers die ongecontroleerd het haventerrein kunnen verlaten. Onder hen waren 64 minderjarigen. Driekwart was niet eerder als uithaler gearresteerd.
Een mogelijke verklaring ligt volgens de Rotterdamse hoofdofficier van justitie Hugo Hillenaar bij jurisprudentie van het Haagse gerechtshof. Sinds 2022 is een speciale uithalerswet van kracht waarmee uithalers in plaats van een lage boete een jaar celstraf opgelegd kan worden. Het Haagse gerechtshof wil daar niet aan. Het hanteert als lijn dat first offenders een taakstraf krijgen en floot de rechtbank Rotterdam, die wél celstraffen oplegde, terug. Hillenaar: „Het kan zijn dat er door de criminele organisaties daarom bewust first offenders worden gestuurd.”
Lees ook
Hof geeft uithalers van drugscontainers taakstraf in plaats van cel
5. Relatie met geweld
De centrale rol van Nederland is niet alleen terug te zien in Rotterdam, Vlissingen en Antwerpen. De cocaïnehandel en de daaruit voortvloeiende liquidaties en andere afrekeningen trekken ook een zware wissel op de samenleving. Naast de aan het Marengo-liquidatieproces gerelateerde moorden op de broer van de kroongetuige, diens advocaat Derk Wiersum en vertrouwenspersoon Peter R. de Vries, zijn er ook meer aanslagen op woningen en winkels met zware explosieven. Tot 1 december ging het om 622 explosies, waarvan een derde in Rotterdam.
Lees ook
Explosievenleggers bij de rechter
Het bracht burgemeester Aboutaleb vorig voorjaar tot de uitspraak dat de explosiegolf in zijn stad het gevolg was van de succesvolle onderschepping van partijen drugs in de haven. De Rotterdamse hoofdofficier van justitie Hugo Hillenaar: „Die link is moeilijk een-op-een aan te tonen. Wat wij wel gewoon zien is dat veel van die explosies drugsgerelateerd zijn. Vaak ruzies in het criminele milieu over partijen drugs, over niet betaalde rekeningen, over gestolen partijen.”
