Een foutje in een wetenschappelijke publicatie, het kan de beste overkomen. Ook Nobelprijswinnaar Thomas C. Südhof, de neurowetenschapper die in 2013 die allerhoogste wetenschappelijke onderscheiding bij kon zetten in zijn uitpuilende prijzenkast. Begin maart trok hij een studie van zijn onderzoeksgroep terug die in 2023 was verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
De hoogleraar van Stanford University had een onafhankelijk onderzoeker uit zijn lab de ruwe data opnieuw laten analyseren. Die was op ‘onoplosbare verschillen’ gestuit tussen die oorspronkelijke data en de gegevens die gebruikt waren voor drie figuren in het artikel. Er waren gekke knip-en-plakfouten geslopen in de gebruikte dataset.
De onbetrouwbare studie is geschrapt uit het bouwwerk van wetenschappelijke kennis – prima, zo werkt de wetenschap.
Maar nu blijken in de ene na de andere publicatie van Südhof de verkeerde plaatjes geplakt. In maart ontdekte wetenschapsfraude-detective Elisabeth Bik ook fouten in een artikel uit 2019 in Science. Delen van foto’s in een van de afbeeldingen overlappen, terwijl die van afzonderlijke experimenten zouden moeten zijn. Bedankt, en sorry, reageerde eerste auteur Richard Sando. We hadden meerdere foto’s erin geplakt en hebben per ongeluk de verkeerde weggehaald bij het samenstellen van die afbeeldingen.
Momenteel met verlof
In 2023 waren er ook al twee publicaties met slordigheden, en deze maand bleken er nog drie met zulke duplicaties in de figuren, uit 2012, 2018 en 2021. Ook per ongeluk het verkeerde geknipt en geplakt, volgens de eerste auteurs. Het kritische neurowetenschapsblog The Transmitter vroeg Südhof om een reactie. Hij had de bladen op de hoogte gebracht, schrijft hij, maar de fouten hebben geen gevolgen voor de studieresultaten. Dan trekt hij de woke-kaart. „Voor de jonge mensen in mijn lab, vooral de vrouwelijke wetenschappers, is dit verwoestend geweest”. Ze voelen zich „persoonlijk aangevallen en sommigen stoppen simpelweg”. Om wie dat gaat kan hij niet zeggen. Maar de eerste auteur van het teruggetrokken artikel, Pei-Yi Lin, is „momenteel met verlof”, staat op de website van het lab.
Lees ook
De wetenschappelijke uitgeefmachine slibt dicht. ‘Er is zoveel bagger’
De ophef is aangezwengeld door wetenschappers op de discussiewebsite PubPeer die nu al op 23 publicaties van Südhof kritiek uitten – in hun ogen weerspiegelt het een systemisch probleem in de wetenschap: te gehaast, te weinig controle. Integendeel, schrijft Südhof op zijn website, „het laat zien hoe goed wetenschap werkt! Intensieve AI-gedreven doorlichting van 600 studies met meer dan 10.000 beelden vond slechts twintig fouten.” Een foutpercentage van nog geen 0,2 procent, „verbazingwekkend, zelfs onwaarschijnlijk laag”.
In een lange lijst reageert hij op elke aantijging. De meeste betreffen kleine foutjes, vindt hij. Voor de fouten in het teruggetrokken artikel legt hij de schuld volledig bij eerste auteur Lin. Toen de knip-en-plakfouten waren geconstateerd, plaatste zij een gecorrigeerde, „dubieuze” dataset „die niet van het Südhof-lab leken te zijn”. Dat is genoeg om een onderzoeker te laten opstappen, vrouwelijk of niet.
